2.2 Стан і перспектывы.

У апошнія гады ў Беларусі вялікая ўвага надаецца рэстаўрацыі палацава-замкавых комплексаў. Ружанскі палац, як адзін з каштоўных матэряльных аб’ектаў (лепш – гісторыка-культурны аб’ект)Беларуі быў адданы? пад рэстаўрацыю і таксама быў муззеефікаваны.

Рэканструкцыя рэзідэнцыі знакамітага магнацкага роду, выкліканая мэтанакіраванай палітыкай па аднаўленнюі  папулярызацыі гісторыка-культурных каштоўнасцей Пружанскага раёна, павышэнні якасці паслуг для ўязнога турызму, усё яшчэ працягваецца. З пачаткам рэстаўрацыйных работ унікальны помнік архітэктуры Ружанскі палацавы комплекс Сапегаў атрымаў новае жыццё: сёння на яго тэрыторыі ўжо існуе музей — самы малады ў Брэсцкай вобласці, які стаў культурна-турыстычным цэнтрам Ружаншчыны, а не так даўно на яго базе праводзіліся рэспубліканскія  святы  «Ружанская брама» і прэзентацыя электроннага выдання «Сапегіяна» з удзелам прадстаўнікоў Міністэрства культуры Беларусі, дырэктараў расійскіх, польскіх і літоўскіх музеяў і архіваў, Брэсцкага аблвыканкама і мясцовай улады. (ВІКА! Такі вялікі сказ складана чытаецца – разбей яго на 2-3.

Тым не менш рэканструкцыя рэзідэнцыі знакамітага магнацкага роду, выкліканая мэтанакіраванай палітыкай па аднаўленні і  папулярызацыі гісторыка-культурных каштоўнасцей Пружанскага раёна, павышэнні якасці паслуг для ўязнога турызму, усё яшчэ працягваецца.  Згодна з заказам КУП «Пружанскае раённае ўпраўленне капітальнага будаўніцтва», генеральным падрадчыкам ААТ «Брэстрэстаўрацыяпраект» з пачатку 2010 года вядзецца чарговы этап работ, на які выдзелена 4 мільярды беларускіх рублёў. Рабілася(правільна – Была зроблена) атынкоўка, завяршаны(-е)  дахавыя работы — заходні флігель здадзены ў эксплуатацыю ўпачатку 2012 года.

Тым часам супрацоўнікі музея «Ружанскі палацавы комплекс Сапегаў» распрацавалі і ўзгаднілі цікавую канцэпцыю па абсталяванню новых экспазіцыйных залаў у заходнім флігелі палаца. Дырэктар музея «Ружанскі палацавы комплекс Сапегаў» Руслан Кніга (лепш Р. Кніга….. паколькі дырэктар якога б узросту ён ні быў, трэба альбо імя і імя па-бацьку, ці скарочаны варыян Р.Кніга – які паказвае, што гэта афіцыйная асоба) кажа пра тое, што працягваецца тэматыка  гісторыі знакамітага магнацкага роду. Супрацоўнікі музея як мага вышэй хочуць  шырэй (СТЫЛЬ! Уважліва прачытай увесь тэкст, каб быў сэнс напісанага)ахапіць гісторыю дома (-роду)Сапегаў на тэрыторыі Беларусі, расказаць пра ўплыў гэтага роду з першага ўспаміну да сучаснасці. (лепш – на працягу пэўнага гістарычнага перыяду)

Згодна з канцэпцыяй, у заходнім флігелі існуюць тры экспазіцыйныя залы. Палацавы ансамбль, як і гісторыя мястэчка Ружаны ў цэлым, даволі ўнікальны  і па гэтаму акцэнт павінет быць зроблены на гісторыю роду Сапегаў.(не зусім зразумелы сэнс). Ты пішыш, што палацавы ансамблю і гісторыя….. унікальныя, таму трэба зрабіць акцэнт на гісторыі ро ду…..НЯМА СЭНСУ….. Напішы……Як паказаў аналіз архіўных і дітаратурных крыніц, асноўны акцэнт у экспазіцыі плануецца ўдзяліць гісторыі мястэчка Ружаны, палацаваму ансамблю і гісторыі роду Сапегаў.

