Курс высшей математики
.pdf
ной области , ограниченной прямыми x a, x b, y c, y d (рис.39):
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
f x; y dxdy |
|
d |
|
|
b |
f x; y dx . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dy |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(3.12) |
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
c |
|
|
a |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Следует заметить, что если область не является простой областью, то ее разбивают на |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
конечное число простых областей 1, 2 , …, n |
и при вычислении двойного интеграла по |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
области используют третье свойство двойного интеграла. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Пример 1. Вычислить двойной интеграл |
dxdy , |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
если |
|
область |
ограничена |
параболами |
y x2 |
и |
x y2 |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(рис.40). |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Решение. Область ( см. рис.40) – простая (вида 1). |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Она ограничена снизу кривой |
x x2, сверху – |
кривой |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x y2 , т.е. |
|
y |
|
или x x2 (перед радикалом ставим |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
только знак “+”, так как область находится в I квадранте, |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
Рис.40 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
где y 0); |
при любом фиксированном значении |
x |
из от- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
резка |
|
0;1 |
|
y |
меняется от |
y x2 |
до |
y |
|
|
. |
Поэтому по |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
формуле (3.9) при f x; y |
x |
|
|
имеем |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
x |
|
dxdy |
|
x |
dy |
dx |
|
x |
|
1 |
|
dy |
dx |
|
|
xln y |
| |
dx x ln |
|
ln x2 dx |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
x |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
y |
|
|
|
|
y |
|
|
|
|
|
|
y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 |
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
0 x2 |
|
|
|
|
|
0 x2 |
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
1 |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
1 |
|
1 |
1 1 |
|
dx |
|
|
|
|
||||||||||||||||
x |
|
|
ln x 2ln x |
dx x |
|
|
|
ln xdx |
|
xln xdx |
|
|
|
|
|
x2 ln x | |
|
|
x2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
0 |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
2 |
|
0 |
2 |
0 |
|
|
x |
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
3 |
|
|
1 |
|
|
|
1 1 |
|
|
3 |
|
|
|
1 |
|
|
x2 1 |
|
3 1 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
1 ln1 |
|
|
|
xdx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
. |
|
Замечание Интеграл |
xln xdx взят ме- |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
2 |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
2 |
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
2 |
|
|
2 2 |
0 |
|
4 2 8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
тодом интегрирования по частям, причем при подстановке нижнего предела использовался тот факт, что
|
|
ln x |
|
|
|
|
|
|||
lim |
x2 ln x lim |
lim |
ln x |
|||||||
1 |
|
|
|
|
|
|||||
x 0 |
x 0 |
|
x 0 1 |
|||||||
|
|
|
x |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
lim |
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
x 0 |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
x |
3 |
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
lim |
x3 |
|
|
1 |
lim |
x2 |
1 |
0 0. |
|||||
|
|
|
|
|
|||||||||
x 0 2x |
2 x 0 |
2 |
|
|
x |
|
||
Пример 2. Вычислить двойной интеграл |
dxdy, |
|||||||
2 |
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
||
если область |
ограничена |
слева |
кривой x 2 sin y, |
|||||
справа прямой x 0 и с боков прямыми y 0, y 2 . |
||||||||
Решение. |
Область |
|
(рис.41) |
является простой |
||||
(вида 2). При любом фиксированном |
y из отрезка 0;2 |
|||||||
91
Рис.41
x меняется от x 0, до |
x 2 sin y. Поэтому по формуле (3.11) имеем: |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
2 2 sin y |
|
|
x |
|
|
|
|
2 |
|
x |
2 2 siny |
2 |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
||||||||||||||||||||
|
dxdy |
|
|
|
|
|
|
dx dy |
|
|
|
| |
|
|
dy |
|
2 sin y |
dy |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
2 |
|
|
|
2 |
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
0 |
|
|
0 |
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
2 4 4sin y sin |
2 y |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
1 cos2y |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dy |
|
1 sin y |
|
|
|
|
|
dy |
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 2 |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
2 |
|
1 |
|
|
|
|
cos2y |
|
|
92 |
|
|
|
2 |
|
|
|
12 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
1 |
|
|
sin y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dy |
|
|
|
|
dy sin ydy |
|
|
|
|
|
|
cos2ydy |
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
8 |
|
|
|
|
8 |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
0 |
|
|
8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8 |
|
|
0 |
|
|
0 |
|
|
|
0 |
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
9 |
y|2 |
cosy|2 |
|
|
1 |
sin t|4 |
|
9 |
2 0 cos2 cos0 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
8 |
|
|
0 |
0 |
|
|
16 |
|
|
|
|
0 |
8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
1 |
|
|
sin 4 sin 0 |
9 |
2 1 1 |
1 |
|
0 0 |
9 |
. |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
8 |
|
4 |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
16 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
16 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Замечание.Интеграл |
cos2ydy |
взят методом подстановки t 2y, тогда |
dt 2dy или |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dy |
dt. При изменении y от 0 до |
|
2 |
t меняется от 0 до 4 . Следовательно, |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2 |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
cos2ydy |
|
|
cost dt. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Пример 3. Вычисляется объем цилиндрического тела, ограниченного снизу областью, указанной на рис.42, и сверху – плоскостью z x y .
