CНиП по освещен

СТРОИТЕЛЬНЫЕ НОРМЫ И ПРАВИЛА РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ

мүмкiн емес немесе үйлесiмсiз болған жекелеген жағдайларда жол берiледi.

6.3* Өндірістік бөлмелерге арналған ТЖК-нің нормаланған мəндері қосарлы жарықтандыру үшін сияқты 1*-кесте жəне 9*-қосымша бойынша қабылдануға

тиіс.

Өндiрiстiк бөлмелерге арналған ТЖК-нiң нормаланған мəндерiн 5-кестеге сəйкес:

1)ҚР ҚНжЕ 2.04.01-2001 бойынша температурасы ең суық бескүндiгi минус 28 ° С жəне төмен аудандарда;

2)тереңдiгi технологияның немесе оңтайлы көлемдiк-жоспарлық шешiмдер таңдау шарттары бойынша 1-кестеде қосарлы жарықтандыру үшiн көрсетiлген ТЖК нормаланған мəнiн қамтамасыз етуге жол бермейтiн бүйiрлiк жарықтандыру бар бөлмелерде;

3)I-III разряд жұмыстары орындалып жатқан бөлмелерде қабылдауға жол берiледi.

5-кесте

6.4 Осы нормалардың 6.3-т.-на сəйкес өндiрiстiк бөлмелерге арналған ТЖК-нiң нормаланған мəндерiн белгiлеу кезiнде:

1)егер жарықтануды жоғарылату осы нормалардың 7.5-т.-да қарастырылмаса жалпы жасанды жарықтандыру жүйесiнен жарықтануды жарықтану шкала бойынша (Iб, Iв, II б разрядтарынан басқа) бiр сатыға көтерiп отыру керек. Жалпы жарықтандыру жүйесiнен жарықтану разрядты шамдар жағдайында кемiнде 200 лк жəне қыздыру шамдары жағдайында 100 лк құрауға тиiс. Жарықтанудың разрядты шамдар жағдайында 750 лк астам жəне қызу шамдары жағдайында 300 лк құрауына тек негiздемелер болғанда жол берiледi;

2)қосарлы жүйедегi жалпы жарықтандыру шырақтарынан жарықтануды Iа, Iб, IIа разрядтарынан басқа жарықтану шкаласы бойынша бiр сатыға көтерiп отыру керек;

3)лыпыл Кп коэффицентi I-III разрядтар үшiн 10 %-тен аспауға тиiс.

Сондай-ақ бөлмелерді қосарлы жарықтандыру жағдайында жасанды жарықтандыруды осы нормалардың 7-бөлiмiне сəйкес жобалау керек.

6.5* ТЖК-нің есептік мəні тұрғын жəне қоғамдық ғимараттарды бірлескен жарықтандыру кезінде 2-кестеде көрсетілген мəндердің 60 %-інен кем емес мөлшерді құрауы тиіс.

ТЖК-нiң есептiк мəндерiн 2-кестеде көрсетiлген мəндердiң 60-тан 30 %-іне дейiнгi шектерде дүкендердiң сауда залдары мен залдар, буфеттер, қоғамдық тамақтандырудың тарату кəсiпорындары үшiн қабылдауға жол берiледi.

6.6* Қоғамдық ғимараттардың бөлмелерін ТЖК-нің есептік мəні нормаланған мəнге тең немесе 80 % кем кезінде бүйірлік жарықтандырумен бірлескен жарықтандыру кезінде, жалпы жасанды жарықтандырудан жарық беруді жарықтандыру шкаласы бойынша арттыру керек.

6.7* Бірлескен жарықтандыруға қойылатын талаптарды тұрғын жəне қоғамдық ғимараттар арналған бөлмелер қызметтеріне байланысты 9*-қосымша бойынша алу керек.

6.8* Мектептердің, мектеп-интернаттардың, кəсіптік-техникалық жəне орта арнаулы оқу орындарының оқу жəне оқу-өндірістік бөлмелерін бірлескен жарықтандыру кезінде жарық ойықтарына параллель орналасқан шырақтардың қатарының жеке-жеке қосылуын қарастыру керек.

6.9* Қаланың орталық бөлігінде жəне тарихи аймақтарында орналасқан тұрғын жəне қоғамдық ғимараттардың бөлмелерін бірлескен жарықтандыру кезінде жасанды жарықтандырудан берілетін нормаланған жарықтандыруды жарықтандыру шкаласы бойынша бір сатыға арттыру керек.

7 ЖАСАНДЫ ЖАРЫҚТАНДЫРУ

7.1* Жасанды жарықтандыру жұмысшы, апаттық, күзеттiк жəне кезекшi болып бөлiнедi. Апаттық жарықтандыру қауiпсiздiк жəне көшiру жарықтандыруына бөлiнедi.

Бөлмелерді жалпы жасанды жарықтандыру үшін, қағида бойынша, үлкен жарық берілісі жəне қызмет мерзімі бар жарық көздерінің қуатына тең кезді бағалай ұнамдылық бере отырып, жарықтың бəсеңдеткіш көздерін пайдалану керек.

Бөлмелерді жалпы жасанды жарықтандыруға арналған жарық көздерінің жарық берілісі түс берілісінің аз жол берілетін индекстерінде 5.1*-кестесінде келтірілген мəндерден кіші болмауы тиіс.

5.1*-кесте

7.2Жасанды жарықтандыру екi — жалпы жарықтандыру жəне құрастырылған жарықтандыру жүйелiк болуы мүмкiн.

7.3Жұмысшы жарықтандыруды ғимараттардың барлық бөлмелері үшiн, сондай-ақ жұмысқа, адамдардың өтуiне жəне көлiк қозғалысына арналған ашық кеңiстiктер учаскелерi үшiн қарастыруға керек. Табиғи жарықтандырудың бөлек түрлi шарттары мен əртүрлi жұмыс режимдегі аудандары бар бөлмелер үшiн ондай аудандарды жарықтандыруды бөлектенген басқару қарастырылу тиiс.