Паколькі менавіта з Сапегамі звязаны росквіт Ружан і атрыманне магдэбургскага права, адна з залаў прысвечана гісторыі мястэчка праз прызму гісторыі магнацкага роду. Яе прастору зоймуць (Больш правільна – У экспазіцыйнай прасторы плануецца размясціць вялікія панарамныя…..) вялікія панарамныя макеты, зробленыя па тых? (ВІКА СТЫЛЬ --- зробленыя дакладна з копій), што некалі стварылі прыдворныя архітэктары Сапегаў Бекер і Кадо. Прадстаўлена гістарычная забудова Ружан: касцёл, ратуша, манастыр базыльян і уніяцкая(-ў) (цяпер — праваслаўная) царква. Макеты гэтых аб’ектаў можна аднавіць па гістарычных чарцяжах. Варта адзначыць, (Гэта не навуковыя хвароты….. Лепш …. У літаратурных крыніцах адзначаецца, што і ……) што і касцёл, і царква некалі мелі іншы выгляд, які толькі часткова супадае з сучасным. Акрамя таго, сярод гістарычных асаблівасцей Ружан, якой у свой час славілася мястэчка(такія публіцыстычныя опусы і сентыменты трэба прыбраць з тэкста), — мануфактурная вытворчасць: ёй таксама ўдзелена ўвага.

Другая зала — выставачнаяапіса: (Напішы так.. …. Згодна тэматыка-экспазіцыйнага плану, другая зала – выставачная. Яна прыстасавана для экспанавання твораў мастакоў…… і г.д. Віка! У цябе апісальны характар гэтага параграфа. Перачытай яго….) у ёй ладзіцца экспазіцыі мастакоў, якія працуюць па тэме гісторыка-культурнай спадчыны. Але самай унікальнай, цікавай для наведвальнікаў, на думку цяперашніх гаспадароў(а хто гаспадары, странна гучыць) палацавага комплексу, стала гасцёўня канцлера, дзе аматары гісторыі змогуць акунуцца ў эпоху даўніны. Па гэтай прычыне(СТЫЛЬ) шмат сіл і сродкаў накіравана на стварэнне быту (-побыту) той эпохі: арыгінальная антыкварная мэбля, арыгіналы і копіі ваенных трафеяў, узбраенне і амуніцыя шляхты. Цікавыя  інтэр‘еры ўсіх залаў музея, над якімі працуе член Саюза дызайнераў Рэспублікі Беларусь Ігар Мазалевіч. Акрамя таго, у музеі плануецца ладзіць тэатральныя пастаноўкі, якіх распрацоўваецца (састыкуй канчаткі) некалькі варыянтаў, адзін з іх — прыезд каралевіча Уладзіслава ў Ружанскі палац на пачатку 17 стагоддзя. І, што найбольш цікава, прымаць удзел у аднаўленні гістарычных падзей змогуць не толькі акцёры, але і ўсе жадаючыя. Сёння ўжо ствараюцца ( стыль…. Можа робіцца копія….. ці Згодна малюнкаў ствараюць…. )карэта, касцюмы, у тым ліку фрэйлінаў караля і служанак, (што гэта за замыславатыя сказы….напішы проста ствараюцца касцюмы фрэйлін і служанак караля..) над чарцяжамі якіх і вобразамі ў цэлым працуюць супрацоўнікі музея разам, а ажыўляе — Ігар Мазалевіч (ён жа займаўся і ўладкаваннем экспазіцыйнай і выставачнай залаў усходнягя флігеля). ВІКА складаныя і вялікія сказы. Разбей іх на больш простыя, бо пачынаеш чытаць і да канца сказа губляецца думка.