Рис.42
1 |
|
x |
2 |
y |
2 |
|
x |
2 |
1 |
|
|
1 |
|
|
2 |
|
1 |
|
x4 |
||
xy| |
|
|
|
|
| |
|
dx |
x x |
2 |
|
x |
2 |
|
dx |
x3 |
|
|
dx |
|||
|
|
|
|
2 |
2 |
||||||||||||||||
|
0 |
|
2 0 |
|
0 |
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
||||||
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Решение. Область ин- |
|
тегрирования |
ограничена |
снизу кривой x 0, сверху |
|
– кривой x x2. Спроеци- |
|
ровав на ось 0x, получим |
|
отрезок 0;1 . Следовательно, |
|
0 x 1. По |
формуле (3.10) |
при f x;y x y |
имеем: |
|
|
|
|
||
|
1 |
x2 |
|
|
1 |
|
|
V x y dxdy |
|
x |
y dy |
|
|
|
|
|
dx |
x |
|||||
|
0 |
|
0 |
|
|
0 |
|
|
|
|
|
||||
1 |
|
1 |
1 |
|
x |
4 |
|1 |
|
1 |
|
x |
5 |
|1 |
|
1 |
|
1 |
|
1 |
|
1 |
|
1 |
|
1 |
|
x3dx |
x4dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|||||||||||||
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
20 |
|
||||||||||||||||
0 |
2 |
0 |
0 |
4 |
5 |
0 |
4 |
4 |
5 |
4 |
|
5 |
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ограниченной прямой y x и параболой |
|||||
|
Пример 4. |
Вычислить |
|
массу пластинки, |
||||||||||||||||||||||
y x2 |
(рис.43), если плотность распределения массы выражается функцией (x, y) x 2y. |
|||||||||||||||||||||||||
92
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Решение. |
Область |
интегрирования |
ограничена |
снизу |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
кривой x x2, сверху – |
кривой x x, спроецировав, |
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
на |
ось |
0x, получим |
отрезок 0;1 . Следовательно, |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 x 1. По формуле (3.8) при |
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
f x;y x;y x 2y |
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
имеем: |
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 x |
|
1 x |
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
m |
x 2y dxdy |
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
2y dy dx x dy 2 |
ydy |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
Рис.43 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 x2 |
|
0 x2 |
x2 |
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
1 |
x |
|
|
|
|
y2 |
|
x |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|||||||
|
xy| |
x |
2 |
2 |
|
|
|
| |
x |
2 |
dx |
x x x2 |
x2 |
x2 |
dx |
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
2 |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
1 |
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 x3 x2 x4 dx 2 x2dx x3dx x4dx |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
0 |
|
x3 |
|
|
|
|
x3 |
|
|
|
|
x5 |
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
0 |
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|||
2 |
|
|1 |
|
|
|1 |
|
|1 |
|
2 |
|
1 |
|
1 |
|
2 |
. |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
3 |
|
0 |
3 |
|
0 |
|
|
5 |
0 |
3 |
|
3 |
5 |
|
15 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
§2. Замена переменных в двойном интеграле
При вычислении двойных интегралов иногда бывает полезно сделать замену переменных. Пусть
u u u,v ,
v v u,v |
(3.13) |
|
|
функции, определенные на всей плоскости x0y или в некоторой ее области и имеющие непрерывные частные производные в области . Допустим также, что систему уравнений (3.9) можно однозначно разрешить относительно x и y:
|
x x u,v , |
(3.14) |
|
|
|
тогда каждой точке M x,y |
y y u,v , |
|
из области будет взаимно однозначно соответствовать пара чи- |
||
сел u,v , называемых криволинейными интегралами этой точки. Если область расположена в той части плоскости x0y, в которой введены криволинейные координаты u , v, то справедлива следующая формула:
f x,y dxdy f x u,v ,y u,v |
|
J u,v |
|
dudv, |
(3.15) |
|
|
где - область изменения криволинейных координат |
u и v, отвечающая области , а |
||||||||||||
J u,v преобразования (3.14): |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
x |
|
|
x |
|
y |
|
x |
|
y |
|
J u,v u |
|
v |
|
|
|
|
|
. |
|||||
|
y |
|
|
|
|
|
|||||||
|
y |
|
|
|
u v |
v u |
|||||||
u v
В частности, в полярных координатах формула (3.14) имеет вид (рис.44)
93
