Лабораториялық жұмыс № 1.2.

Тақырыбы: «Жүйенің жалпы моделі» (2 сағат)

Жұмыс мақсаты: Жүйенің жалпы моделін ұжым, фирманың кез келген түрін түсіну және бағалау негізі ретінде қолдану.

Тапсырма:

1. Фирманың физикалық жүйесі.

2. Фирманың тұжырымдық жүйесі.

3. Есеп беру

Қысқаша теориялық мәліметтер

Фирма – тұжырымдамалық жүйемен басқара алтын физикалық жүйе. Ол физикалық және тұжырымдамалы ресурстан тұрады. Фирманың физикалық жүйесі – тұйық жүйе. Бірақ фирма қоршаған ортамен тығыз байланыста болаы, және одан ресурс алып, оны өнім етіп өндіріп, қызмет көрсетіп, ортаға қайтарып беретіндіктен ол ашыд жүйе болады. Фирманың өмір сүруіне сыртықы ортаның маңызы зор екенін мойындауымыз керек. Фирманың иелері, ортаның спецификалық қажеттілігін қанағаттандыра отырып ортаның қызмет көрсетумен және өніммен қаматамасыз етеді және фирма осы әрекеттерді орындай алатындай етіп ақша салып отырады.

Біз негізгі сегіз элементтер типін анықтай аламыз. Оларға: ұйымдар мен жеке тұлғалар жатады және олар фирмадан тыс өмір сүруші және оған тікелей немесе жанама әсер етушілер болуы мүмкін. Осы сегіз элемент қоғам қоғам деп аталатын жүйеде өмір сүреді. 1-суретте фирманың қоршаған ортадағы түрі көрсетілген.

Қаржылық қоғамдастық

Жабдықтаушы

Кәсіподақтар

Жергілікті қоғам

Тұтынушылар

Бәсекелестер

Фирма

1-сурет. Фирманың қоршаған ортасы

Жабдықтаушылар, кейбір сатушылар деп аталатын фирмалар пайдаланатын тауар өндіру және қызмет көрсетуге керекті машиналар мен қызмет көрсету және ақпарат құралдарымен жабдықтап отырады. Осы тауарды және қызмет көрсетуді – тұтынушыларға ұсынады және олар болашақтағы пайдаланушылары бола алады.

Кәсіподақтар білікті және білікті емес жұмысшылар бірлестігін құрайды. Қаржылық ұйымдар ақша ресурстарына әсер ететін институттардан, инвестициялық компаниялардын, банкілерден т.б тұрады.

Акционерлер мен меншік иеленушілер – өз ақшаларын компанияға салушы және жоғары деңгейдегі басқарушылықты көрсететін адамдар тобынан құралады. Бәселестер бұл – нарықтағы фирмамен бәсекеге түсе алатын барлық ұйымдар. Үкімет республикалық, облыстық және аудандық деңгейде заңдардың орындалуын жүзеге асырады және қорға ақпарат алуға көмектеседі.

Фирманың физикалық жүйесі шағын ресурстарын өндірістік ресурстарға айналдырады. Шағын ресурстары фирманы қоршаған ортаға байланысты құрылады және олардың түрленуі болып табылады, ал өндірістік ресурстар бұрынғы ортаға қайтып оралады. Демек фирманың физикалық жүйесі – айналадығы ортамен физикалық ресурстар (материалды, адамдық, қаржылық, машиналық) ағымы арқылы әрекеттесетін ашық жүйе.

Материалдық ағым. Шығын материалды шикізат жабдықтаушыларынан алынады және оларды процесін түрленуінен алып тасталынғанға дейін қоймада сақтайды. Одан кейін оларды өндірістік іс-әрекетке жібереді. Аяқталған формадағы материалды түрлендіру процесі қорытындылағанда, оны сатып алушыға жібергенше сақтауға қояды.

Өндірістік фирмада материалдық ағымның екі қызмет аясы қарастырылады, олар өндірістік және маркетнигтік қызмет. Өндірістік қызмет шикізатты өнімге айналдырады, ал маркенингтік – осы өнімді сатып алушыға таратады.

Адамдар легі. Ол қоршаған ортадан келіп түседі: жергілікті қоғамның, кәсіподақ комитетіне, бәсекелестіктерден, т.б. Кадрлар бөлімінің көмегімен бұл ағым бірнеше функционалдық аудандарға бөлінеді. Осы аудандарда тұратын қызметшілер өңдеу процесіне тура және жанама түрде қатысады. Кейбір қызметкерлер жиырмадан кетеді, қайсы бірі зейнеткерлікке дейін қалады, яғни адмдар легі айналадағы қоршаған ортаға қайтып оралады.

Ақшалық ағым. Ақшалық ағымдардың қайнар көзі ортаның мынадай элементтері боып табылады: Капитал салушы акционерлер, сатудан түсетін табысты беретін сатып алушылар, займдар жасайтын және инвестиция бойынша пайыз төлейтін қаржылық институттар, фирманың займдық ақшамен және субстанциялармен қамтамасыз ететін үкімет. Ақшалық ағымның тексерілу жауапкершілігі қаржылық қызметке жүктеледі.

Фирма арқылы өтетін аөшы ағымы сан алуан. Қазіргі уақытта материалдық ақшалар салу өте сирек, осыған орай чектер, несиелік карточкалар және электронды түрде ақша аударымы басым мәнге ие болып отыр.

Машиналық ағым. Машина мен құрал–жабдық жабдықтаушылардан алынады. Машиналық ағым фирмада ұзақ уақыт ішінде – 3 жылдан 20 жылға дейінгі уақытта қалады. Барлық машиналар қоршаған ортаға дайын немес қалдық түрде қайтарылады.

2-суретте кіріс ресурстарын шығыс ресурстарына айналдыратын фирманың физикалық жүйесі көрсетіледі.

Кіріс ресурстары

Түрлендіру процестері

Шығыс реурстары

2-сурет. Фирманың физикалық жүйесі