Інтэр’еру ў заходнім флігелі, у прыватнасці элементам у стылі позняга класіцызму, барока і ракако, якія тут панавалі, калі ў палацы кіпела жыццё, удзеляць асаблівую ўвагу. (ВІКА! Прачытай сказ --- і зрабі 2) Сюды будзе перамешчана таксама большасць экспанатаў з усходняга флігеля.

палаца ёсць усе шанцы стаць цэнтрам беларускага турызму.(Дзве часткі сказа не стыкуюцца)

Пасля ўсіх вывучаных літаратурных матэрыялаў па гэтай тэме, пасля азнаямлення з друкаванымі артыкуламі і выкарыстання інфармацыйных інтэрнэт-рэсурсаў,  хацелася б абагульніць ўсе ўжо наяўныя магчымыя шляхі выкарыстання культурна-гістарычнага, пазнавальнага, эстэтычнага патэнцыялу палацава-паркавых комплексаў, и разглядзець некаторыя прапановы:

- уключэнне палацава-паркавага комплекса як аб'екта ва ўжо існуючыя турыстычна-пазнавальныя маршруты;

- стварэнне розных тэматычных маршрутаў, куды будзе уключаны   палац, але які будзе адказваць зададзенай тэматыцы, напрыклад, па вызначаным архітэктурнаму стылю, альбо ўсе палацы  аднаго старадаўняга роду;

- распрацаванне новыхх рэкламных увядзеннящ, для большага ліку наведвальникаў и лепшага маркетынгу; (прасцей выкажы думку)

- Арганізацыя ў рэканструяваных будынках палаца своеасаблівых кінатэатраў з паказам рэтраспектыўных фільмаў;

- выкарыстанне палаца для правядзення канферэнцый;

- стварэнне на базе Ружанскага палаца, дамоў адпачынку, санаторыяў, пансіянатаў;(Што гэта за абсурдная думка… Можа ў наваколлі?)

- Адным з магчымых спосабаў павышэння эфектыўнасці выкарыстання патэнцыялу Ружанскага палаца у турысцкім засваенні?можа стаць стварэнне тэрытарыяльных утварэнняў (культурна-гістарычныя тэрыторыі, нацыянальныя або рэкрэацыйныя паркі, якія ўяўляюць сабой цэласную эканамічную структуру), дзе ў комплексе спалучаліся б культурна-гістарычныя аб'екты, культурныя ландшафты, уменні (можа – майстэрні?) рамеснікаў, кухараў, а таксама нацыянальныя святы, традыцыі.(Cтыль)

Стварэнне літаратурна-музычных салонаў, пастаноўка аматарскіх спектакляў, правядзенне баляў, арганізацыя фестываляў, прысвечаных памятных дат, запрашэнне ў сядзібу вядомых пісьменнікаў, мастакоў, артыстаў, якім падаваўся б творчы адпачынак у сядзібе. СТЫЛЬ

Такім чынам, Ружанскі палацавы комплекс з’яўляецца вялікай каштоўнасцю для культурнай скарбніцы(лепш – з’яўляецца гісторыка-культурнай каштоўнасцю, якой у Дзяржаўным спісе гісторыка-культурных каштоўнасцей прысвоена 2 катэгорыя) Беларусі. Увасабленне у сябе 2 і больш мастацкія стылі, (састыкуй канчаткі і сэнс…) ён раскрывае ўсё большую прыгажосць і стае каштоўным па вывучэнню для гісторыкаў, мастацтвазнаўцаў і архітэктараў. У будучым лік(-колькасць)наведвальнікам павялічыцца ў тысячы (што за стыль – у шмат разоў) , таму што ідуць аднаўденні усхрдняга корпуса да 2018 года, і плануецца адкрыць тэатр, таму на адну каштоўна-культурную спадчыну разбагаціцца? Беларусь (стыль….)

ЗАКЛЮЧЭННЕ

Палацава-паркавы  комплекс у Ружанах, - адзін з самых знакамітых архітэктурных будынкаў пачатку XVIIст.   у гісторыі  архітэктуры нашай краіны. Арыгінальная пабудова ў стылі барокка і класіцызму, паказвае самыя выразныя варыянты італьянскай і заходняй культуры. Помнік з’яўляецца адным з самых прыгожых і самых магутных палацаў Беларусі.