x rcos , |
(3.16) |
|
|
y rsin . |
y к полярным |
Система (3.16) осуществляет переход от прямоугольных координат x и |
координатам r и при условии, что полюс помещен в начале координат и полярная ось на-
правлена вдоль оси 0x (рис.45). В этом случае J r фор-
мула (3.15) принимает вид
f x,y dxdy f rcos ,rsin rd dr .
Рис.44 Рис.45
Если область охватывает начало координат, то
f x, y dxdy
Если область ограничена лучами, образующими с полярной осью углы 1 и
2 |
1 |
2 , |
кривыми |
r r1 |
и |
r r2 |
|
r1 r2 (см. рис. 45), то соответствующие этой области полярные координаты из-
меняются в пределах
2 1;r1 r r2
и тогда
|
|
2 |
r2 |
|
|
|
f x,y dxdy d |
|
f rcos ,rsin r |
||
|
|
1 |
r1 |
|
|
|
|
|
|
. |
(3.17) |
2 |
r |
|
|
|
|
d |
f rcos ,rsin rdr , |
(3.18) |
|||
|
|
0 |
0 |
|
где r r полярное уравнение кривой, ограничивающее область (рис.46). |
||||
|
Формулы (3.17) и (3.18) очень удобно использовать при решении задач, когда область |
|||
есть круг или сектор круга. |
|
|
|
|
|
Пример 1. Вычислить двойной интеграл |
|
|
|
|
1 x2 y2 dxdy , если область ограничена окружностью x2 y2 |
1 (рис.47). |
||
Решение. Область есть круг радиуса 1 с центрами в начале координат. Введем полярные координаты. В полярных координатах уравнение окружности примет вид
rcos 2 rsin 2 1, |
или |
r2 cos2 r2sin2 1 |
(см. |
формулы (3.18)), т.е. r2 1
Рис.46 Рис.47
или r 1. Тогда по формуле (3.18) получаем:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
1 x |
2 |
|
|
|
|
|
2 |
dxdy |
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
rdr |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
1 rcos |
rsin |
d |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
2 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 1 |
1 r |
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
2 |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
1 r |
rdr d |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
2 rdr d |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
0 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
1 2 |
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
1 2 t2 |
0 |
|
|
|
|
1 2 |
0 |
1 |
|
|
1 |
|
2 |
|
|
1 |
|
2 |
|
2 |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
t2 dt d |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
d |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
d |
|
|
|
|
d |
|
|0 |
|
|
|
. |
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
3 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2 |
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
0 |
|
1 |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
0 |
|
|
1 |
1 |
|
|
|
|
|
|
0 |
1.5 |
1.5 |
|
|
2 |
|
3 |
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
Замечание. Интеграл |
|
1 r |
2 |
|
|
rdr взят |
|
|
методом |
замены |
переменной. |
|
Положим |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 r2 |
t. При r 0 |
получим t 1, а при r 1 |
t 0. Изменению переменой r |
от r 0 |
до r 1 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
соответствует изменение переменной t от t 1 до t 0. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
d 1 r2 dt , или |
2rdr dt , |
|
откуда dr |
|
|
dt |
|
. Подставляя полученные выражения в |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
2r |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
1 r 2 |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
интеграл, получим |
|
|
r dr |
|
t 2 dt . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
Пример 2. Вычислить двойной интеграл y dxdy , если область ограничена верхней |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
половиной дуги окружности x2 y2 |
ax и отрезком оси 0x |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
от точки с абсциссой, равной 0 до точки с абсциссой, равной |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a (рис.48). |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Решение. Введем полярные координаты. Тогда урав- |
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
нение окружности примет вид rcos 2 rsin 2 |
|
arcos ; |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