Қажет болған жағдайда жұмысшы немесе апаттық жарықтандыру шырақтарының бiр бөлiгi кезекшi жарықтандыру үшiн пайдаланылуы мүмкiн. Бөлмелердегі жəне ғимараттың сыртындағы жарықтандырудың нормаланатын сипаттамалары жұмыстық жарықтандыру ретінде де, сонымен қатар жəне

олармен қауіпсіздік жарықтандыру жəне (немесе) көшіру жарықтандыру шырақтарының бірлескен əрекеті ретінде қамтамасыз етіле алады.

Өндірістік жəне қоймалық бөлмелерді жарықтандыру

7.4Бөлмелерді жарықтандыру үшiн, қағида бойынша, неғұрлым үнемдi разрядты шамдар пайдаланған дұрыс. Жалпы жарықтандыру үшiн қызу шамдарын пайдалануға тек разрядты шамдарды пайдаланудың мүмкiн еместiгi немесе техникалық-экономикалық үйлесiмсiздiгi жағдайында жол берiледi.

Жергiлiктi жарықтандыру үшiн жарықтың разрядты көздерiнен басқа қызу шамдарын, соның iшiнде галогендiк шамдарды пайдалануға кеңес берiледi. Жарық көздерiн түстiк сипаттамалары бойынша таңдауды 6-қосымшаның негiзiнде жасаған дұрыс. Ксенонды шамдарды бөлмелердің iшiнде қолдануға жол берiлмейдi.

7.51-кестеде келтiрiлген жарықтану нормаларын төмендегi жағдайларда жарықтану шкаласының бiр сатысына көтерiп отыру керек:

1)егер көзкөрiмдiк жұмыс жұмыс күнiнiң жартысынан астам уақыт орындалып жатса I-VI разряд жұмыстары үшiн;

2)егер жарықтану жалпы жарықтандыру жүйесiнен 150 лк жəне одан аз құраса көтерiңкi жарақаттану қауiптiлiгi жағдайында (дискiлi арада, гильотиндiк қайшыдағы жұмыс);

3)егер жарықтану жалпы жарықтандыру жүйесiнен 300 лк жəне одан аз құраса, арнайы көтерiңкi санитарлық талаптар жағдайында (мысалы, тамақ пен химиялық-фармацевтикалық өнеркəсiп кəсiпорындарында);

4)егер жарықтану жалпы жарықтандыру жүйесiнен 300 лк жəне одан аз құраса, жасөспiрiмдердiң жұмысы немесе өндiрiстiк оқуы жағдайында;

5)егер жарықтану жалпы жарықтандыру жүйесiнен 750 лк жəне одан аз құраса бөлме жарық болмауы жəне жұмыс iстеушiлердiң тұрақты болуы жағдайында;

31

СТРОИТЕЛЬНЫЕ НОРМЫ И ПРАВИЛА РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ

6)500 айн/мин. тең немесе одан көп жылдамдықпен айналатын бөлшектердi немесе 1,5 м/мин. тең немесе одан көп жылдамдықпен қозғалатын объектiлердi бақылау жағдайында;

7)өлшем 0,1 м2 жəне одан үлкен беттерде анықталу объектiлерiн ұдайы iздестiру жағдайында;

8)жұмыс iстеушiлердiң жартысынан астамы 40 жастан асқан бөлмелерде.

Бiр мезгiлде бiрнеше белгiлер қатар болған жағдайда жарықтану нормаларын бiр сатыдан көпке асырмау керек.

7.6IV-VI разряд жұмыстары орындалып жатқан бөлмелерде адамдардың қысқа мерзiм болуы немесе тұрақты қызмет көрсетудi талап етпейтiн жабдықтың болуы жағдайында жарықтану нормаларын бiр сатыға төмендету керек.

7.7Бөлмелерде I-III, IVа, IVб, IVв, Vа разрядтар жұмыстарының орындалу жағдайында қосарлы жарықтандыру жүйесiн қолдану керек. Жалпы жарықтандыру жүйесiн қарастыру. Мемлекеттiк санитарлық қадағалау органдарымен келiсiлген жарықтандырудың салалық нормаларында нақтыланатын жергiлiктi жарықтандыру орнатудың техникалық тұрғыдан мүмкiн еместiгi немесе үйлесiмсiздiгi жағдайында жол берiледi.

Бiр бөлмеде жұмысшылар мен қосалқы аудандардың болуы жағдайында жұмыс аудандарын оларды VIIIа разрядына жатқыза отырып, оқшауланған жарықтандыру (кез келген жарықтандыру жүйесi жағдайында) мен қосалқы аудандарды одан кемiрек қарқынды жарықтандыруды көздеу керек.

7.8Қосарлы жүйедегi жалпы жарықтандыру шырақтары жасайтын жұмыс бетiнiң жарықтануы жергiлiктi жарықтандыру үшiн қолданылатын жарық көздерi жағдайындағы қосарлы жарықтандыру үшiн нормаланатын жарықтанудың кем дегенде 10 %-ін құрауға тиiс. Бұл орайда жарықтану рарядты шамдар жағдайында кем дегенде 200 лк, қызу шамдары жағдайында – кем дегенде 75 лк болуға тиiс. Қосарлы жүйедегi жалпы жарықтандырудан разрядты шамдар жағдайында 500 лк астам жəне қызу шамдары жағдайында 150 лк астам жарықтану жасауға тек негiздемелер болғанда жол берiледi.