У ходзе даследавання была дасягнута мэта дыпломнай  работы — вывучэнне гісторыі развіцця і сучаснага становішча палацава-паркавага комплекса ў г. Ружанах

Пры напісанні дыпломнай намі былі вырашаны наступныя задачы:

1) Прааналізавана гістарыяграфія і крыніцы даследавання. Літаратурныя крыніцы па тэме даследавання былі  згрупіраваны ў некалькі блокаў:  літаратурныя крыніцы,даведачная літаратура, у тым ліку энцыклапедычная, вучэбна-метадычная, інтернет крыніцы і матэрыялы перыёдыкі . Асноўнымі крыніцамі для напісання дыпломнай работы былі манаграфія А.А. Трусава – “ Старонкі мураванай кнігі: манументальная архітэктура эпохі феадалізму і капіталізму”,Кулагіна А.Н. –“ Архітектура дворцово-парковых ансамблей Белоруссии” Энцыклапедыя “Архітэктура Беларусі”,  Энцыклапедычны зборнік Т.Несцярчук “ Замкі, палацы і паркі Берасцейшчыны”   і інш.

Падчас раскрыцця гістарыяграфіі праблемы даследавання, была раскрыта і апісаны гісторыя палаца і яго становішча з XVI ст. па XXI ст., ад узнікнення 1602 г. і  да 2014, што дало поўнае ўяўленне пра архітэктурныя асаблівасці, якія маюць дачыненне да тэмы нашай работы.

2)Вывучана гісторыя станаўлення і развіцця Ружанскага замка. Праведзены высновы па гісторыі будаўніцтва, гісторыі роду ўладальнікаў палаца і г.д Раскрый больш падрабязна 5- 7 сказаў….

3)Вызначана сучаснае становішча і ўнутраны склад палацава-паркавага комплекса. Разгледзены асноўныя мерапрыемствы па рэстаўрацыі, кансервацыі і музеефікацыі помніка.5-7 сказаў (пералічы, што за сучаснае становішча, да якіх вывадаў ты прышла…. У цябе ж гэта есць у параграфе)

4) Былі даследаваны галоўныя мэты па ахове палаца, яго сучасны стан і прспектывы развіцця.(Раскрый….. і 4 задача не такая ў цябе… паглядзі якая і напішы 5-7 сказаў). Паколькі старшыня камісіі ў першую чаргу пры абароне глядзіць на пачатак і ЗАКЛЮЧЭННЕ, якое павінна быць 3,5 – 4 старонкі.

Такім чынам, Ружанскі палацава-паркавы комплекс- з’яўляецца гістарычнай каштоўнасцю для  Беларусі, па вывучэнні гісторыі архітэктуры і мастацтва. Палац ярка раскрывае мастацкія, архітэктурныя стылі- барокка і класіцызм,і вылучаецца сваёй гістарычнасцю сярод астатніх палацаў Беларусі. На сённяшні момант комплекс ўваходіць ў залатую, музейную  скарбніцу Беларусі і ўсе больш стае прывабным для тысячы беларускіх, так і замежных турыстаў.

…

БІБЛІЯГРАФІЧНЫ СПІС

1.  Асіноўскі С. Келіх Івана Сапегі // Беларуская мінуўшчына. 1995. № 5. С. 35 – 37.

2.  Археалогія і нумізматыка Беларусі: энцыклапедыя. – Мн.,1994. – 702

3.  Архітэктура Беларусі: энцыклапедычны даведнік.- Мн., 1993. – 620 с.

4.  Беларусь: Энцыклапедычны даведнік. – Мн., 1994. – 800 с.

5.  Барышев Г.И.// Театральная культура Белоруссии. XVIII век.//– Мн., 1992. – 123 с

6.  Беларуская энцыклапедыя: у 18 т. – Мн., 1998. – т.1. – 460 с.

7.  Беларуская энцыклапедыя: у 18 т. – Мн., 2002. – т.13. – 477 с.