r2 cos2 r2 sin2 arcos ; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
r2 cos2 sin2 arcos ; |
r2 1 arcos или окончатель- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
но имеем r acos . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Найдем область определения этой функции. |
Так как |
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Рис.48 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
acos 0, то есть |
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
по определению |
|
|
r 0, то |
|
|
|
|
|
|
. |
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|||
Верхняя часть дуги окружности лежит в первой четверти, для которой меняется в пределах
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
acos |
|
|
|
|
acos |
|
|
||
|
|
|
|
2 |
2 |
|
|||||||||
от 0 до |
. По формуле (3.17) имеем |
ydxdy |
|
|
|
rsin rdr d |
|
|
sin |
|
r |
2dr d |
|||
|
|||||||||||||||
2 |
|
|
0 |
|
0 |
|
0 |
|
0 |
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
95
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
r |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
a |
cos |
|
|
|
|
|
|
a |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
sin |
|
|
|acos d sin |
|
|
d |
|
|
|
|
|
cos3 d cos |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
0 |
|
|
3 |
|
|
0 |
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
a |
3 |
|
cos |
4 |
|
|
|
|
a |
3 |
|
cos |
|
|
|
|
|
cos |
4 |
0 |
|
|
|
a |
3 |
|
|
0 |
4 |
4 |
|
a |
3 |
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
. |
Пример 3. Вычислить |
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
12 |
||||||||||||||||||||||||||||
3 |
|
|
|
|
4 0 |
|
3 |
|
|
|
|
|
4 |
3 |
|
|
4 |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
объем тела, ограниченного плоскостью z 0 и параболоидом z 3 x2 y2 (рис.49).
Решение. Сверху данное тело (см.рис.49) ограничено параболоидом z 3 x2 y2, поэтому, воспользовавшись формулой (3.10) для вычисления объема цилиндрического тела, ограниченного плоскостью плоскости x0y, имеем
V f x, y dxdy 3 x2 y2 dxdy.
Область z 3 x2 y2 .
Рис.49
(рис.50) есть круг, его границу получим подстановкой z 0 в уравнение
Введем полярные координаты. |
|
|
|||||||||||
Тогда уравнение окружности |
|
|
|||||||||||
примет вид |
|
|
|
|
|||||||||
rcos 2 rsin 2 |
3; |
|
|
||||||||||
|
r2 cos2 sin2 3; |
r2 3; |
|
|
|||||||||
|
r |
|
|
. Угол меняется от 0 |
|
|
|||||||
|
3 |
|
|
||||||||||
до 2 . |
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
Учитывая |
симметрию |
|
|
||||
тела относительно плоскостей |
|
|
|||||||||||
|
x0z и y0z , воспользовавшись |
|
|
||||||||||
формулой (3.10) , найдем: |
|
|
|||||||||||
Рис.50 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
2 |
3 |
|
|
|
|
||||||||
V |
|
2 |
2 |
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
3 rcos |
rsin |
rdr |
d |
||||
4 |
|
||||||||||||
|
0 0 |
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
3 r |
|
cos |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 r |
|
rdr |
|
|
|
|||||||||||||
2 |
|
3 |
2 |
2 |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
3 |
|
2 |
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
sin |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
rdr d |
|
|
d |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
0 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
r |
|
|
|
|
r |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
3 rdr |
|
r3dr |
d |
3 |
|
| 3 |
|
|
|
|
|
| |
d |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
0 |
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
0 |
|
|
4 |
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
9 9 |
|
|
|
|
9 2 |
|
|
9 |
|
9 |
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
3 |
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|2 |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
d |
|
|
|
|
|
|
|
d |
|
|
|
|
|
d |
|
|
|
. |
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
2 4 |
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
4 |
0 |
|
|
8 |
|
|||||||||||||||
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
96
Следовательно, V 9 .
