Басқару және шешім қабылдау тәсілдері. Басқару циклі және тәсілдері.

Басқару процесі – бұл циклді қайталанып келетін процесс, тізілп қайталанып басқару жұмысының элементтерін көруге болады, бұл басқару міндеттеріне ортақ болады.

Жеңіл басқару циклі

Заңдар

Жапы экономикалық талап

Тұтынушылар

Сыртқы экономикалық байланыс, глобализация

Сырқы

орта

Жабдықтаушы (поставщик)

Мәдениет

Бәсекелістер

әдет (традиция)

(Сурет) Сырқы ортаның

әсер ету жолы.

Басқрылатын подсистема

Системаның шығуы. (іс нәтижесі)

Кіру. Басқарушы әсері

Басқарылатын подсистема. Жүйенің іскі жағдайы

Әсер ету каналы (механизм)

Басқару блогы (шешім қабылдау процесі)

Өлшеу каналы (метод)

Мақсат Басқарушы подсистема

(Эталон)

сурет. Жеңіл басқару циклі. Байланыс информацияның кері тізбегі

Материалды, информация

Басқару міндеттері (функциясы)

Функциялары (іс-қызметтері)	Мағынасы
Талдау (анализ)	Басқарылатын объектінің жағдайы, күшті және осал жақтары фирманың есеп-статистика негізіне байланысты т.б.
Жоспарлау	Табысқа жету мүмкіншілігін белгілеу. Жаңа мақсаттар, оны орындау жолдары, көрсеткіштер.
Жандандыру, өзара бірігіп жұмыс жасауды ұйымдастыру.	Жаңа структуралар жасау, белгіленген жоспарларды орындау жолдарын іздестіру; Жандандыру (мотивизация), адамдарға жұмыс істеу. Оладың қажеттілігін біліп, орындап жұмысты жандандыру т.б.
Реттеу	Өзара бірігіп, келісіп жұмыс істеуді белгілеп, басқарылатын жүйенің құрамдарын, оның дамуына қолдану керек.
Есепке алу (учёт)	Ұйымның қаражат, шаруашылық нәтижелерін қорытындылап, байқауға алу. Бухгалтерлік, басқарушылық статистикалық т.б. есепке алу түрлері бар.
Бақылау (контроль)	Шаруашылық жүйесінде белгіленген көрсеткіштерден ауып кетуін табу. Нәтижелердің қойылған мақсатқа сәйкес келуі. Ауып кетуді табу, қалпына келтіру. Қалпына келтірілмесе, басқару жойылу мүмкін.

Жоғарыдағы басқарудың істер-қызметтер (функциялар) жалпы бір қасиеті – олардың барлығы шешім қабылданып орындалады.

Басқару шешімін қабылдау деген, әртүрлі шешу жолдарының ішінен – керектісін алу болады.

Жоғарыда көрсетілген жай түрлі (простой) функциялары бар басқару циклін, жай басқару циклі деп атайды.

Циклдер – өздерінің ұзақтығымен, мақсаттарымен және алдағы міндеттерді шешу жолдары, құралдарына қарай айырмашылықтары болады.

Шешім қабылдау процесінің жалпы мінездемесі.

Басқару жұмысының қорытындысы шешім қабылдау болады.

Шешу мәселесіне тиімді түрден қараса, қателі шешімдер аз болады, бұған бірнеше фазалар кіреді. Олар:

1 фаза – Басшы проблемаларды тауып, оларға талдау жасап, оның негізгі себептерін табу болады.

2 фаза – Жиналған деректерден, проблемаға байланысты хабарларды алып, оларды бағалап, альтернативті ұсыныстарды дайындау.

3 фаза – Проблеманы шешетін альтернативті шешімді дайындау.

4 фаза – Шешім қабылдау тәсілін алу, басқаша айтқанда альтернативті тиімді бағалау тәсілін ұсыну.

5 фаза – Шешімді қабылдау. Осы жағдайға сәйкес керекті вариант қабылданады. Шешімнің санасы әртүрлі факторларға байланысты болады.

Іс жүзінде, бәрі де дұрыстыққа әкелетін шешім болмайды, теріс жағдайлар да болуы мүмкін.

Шешімге жүйелі түрде қарау – табысты болудың жалпы шартының бірі.