Табиғи жарықсыз бөлмелерге құрастырылмалы жүйедегi жалпы жарықтандыру шырақтары жасайтын жұмыс бетiнiң жарықтануын бiр сатыға жоғарылату

керек.

7.9Максималды жарықтанудың минималдыға қатынасы I-III разрядтар жұмыстары үшiн люминесценттiк шамдар жағдайында 1,3-тен, басқа жарық көздерi

жағдайында — 1,5- тен IV-VII разрядтар жұмыстары үшiн тиiсiнше — 1,5 жəне 2,0-ден аспауға тиiс.

Жарықтанудың бiрқалыпты еместiгiн технология шарттары бойынша жалпы жарықтандыру шырақтары тек бөлмелердің алаңшаларында, ұстындары немесе қабырғаларында орнатыла алатын жағдайларда 3,0-ге дейiн жоғарылатуға жол берiледi.

7.10. Өндiрiстiк бөлмелерде жұмыс өндiрiлмейтiн өткелдер мен учаскелердiң жарықтануы жалпы жарықтандыру шырақтары жасайтын нормаланатын жарықтанудың 25 %-інен көп емес, бiрақ разрядты шамдар жағдайында кем дегенде 75 лк жəне қызу шамдары жағдайында кем дегенде 30 лк құрауға тиiс.

7.11Толық автоматтандырылған технологиялық процесті цехтарда жабдықтың жұмысын бақылау үшiн жарықтандыру, сондай-ақ жөндеу-реттеу жұмыстары кезiнде қажеттi (1*-кестеге сəйкес) жарықтануды қамтамасыз ету үшiн қосымша қосылатын жалпы жəне жергiлiктi жарықтандыру шырақтарын қарастыруға керек.

7.12Жалпы жарықтандыру шырақтарынан көз қарықтыру көрсеткiшi (жарықтандыру жүйесiнен тəуелсiз) 1*-кестеде көрсетiлген мəндерден аспауға тиiс. Көз қарықтыру көрсеткiшi ұзындығы еденнiң үстiнен шырақтардың iлiнген қос биiктiгiнен аспайтын бөлмелер үшiн, сондай-ақ адамдар уақытша болатын

бөлмелер үшiн жəне өтуге немесе жабдыққа қызмет жасауға арналған алаңшалар үшiн шектелмейдi.

7.13 Жұмыс орындарын жергiлiктi жарықтандыру үшiн жарық өткiзбейтiн шағылдырғыштары бар шырақтар пайдалану керек. Шырақтар олардың жарықтанатын элементтерi жарықтанған жұмыс орнында жəне басқа да жұмыс орындарында жұмыс iстеушiлердiң көру ауқымына түспейтiндей етiп орналастыруға тиiс.

Жұмыс орындарын жергiлiктi жарықтандыру, кағида бойынша, жарықтану реттегiштерiмен жабдықталуға тиiс. Үш өлшемдi анықталу объектiлермен көзкөрiмдiк жұмыстарды жергiлiктi жарықтандыруды:

-аяның диффузиялық шағылдыруы жағдайында — оптикалық остiң жұмыс бетiнiң ортасына тiк сызыққа кем дегенде 30о бұрышта бағытталу кезiнде жарықтаушы бетiнiң неғұрлым үлкен сызықтық өлшемінiң оның жұмыс бетiнiң үстiнде орналасқан биiктiгiне қатынасы 0,4-тен аспайтын шырақпен;

-аяның бағытталған-шашыраңқы жəне аралас шағылдыруы жағдайында жарықтаушы бетiнiң неғұрлым кiшi сызықтық өлшемінiң оның жұмыс бетiнiң

7.14 Жарық көздерiнiң жиiлiгi кем дегенде 300 Гц токпен қоректенуi кезiнде жұмыс беттерiндегi жарықтану лыпылының коэффициентi 1*-кестеде көрсетiлген мəндерден аспауға тиiс.

Лыпыл коэффициентi:

-қоректену жиiлiгi 300 Гц жəне одан көп болғанда;

-адамдар мезгiл-мезгiл болатын бөлмелерде оларда стробоскопиялық əсер пайда болуы үшiн шарттардың жоқтығында шектелмейдi.

Стробоскопиялық əсердің пайда болуы мүмкiн бөлмелерде көршiлес шамдарды қөректендiрушi кернеудiң 3 фазасына қосу немесе оларды электронды iске қосуды реттеушi аппараттары бар жүйеге қосу қажет.

Кəсіпорындардың алаңшаларын жəне ғимараттардан тыс жұмыс өндірісі орындарын жарықтандыру

7.15 Ғимараттардан тыс, ғимараттардан тыс этажеркаларда жəне қалқаның астында орналасқан жұмыс өндiрiсi орындарының жұмыс беттерiнiң жарықтануы 7-кесте бойынша қабылдануға тиiс.

7-кесте

Eскерту - Жарақаттану қаупi жағдайында ХI - XIV разряд жұмыстары үшiн жарықтануды шектес, жоғары разряд ойынша қабылдаған жөн.

7.16 Кəсiпорындардың алаңшаларының көлденең жарықтануын оның жер немесе жол жабындылары деңгейiндегi минималды мəндерiнiң нүктелерiнде 8- кесте бойынша қабылдау керек.

8-кесте

32

СТРОИТЕЛЬНЫЕ НОРМЫ И ПРАВИЛА РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ

0,5

Ескерту - Қала көшелерiнiң жалғасы болып табылатын жəне өту бөлiгiнiң жабындысы мен көлiк қозғалысының қарқындылығы баламалы автомобильдiк жолдар үшiн 11*-кестеде келтiрiлген өту бөлiгiнiң жабындыларының орташа айқындығының нормаларын сақтау қажет.

7.17Сыртқы жарықтандыруды ғимараттардың iшiн жарықтандыруды басқарудан тəуелсiз басқару болуға тиiс.