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
Пример 4. Вычислить двойной интеграл |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
4 x2 y2 |
dxdy, |
если область |
|
ограничена линиями: дугой окружности |
x2 y2 4 и |
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
x. x 0 (рис.51). |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
прямыми y x , y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Решение. Введем поляр- |
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ные координаты. Тогда уравне- |
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ние |
окружности |
примет |
вид: |
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
rcos 2 |
rsin 2 4; |
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
r2 cos2 sin2 4; r2 |
4; |
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
r 2. Найдем угол между пря- |
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
мой |
y |
|
|
|
|
x и осью 0x. В по- |
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
лярных координатах уравнение |
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
прямой |
|
|
|
|
примет |
вид: |
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
rsin |
|
|
rcos ; |
|
sin |
|
|
|
; |
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
3 |
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
Рис.51 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cos |
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
tg |
|
3 |
; |
. |
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
Значит угол между прямой |
y |
|
|
x и осью 0x равен |
. Найдем угол между прямой |
|||||||||||||||||||||
|
|
3 |
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
y x и осью 0x. В полярных координатах данное уравнение примет вид:
rsin rcos ; |
sin |
1; tg 1; |
|
. |
|
|
|
|
|||
|
cos |
4 |
|
|
|
|
|
||||
Значит угол равен |
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
Таким образом получим пределы изменения угла от |
до |
. По формуле (3.17) име- |
|||||||||
4 |
6 |
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
ем:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|||
|
|
2 |
|
2 |
2 |
2 |
rdr |
|||||
|
4 x |
y |
dxdy |
|
|
|||||||
|
|
|
4 rcos |
rsin |
d |
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
1 |
|
2 |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
4 r |
|
rdr d |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
d 4 r |
|
d |
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
1 |
4 r |
|
|
|
|
1 |
2 4 r |
|
|
|2d |
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|2d |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
2 |
|
|
1 |
1 |
|
|
|
|
2 |
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
97
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
2 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
3 |
|
|
|
|
|
16 3 |
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
4 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
d |
|
|
8 d |
|
|
d |
|||||||||||||||||||
|
3 |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
4 |
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
16 |
|
|
|
16 |
|
|
|
|
|
|
16 |
|
4 |
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|||||||||
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
3 |
|
4 |
3 |
12 |
|
9 |
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
98
Замечание. При вычислении интеграла воспользовались приемом внесения под знак
дифференциала: r dr 1 d 4 r2 , т.к. 1 d 4 r2 1 4 r2 dr
2 |
2 |
2 |
1 2 rdr rdr . 2
Задачи для контрольных заданий
Вычислить массу материальной пластины плотностью (x,y) x y , если она ограничена линиями:
1.01
D:
y x2;
2y x 3;
x 0.
Рис.52
1.02
D:
x 1; y 3;
y 1;x y 6.
Рис.53
Рис.54
1.03
D:
y 3x;
y0.5x; x 2.
Рис.55
1.04
99
Рис.56
D :
y 4 x2; 2x y 4; y 0.
1.05
D:
y2x;
x5 y2;
yo.
1.06
D:
y 2x;
y x; 3
x 3.
1.07
D :
xy2 4;
y0;
y 2 2x.
1.08
D:
y x2;
y0.25x2; x 2.
Рис.57
Рис.58
Рис.59