8.  Беларусь: Энцыклапедычны даведнік. – Мн., 1994. – 800 с.

9.  Белорусский специализированный институт по разработке проектной документации для реставрации памятников истории и культуры «Белспецпроектреставрация». Объект: Дворцовый ансамбль в г.п. Ружаны Пружанского района Брестской области. Комплексные научные изыскания 01. 01. 03. КНИ. Историко-архитектурные исследования по ансамблю. – Мн., 1990. – 90 с.

10. Буяк, Я. Ружанскі “птах” Адраджэння // Берасцейскія карані: літаратурны і гісторыка-краязнаўчы зборнік. Я. Буяк //– Брэст., 1993. С. – 68 -71.

11. Всемирное культурное и природное наследие: документы, комментарии, списки объектов: — М.: Институт наследия, 1999.

12.   Всеобщая история архитектуры: в 12 т. – М., 1968. – т. 6. – 566 с.

13.    Гісторыя беларускага мастацтва: у 6 т. – т. 2. – Мн., 1988. – 384 с

14.    Гісторыя беларускага тэатра: у 3 т. – Мн., 1983. – т.1. – 496 с.

15.  Давыдова А. С. Некоторые вопросы определения памятников культуры. // . Вопросы охраны, использования и пропаганды памятников культуры: Сб. науч. тр./ НИИ культуры. — М.: НИИК, 1979. — С. 31- 36.

16.   Добровольская Э. Д. Музеефикация памятников архитектуры: Теория и практика, искусство экспозиции, новые сценарии и концепции (1980-е годы) // Музейное дело и охрана памятников: Обзор информации / НИО «Информ-культура». — Вып. I. — М., 1989. — 47 с.

17.  Живописная Россия: Отечество наше в его земельном, историческом, племенном, экономическом и бытовом значении: Литовское и Белорусское Полесье: Репринтное воспроизведение издания 1882 года. – Мінск., 1993. – 550 с.

18.  Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі: Брэсцкая вобласць. – Мн., 1984. – 340 с.

19.  Зеленченко В. А. Храм-памятник как музей // Электронный ресурс.: Ре- жим доступа: http://www.sedmitza.ru/index.html:sid.

20.  Калнін В. Ружанскі палац // Мастацтва Беларусі. 1987. № 8. С. 63 – 64.

21.   Карпов С. В. Памятник архитектуры как объект музеефикации // Актуальные проблемы советского музееведения: Сб. науч. тр. / М-во культуры СССР; Центр, музей революции СССР; ред. Л.И. Арапова. — М^: б. и., 1987. — С. 40-49.

22.   Каханоўскі Г. Вытокі музейнай справы на Беларусі/Г.Каханоўскі // Беларускі гістарычны часопіс. 1994. № 2. с. 79 – 87.

23. Качаноўскі У.У. Гісторыя культуры Беларусі: вучэбны дапаможнік для студэнтаў ВНУ. – Мн., 1994. – 163 с.

24.  Клімец, М. Гісторыя Пружаншчыны ў помніках // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі/ М. Клімец 1972. № 3. С. 36 – 44.

25. Козлович, В. Руины говорят/ Вадим Козлович// Советская Беларуссия.- 2008.- 30 авг.- 8 с

26. Кулагин, А.Н. Архитектура дворцово-усадебных ансамблей Белоруссии второй половины XVIII – начала XIX в.в./А.Н.Кулагин – Мн., 1981. – 320 с.

27. Леў Сапега і яго час// Зборнік нав.арт; рэд.кал. с В. Марозава- Гродна; ГрДУ, 2007. – 422 с.

28.  Лотман Ю. М. Художественный ансамбль как бытовое пространство // Декоративное искусство «СССР. — 1974. — № 4. — С. 48-51.

29.  Лукоўскі, А. Ружаны вядомы пышным палацам /А.Лукоўскі// Зара камунізму. -1988. -14 мая.- 9 с.

30.   Лыч Л., Навіцкі У. Гісторыя культуры Беларусі. – Мн., 1996. – 453 с.