7.18Жұмыс өндiрiсi орындары мен өнеркəсiптiк кəсiпорындар аумағын сырттай жарықтандыру қондырғыларының қарықтырғыш əсерiн шектеу үшiн шырақтардың жер деңгейiнен жоғары орнатылу биiктiгi:

а) қорғаныш бұрышы 15°- тан аз шырақтар үшін – 9*- кестеде көрсетілгеннен кем емес; б) қорғаныш бұрышы 15° жəне жоғары шырақтар үшін – кез келген жарық көздері жағдайында кем дегенде 3,5 м болуға тиіс.

Қорғаныш бұрышы 15° жəне одан жоғары (немесе шағылдырғыштарсыз боз шыныдан жасалған шашыратқыштары бар) қызмет көрсетуге арналған алаңшаларда, сондай-ақ ғимаратқа кiреберiс алдында шектемеуге жол берiледi.

7.19Шашыраңқы жарық шырақтарының орнатылу биiктiгi жарық көзiнiң жарық ағыны 6000 лм дейiн болғанда кем дегенде 3 м жəне жарық ағыны 6000 лм асқанда кем дегенде 4 м болуы тиіс.

9*-кесте

7.20 Бiр аспаптың (прожектордың немесе қиғаш орнатылған прожекторлiк типті жарықтандырушы аспаптың) жарығының остiк күшiнiң I макс кд ол аспаптардың орнатылу биiктiгiнiң шаршысына Н, м2 қатынасы нормаланған жарықтануға байланысты 10-кестеде көрсетiлген мəндерден аспауға тиiс.

10-кесте

мəндерi кестелiк мəндi ол жарық аспаптарының санына бөлу арқылы айқындалады.

Қоғамдық, тұрғын үйлiк жəне қосалқы ғимараттардың бөлмелерін жарықтандыру

7.21* Бөлмелерді жалпы жарықтандыру үшін жарық берілісі 55 лм/Вт-тан кем емес неғұрлым үнемді бəсең жанатын шамдарды пайдалану керек. Қыздыру шамдарын пайдалану тек сəулеттік-көркемдік талаптарды қамтамасыз етуге арналған жəне жарылысқауіпті бөлмелерде жалпы жарықтандыру үшін жол беріледі.

Жарық көздерiн түстемелiк сипаттамалар бойынша таңдауды 7-қосымшаның негiзiнде жасау керек.

Энергияны тұтынуды, бақылау мақсатында А-В разрядты қоғамдық ғимараттардың бөлмелерін жалпы жасанды жарықтандырудың барынша көп жол берілетін меншікті белгіленген қуатына қойылатын талаптар айқындалады.

Жалпы жасанды жарықтандырудың меншікті белгіленген қуаты 10.1*-кестесінде келтірілген барынша көп жол берілген шамалардан артпауы тиіс.

10.1*-кесте

33

СТРОИТЕЛЬНЫЕ НОРМЫ И ПРАВИЛА РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ

7.22 2-кестеде келтiрiлетiн жарықтану нормаларын төмендегiдей жағдайларда жарықтану шкаласының бiр сатысына көтеру керек:

1)А-Б разрядтарының жұмыстары кезiнде арнайы көтерiңкi санитарлық талаптар жағдайында (мысалы, қоғамдық тамақтандыру мен сауданың кейбiр бөлмелерінде);

2)адамдар тұрақты болатын бөлмеде табиғи жарықтың жоқ болуында;

3)Г-Е разрядтарының жұмыстары үшiн бөлменің жарықпен қанықталуына қойылатын көтерiңкi талаптар жағдайында (көрермендiк жəне концерттiк залдар, бiрегей ғимараттардың фойелерi жəне т.б.);

4)əкiмшiлiк ғимараттарды қосарлы жарықтандыру жүйесiн қолдану жағдайында (кабинеттер, жұмыс бөлмелерi, кiтапхананың оқу залдары);

5)жұмыс iстеушiлердiң жартысынан астамы 40 жастан үлкен бөлмелерде.

7.23* 2-кестеде келтiрiлетiн жарықтану нормаларын төмендегiдей жағдайларда жарықтану шкаласының бiр сатысына төмендету керек:

1)Г - Е разрядтары үшiн лыпылдық коэффициент бойынша норманың сақталу шартында жақсартылған берілісті люминесценттiк шамдарды (ЛЕЦ, ЛТБЦЦ, ЛТБЦТ, КЛТБИ) пайдалану жағдайында;

2)қызу шамдарын, соның iшiнде галогендiк шамдарды пайдалану жағдайында барлық разрядтар үшiн.

7.24Г - Е көзкөрiмдiк жұмыстар разрядты қоғамдық ғимараттардың бөлмелер əшекейлiк-көркемдiк жарықтандыру қондырғыларында сəулеттiк талаптарға сəйкес жарықтану деңгейiн таңдауға жол берiледi, бұл орайда бөлмелер еркiн бағдарлануды қамтамасыз ету үшiн шартты көлденең беттiң ең аз жарықтануы разрядты шамдар жағдайында кем дегенде 75 лк жəне қызу шамдары жағдайында 30 лк болуға тиiс.

Цилиндрлiк жарықтану қамтамасыз ету қажеттi бөлмелерде үстiңгi бет бойынша қабырғалардың ортаөлшемдi шағылдыру коэффицентi кем дегенде 40 %, төбенiкi – кем дегенде 50 % болуға тиiс.

7.25Қоғамдық ғимараттардың бөлмелерді, қағида бойынша, жалпы жарықтандыру жүйесiн қолданған дұрыс. А-Б разрядты көзкөрiмдiк жұмыстар орындалатын əкiмшiлiк ғимараттардың бөлмелерінде (мысалы, кабинеттер, жұмыс бөлмелерi, кiтапханалар мен мұрағаттардың оқу залдары жəне т.б.) қосарлы жарықтандыру жүйесiн қолдануға жол берiледi. Бұл орайда жұмыс бетiндегi нормаланатын жарықтану 7.22-тармаққа сəйкес жоғарылатылады, ал жалпы жарықтандырудан жарықтану 2-кесте бойынша мəндердiң кем дегенде 70 %-ін құрауға тиiс.

I-IV разрядтардың жұмыстары орындалатын өндiрiстiк сипаттағы қосалқы бөлмелердегі тұрмыстық қызмет көрсету кəсiпорындарында (мысалы, зергерлiк жəне ойма ұсталық жұмыстар, сағат, теле жəне радиоаппаратура, калькуляторлар жөндеу жұмыстарының бөлмелері) қосарлы жарықтандыру жүйесiн қолдану керек. Нормаланатын жарықтану жəне сапалық көрсеткiштер 1*-кесте бойынша қабылданады.

7.262-кесте бойынша жарықтандырушы қондырғыларда көз қарықтыру əсерiн шектеу үшiн регламенттеленетiн жайсыздық көрсеткiшi бөлмелердің орталық осiнде шетжақ қабырғаның қасында еденнен 1,5 м биiктiкте қамтамасыз етiлуге тиiс. Жайсыздық көрсеткiшi ұзындығы шырақтардың еден үстiнде орнатылуының қос биiктiгiнен аспайтын бөлмелер үшiн шектелмейдi.

Жарықтану лыпылының коэффициентiн 2-кесте бойынша қабылдау керек.

7.27Биiктiгi үш қабаттан асатын тұрғын ғимараттардың сатылық торларын жарықтандырудың шырақтардың немесе шамдардың бiр бөлiгiн түнгi уақытта сатылардың жарықтануы 7.63-тармақта келтiрiлген көшiру жарықтандыруы нормаларынан төмен болмайтындай есеппен өшiрудi қамтамасыз ететiн автоматтық немесе қашықтық басқаруы болуға тиiс.

Қалалық жəне ауылдық елдi мекендердi сыртқы жарықтандыру

7.28 Қалалық елдi мекендердегi тұрақты көлiктiк қозғалысты көшелердi, жолдар мен алаңдарды жарықтандыруды 11*-кестеге сəйкес жетiлдiрiлген жабындылардың орташа айқындық нормасына қарай жобалау керек.

Қалалық елдi мекендердегi өтпелi жəне төменгi типті жабындылы көшелердiң, жолдар мен алаңдардың жүргiн бөлiктерiн жарықтандыру деңгейi Б санатындағы көшелер, жолдар мен алаңдар үшiн 6 лк болуға тиiс, В санатындағы көшелер мен жолдар үшiн өтпелi типті жабынды жағдайында – 4 лк жəне төменгi типті жабынды жағдайында – 2 лк болуға тиiс орташа көлденең жарықтану шамасымен регламенттеледі.

Ескертулер

1 Қалалардың көшелері мен жолдарының қызметтік белгіленуі бойынша санаттары ҚР ҚНжЕ 3.01-01-2002 тараулары жіктемесіне мəйкес алынады. 2 Жол жабындары жіктемеге сəйкес жетілдірілген, ауыспалы немесе төмен типтерге жатады.

7.29 Көшелердiң, жолдар мен алаңдардың жүргiн бөлiктерiне жапсарлас жаяужолдар жабындысының орташа айқындығы 11*-кестеде келтiрiлген осы көшелердiң жүргiн бөлiктерiнiң жабындыларының орташа айқындығының кем дегенде жартысындай болуға тиiс.

7.30* Жабынның ең аз жарықтығының орташа мəнге қатынасы орташа жарықтықтың нормасы 0,6 кд/м2-тан көп кезде 0,4-тен кем емес жəне орташа жарықтың нормасы 0,6 кд/м2 жəне онан төмен кезінде – 0,3- тен кем емес болуы тиіс.

Жабындылардың максималды айқындығының қозғалыс жолағы бойынша максималдыға қатынасы орташа айқындық нормасы 0,6 кд/м2 артық болғанда кем дегенде 0,6 жəне орташа айқындық нормасы 0,6 кд/м2 жəне одан төмен болғанда кем дегенде 0,4 болуға тиiс.

7.31Қалалық елдi мекендердегi көшелердiң, жолдар мен алаңдардың, желекжолдар мен шағынгүлбақтардың, жүргіншілер көшелері мен ықшамаудандар аумақтарының өтпелi емес бөлiктерiнiң жабындысы деңгейiндегi көлденең жарықтануды 12-кестеге сəйкес қабылдау керек.

7.32Тарихи қалалардың басты жүргіншілер көшелерiнде жартылай цилиндрлiк жарықтану кем дегенде 6 лк болуға тиiс.

7.33Қоғамдық ғимараттар аймақтарының орташа көлденең жарықтануын 13-кесте бойынша алу керек.

7.34Парктер, стадиондар мен көрмелер аумақтарының орташа көлденең жарықтануын 14-кесте бойынша алу керек.

7.35Ауылдық елдi мекендердiң көшелерiнiң, жолдарының, өтпежолдары мен алаңдарының жабындысы деңгейiндегi орташа көлденең жарықтануды 15кесте бойынша алу керек.

7.36Ауылдық елдi мекендер шегiнде жалпы жүйенiң автомобильдiк жолдары учаскелерiнiң жарықтануын Б санаттағы көшелердікіндей жол жабындысының типтін тəуелдi 11*-кесте бойынша немесе осы нормалардың 7.28-т.-на сəйкес қабылдау керек.

34

СТРОИТЕЛЬНЫЕ НОРМЫ И ПРАВИЛА РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ

11*-кесте

* Алаңдар санаты 18-кесте бойынша қабылданады.