31.  Масляніцына І. Нашчадак // Зара камунізму. 1990. 1 верасня.- 7 с

32. Мастеница К Н. Деятельность по сохранению и использованию культурного наследия: основания; № смыслы, // Основы культурологии / Отв. ред. И! М. Быховская: — М.: Едиториал УРСС, 20051— С. 337 375.

33. Морозов, В.  Архитектурное наследие Прибужского региона. Сохранение и культурно-туристское использование: Материалы II Международной научно-практической конференции аспирантов кафедры строительства и проектирования Брестского государственного технического университета. Брест, 29-30 апреля 2010/ отв.ред.:В.Морозов.- БрГТУ,2010.- 175 с.

34.  Несцярчук,  Т. Замкі,палацы і паркі Берасцейшчыны/ Т. Несцярчук. Мінск;-БеЛТА,2005. – 344с

35.   Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Пружанскага раёна// Імя Пятруся Броўкі; - Мн, 1992- 449 с.

36.   Патоцкі Л. Успаміны пра Тышкевічаву Свіслач, Дзярэчын і Ружану. – Мн., 1997. – 220 с.

37.  Пашкевіч, У. ВКЛ у Паўночнай вайне (1700 – 1721)/У. Пашкевіч // Беларускі гістарычны часопіс. 1995. № 3. С. 163 – 172.

38.  Пружаншчына літаратурная // Раённыя будні. 1998. 2 чэрвеня.

39.   Прыбытка, Г. Некаторыя аспекты палітыкі Паўла Сапегі (1655 – 1656) /Г.Прыбытка // Радавод. 1998. № 2. с. 22 – 24.

40.  Радзюк А. Канфіскацыя прыватнай уласнасці на Беларусі ў канцы XVIII – першай трэці XIX ст. ст. // Беларускі гістарычны часопіс. 2002. № 6. с. 15 – 23.

41.   Рэлігія і царква на Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. – Мн., 2001. – 368

42.  Ружаны// гарады і вёскі Беларусі : Брэсцкая вобл.- Т.4. кн.2.- Мінск, 2007- 238 с.

43. Федорук, А.Т.Ружаны// (-дзе прабелі паглядзі па ўсяму тэксту) Старинные усадьбы Берестейщины/ А.Т. Федорук.- Мн. -2004 572 (паглядзі каб пасля ўсіх нумароў стаялі старонкі 572 с. акрамя кропкі. Нармальныя цірэ. І ў цябе часта не аддзяляюцца назвы і прозвішчы прабеламі…)

44.  Свод памятников истории и культуры Белоруссии: Брестская область. – Мн., 1990. – 424 с.

45.  Сикиржицкий ,В. Ружанский Версаль/ В. Сикиржицкий // Рэспубліка.- 2001. -2 лістапада.- 4 с.

46.  Супрун, В.Р. Палац у Ружанах/ В.Р. Супрун // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. 1972. № 3. С. 24 – 25.

47 . Трибулиева, Е. Із руин возродиться Версаль? ( о проекте реставрации дворца в Ружанах)/ Елена Трибулиева// Вечерний Брест.- 2008.- 20 февраля.-  С. 5(па ўсяму тэксту неправільныя цірэ і няма кропак пасля старонак – С. 5. )

48.  Трусаў А.А. Старонкі мураванай кнігі: манументальная архітэктура эпохі феадалізму і капіталізму/Алег Трусаў – Мн., 1990. – 191 с.(Другі раз пішыш, так як першы /А. А. Трусаў…..)

49 . Фалалеў. У. Дагляды Ружанскага палаца: ( аб музеефікацыі) / Уладзімір Фалалеў// Настаўніцкая газета.- 2011.- 28 мая.- с 8-9

50.  Чарняўскі І.М. Каштоўнасці мінуўшчыны.Гістарычныя цэнтры гарадоў Беларусі: праблемы і шляхі іх вырашэння/ Чарняўскі І.М.//  Знамение.-Мн.- 2003.- С. 114