Ескертулер

1 Жедел қозғалысты жолдардың жабыны орташа жарықтығы көліктің қозғалысына қарамастан қала шетінде – 1,6 кд/м2-қа тең жəне қаладан тыс жерлерде əуе айлақтарына, өзен жəне теңіз айлақтарына негізгі кіру

жолдарында – 1,0 кд/м2 -тан кем болмауы тиіс.

2 Барлық қиылысушы магистральдардың екі жəне онан көп деңгейлеріндегі, олардың бір негізгісінде, сондай-ақ шығуларында жəне тармақтарындағы көліктік қиылыс шекараларындағы жүру бөлігінің

жабынының орташа жарықтығы немесе орташа жарықтандырылуы 0,8 кд/м2 -тан немесе 10 лк-тан кем болмауы тиіс.

3 Төсемтастардан, гранит тақталардан немесе өзге материалдардан жасалған жабынды көшелер, жолдар немесе алаңдардың жүру бөліктерін жарықтандыру деңгейі 11-кесте бойынша орташа горизонтальды жарықтанушылық шамасымен регламенттеледі.

4 Жедел қозғалысты жолдарға жəне магистральды көшелерге түйісетін жергілікті мəнді көшелерге түйісетін жергілікті мəнді көшелерді жарықтандыру деңгейі түйісу сызығынан 100 м кем емес жедел қозғалысты жолдар немесе магистральды көшелерді жарықтандыру деңгейінің үштен бірінен кем емес болуы тиіс.

5 Жүргіншілердің өткелдерінде 500 бірлік/сағ.-тан астам қозғалыс қарқындылықты көшелер мен жолдардың жүру бөлігімен бір деңгейде қиылысатын жүру бөлігін жарықтандыру нормасымен салыстырғанда, 1,3 еседен кем болмауы тиіс. Жарықтандырудың деңгейін арттыруға тіреулердің қадамдарын арттыру, қосымша неше неғұрлым қуатты жарық құралдарын орнату, өткелде жарықтандырылған жабынды жəне т. б . пайдалану есебімен қол жеткізіледі.

12-кесте

35

СТРОИТЕЛЬНЫЕ НОРМЫ И ПРАВИЛА РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ

* Оқуға жəне ойындарға арналған үстелдердiң жарықтануы бөлмелердің жарықтануы нормалары бойынша қабылданады.

14-кесте

Ескертулер

1Бақша серiктестiктерi мен саяжай кооперативтерiнiң аймақтарында негiзгi өтпежолдардың орташа жарықтануы 2 лк, басқа өтпежолдардың орташа жарықтануы – 1 лк болуға тиiс

2Ауылдық елдi мекендердiң қоныстық аудандарынан тыс орналасқан шаруашылық құрылыстары мен қоралар блоктарының аймағында құрылыстар қатарлары арасындағы өтпежолдардың орташа жарықтануы 1 лк болуға тиiс.

7.37Сыртқы жарықтандыру жобаларында, егер олар көшелердiң немесе өтпежолдардың жарықтандырылмаған бөлiгiнде орналасқан болса, өртке қарсы су көздерiне апаратын өту жолдарын жарықтандыруды қарастыру қажет. Бұл өту жолдарының орташа көлденең жарықтануы:

А жəне Б санатты көшелер мен жолдарды жарықтандыру жобаларында қосылатын көшелердiң ұзындығы 100 м жарықтандырылмаған учаскелерiн жарықтандыруды қарастыру керек.

7.38 Көшелердiң өтпе бөлiктерiнде орналасқан трамвай жолдарын жарықтандыру нормалары көшенi жарықтандыру нормасына сəйкес болуға тиiс. Оқшауланған трамвай жолының орташа көлденең жарықтануы 6 лк болуға тиiс.

7.39* Қалалық көліктік тоннельдердің ұзындығы 60 м-ден астам жүру бөлігінің жолдық жабынының орташа горизонтальды жарықтығы күндізгі режимде 16*-кесте бойынша, ал кешкі жəне түнгі режимдерде – 50 лк-қа тең етіп алу керек.

Ұзындығы 100 м-ден астам тоннельдерде жүргізушінің көзіне көрінетін қоршаған құрылыстың табиғи биіктіктердің жəне т.б. кіру бетше босағасының үстіндегі көк күмбезін барынша экрандау кезінде, сондай-ақ, қозғалыс үдемелігі сағатына 600 көліктік бірліктен кем кезінде кіру жолында орташа горизонтальды жарықтандырудың максимальды шамасын кіру аймағының өзге жарықтанушылығын бір сатыға пропорциональды кеміту арқылы төмендету керек. Тоннельдердің ішкі аймағының орташа горизонтальды жарықтанушылығы тұрақты жəне бір жақты қозғалыстары бар тоннельдерде – шығу бетше босағаларына дейін ал екі бағыттағы қозғалыс кезінде – екі кіру аймағы бастары аралығында барлық жағдайларда 50 лк құрайды.

Бір жақты қозғалысты тоннельдердің кіру жолы айма,ында “ қарсы жарықтандыру” жүйесі, ал екі жақты бағыттағы қозғалысы барда – “ симметриялық жарықтандыру” жүйесі пайдаланылуы тиіс.

Тоннельдің ұзындығы 60 м-ге дейінгі кезде орташа горизонтальды жарықтандыру барлық режимдерде 50 лк болуы тиіс.

Ұзындығы 100 м-ден көп көліктік тоннельдер қосалқы шығаберістердің жəне оларға қарай жүретін қозғалыстар бағыттарының жарықтық белгілерімен жабдықталуы тиіс.

Ауданының 0,25 %-тен астамын алатын бір жағында ашық ойығы бар бір қабырғалы көліктік тоннельдерде, сондай-ақ жеке жəне қоғамдық көліктің жекеленген құралдарының жүруіне арналған жергілікті мəнді тоннельдерде жүру бөлігі жабынының орташа горизонтальды жарықтанушылығы күндізгі уақтытта 17*-кестенің талаптарына сəйкес болуы тиіс.

36

СТРОИТЕЛЬНЫЕ НОРМЫ И ПРАВИЛА РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ

Ұзындығы бетте босағадан 75 м аралықтағы кіру аймағында жоспарында 350 м жəне онан кейін радиусты қисықсызықты трассалы кез келген типті көліктік тоннельдерде үлкен радиусты қабырғалардың жəне жүру бөлігінің жабынынан 2 м биіктікте ойығы бар қабырғалар келесідегілерден кем болмауы тиіс: оның қаптауының материалының шағылысуының интегральды коэффициенті 0,4 - 0,6 кезінде горизонтальды жарықтанушылығының шамасы 0,5 жəне шағылудың интегральды коэффициенті 0,4-тен кем емес кезінде горизонтальды жарықтанушылық шамасынан 0,8-тен кем емес. Горизонтальды жазықтықтағы кез келген пішінді тоннельде бетше босағадан 200 м кем емес аралықтағы кіру аймағындағы 2 м-ге дейінгі биіктіктегі қабырғаларға арналған тік жарықтану шамасы жүру бөлігінің жабынын горизонтальды жарықтандыру шамасы 0,5-тен кем емес мөлшерді құрауы тиіс.

Тоннельдің кіру жолын жасанды жарықтандыруды, 10000 лк жəне онан төмен табиғи сыртқы жарықтандыру деңгейіне байланысты, кіру жолының басындағы жасанды жарықтандыру шамасының табиғиға 1:10 қатынасынан шыға отырып жəне барлық кіру жолдарындағы жасанды жарақтандыруларды 16*- кесте жəне 17*-кесте бойынша төмендетуді сақтай отырып, автоматты түрде реттеуді қарастыруға жол беріледі.

16*-кесте

Ескерту - Кіру аймағының жалғасты учаскелерін жарықтандыру деңгейін төмендету тоннельге кіруші жүргізушінің қажетті бейімделуші шарттарын құру талаптарына сəйкес келеді.

17*-кесте

7.40 Тəулiктiң қараңғы мезгiлiнде жолқұбырлары мен көпiрлердiң астындағы өтпежолдар жабындысының орташа көлденең жарықтануы өтпежол ұзындығы 40 м-ге дейiн болғанда 3,0 лк, ал одан артық ұзындықта 7.39*-т.-қа сəйкес тоннелдер жарықтандыру нормалары бойынша қабылданады.

7.41* Жанармай май құю жəне көлікті сақтау орындарына кіру жолдарында, сондай-ақ көшелердегі ашық автотұрақтарда орташа горизонтальды жарықтандыру нормалары 18*-кестенің талаптарына сəйкес болуы тиіс.

18*-кесте

7.42Максималды жарықтанудың орташаға қатынасы орташа жарықтану нормасында былай: 6 лк жоғары – 3:1- ден артық емес, 4-тен 6 лк дейiн – 5:1- ден артық емес, 4 лк кем – 10:1- ден артық емес болуға тиiс.

7.43Жарықтану нормаларын астаналарда, батыр-қалаларда, тарихи, курорттық жəне айлақтық қалаларда, сондай-ақ аса iрi жəне iрi қалаларда:

1)жетiлдiрiлген типтертегі жабындылары бар А жəне Б санаттағы көшелер, жолдар мен алаңдардың жарықтандырғыш қондырғылары үшiн – 0,2-0,4 кд/м2;

2)А жəне Б санаттағы алаңдар мен зауыталдылық алаңдардың, стадиондар мен көрмелердiң басты кiреберiстерiнiң жарықтандырғыш қондырғылары үшiн – 20 лк дейiн;

3)Б санаттағы өтпелi типтегі жабындылы көшелер мен жолдар жəне жалпықалалық парктердiң басты кiреберiстерiнiң жарықтандырғыш қондырғылары үшiн – 10 лк дейiн көбейтуге рұқсат етiледi.

7.44* Түнгі уақытта қалалық көшелердің, жолдардың жəне алаңдардың сыртқы жарықтандырушының деңгейін, қатар орналасқандарды ажыратуды қоспай немесе қондырғыда жоғары қысымды əлсіздендіру шамдарының жарық ағынының реттегіші көмегімен шырақтарды ажыратпай, нормаланған орташа жарықтылық

0,4 кд/м2-тан көп немесе орташа жарықтылық 4 лк-тен көп кезінде оның сыртқы жарықтандырудың нормаланған деңгейінің 50 %-інен төмен емес қарастыруға жол беріледі.

Электр энергиясын қосымша үнемдеу мақсатында тəулiктiң кешкi жəне таңғы қараңғы мезгiлiнде жарықтандыру деңгейiн реттегiшпен:

-қозғалыс қарқындылығы максималды шаманың 1/3-не дейiн төмендегенде 30 %-ке дейiн;

-қарқындылық максималды шаманың 1/5-не дейiн төмендегенде 50 %-ке дейiн төмендетуге жол берiледi.

Көшелер мен жолдарда орташа айқындықтың нормаланатын шамалары 0,3 кд/м2 немесе орташа жарықтанудың шамалары 4 жəне одан төмен лк болғанда жаяу көпiрлер, автотұрақтар, жаяу аллеялар мен жолдарда, iшкi, қызметтiк-шаруашылық жəне өрттiк өтпежолдарда, сондай-ақ ауылдық елдi мекендердiң көшелерi мен жолдарында түнгi мезгiлде жарықтандыруды iшiнара немес толық өшiруге жол берiлмейдi.

7.45* А жəне Б санаттағы көшелерде, жолдарда жəне алаңдардың көлiктiк аудандарында жарықтандырғыш қондырғылар үшiн көз қарықтыру көрсеткiшi 150-ден аспауға тиiс.

В санаттағы көшелер мен жолдардың жарықтандырушы қондырғылары үшiн, сондай-ақ жарықтандыру деңгейi көлденең немесе жартылай цилиндрлiк

37

СТРОИТЕЛЬНЫЕ НОРМЫ И ПРАВИЛА РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ

жарықтану нормаларымен реттемеленетiн жарықтандырушы қондырғылары үшiн көз қарықтыруды шектеу шарттары бойынша шырақтардың ең төмен орналасу биiктiгi 10-кесте бойынша қабылдануға тиiс.

А жəне Б санатты көшелерде барлық түрдегі сыртқы жарықтандыру қондырғылары тұрғын ғимараттардың терезелерінде келесідегілердей артатынын вертикальды жарықтану құрмауы тиіс:

-жүру бөлігінің орташа жарықтылығы 0,4 кд/м2 кезінде 7 лк;

-0,6 - 1,0 кд/м2 нормасы кезінде 10 лк;

-1,2 - 1,6 кд/м2 нормасы кезінде 20 лк.

В санатты көшелерде, қоғамдық орталықтан тыс жүргіншілер көшелерінде, ішкіаулалық аумақтарда, сондай-ақ, ауруханалардың жəне емдеу-курорттық мекемелердің ұйықтайтын корпустарына іргелес кез келген көшелерде тұрғын ғимараттардың пəтерлерінің жəне ұйықтайтын корпустарына іргелес кез келген көшелерде тұрғын ғимараттардың пəтерлерінің жəне ұйықтайтын корпустардың палаталарының терезелеріндегі вертикальды жарықтылық 5 лк-тен артпауы тиіс.

7.46Сыртқы жарықтандыру қондырғыларында жоғары қысымды разрядты жарық көздерi бар шырақтарды, соның iшiнде көлiктiк қозғалысты көшелер мен жолдарды жарықтандыру қондырғылары үшiн — басым түрде жоғары қысымды натрийлiк шамдары бар шырақтарды пайдалану керек.

7.47Трамвай жəне троллейбус қозғалысы бар көшелерде, жолдар мен алаңдарда жарық аспаптарының орналасу биiктiгi трамвай жəне троллейбус желiлерiнде ҚНжЕ 2.05.09-ға сəйкес болуға тиiс.

7.48Көпiрлер мен жолқұбырларының жиекқабырғаларында шырақтардың орнатылу биiктiгi қорғаныш бұрышын кем дегенде 10о қамтамасыз ету жəне арнайы аспап қолданусыз шамдарға қол жеткiзу мүмкiндiгiн жою шартында шектелмейдi.

7.49* Көліктік тоннельдерде қорғаныстық бұрышы 10°-тан кем емес шырақтар қолданылуы тиіс. Жазықтықтағы шырақтардың жарығының күші, өткел бөліктің параллель осьтері 75°, 80°, 85° жəне 90° бұрыштарынан тиісінше 1000 мм-ге 50, 20, 10 жəне 0 кд-дан артпауы тиіс.

Тоннель қабырғаларындағы шырақтардың орналасу биіктігі 4 м-ден кіші болмауы тиіс.

7.50* Жүргіншілер тоннельдерінде қорғаныштық бұрыштары 15 °-тан кіші емес немесе мынандайлары бар диффузиялы жəне призматикалық əлсіздендіргіштері бар шырақтар пайдаланылуы тиіс:

-қуаты 110 Вт-қа дейін ДНАТ (ДНАС) лампалы;

-қуаты 70 Вт ДРЛшамды;

-жиынтық қуаты 80 Вт-қа дейін люминесцентті шамды;

-қуаты 400 Вт-қа дейін ұзын жарық бергіштер.

7.51* Ашық базарлар мен сауда жəрмеңкелер аумақтарында павильондар, палаткалар, контейнерлер жəне қатарлар аралығындағы алаңдарды, кірмелерді, өткелдерді жарықтандыру олардың санаттарына жəне орын алған алаңдарына қарамастан 10 лк-тен кем болмауы тиіс.

Тік жарықтанудың көлденеңдікке қатынасы 1:2-ден кем болмауы тиіс. Бұл жағдайда тік жарықтану кірме осін бүйірлік жазықтықта 1,5 м биіктікте анықталады; көлденең жарықтану – төбежабын деңгейінде.

Базардың немесе сауда жəрмеңкесінің жабылуы кезінде орташа көлденең жарықтанудың деңгейін 4 лк-ге дейін төмендетуге жол беріледі. Бұл жағдайда аз жарықтану 2 лк-ден кіші болмауы тиіс.

7.52* Сыртқы жарықтану жобаларында өртке қарсы су көздеріне кірмелерді, егер олар кірмелердің жарықтанбайтын бөлігінде орналасса, жарықтандыруды қарастыру қажет. Бұл кірмелердің орташа көлденең жарықтандырылуы 2 лк болуы тиіс.

7.53* Əлсіз жарықты шамдар көліктік қозғалысы бар көшелерге жəне жолдарға жақын автомобильдерге май құю станциялары мен автотұрақтар аумақтарында шамдардың жарық ағыны 6000 мм-ға дейін кезінде 3 м-ден кем емес биіктікте жəне жарық ағыны 6000 лм-дан артық кезінде орнатылуы тиіс. Көрсетілген объектілерді жарықтандыру үшін үй төбелерінде жəне аспаларда орналастырылған жəне көшелер немесе жолдар жаққа бағышталған прожекторлар қолдануға жол берілмейді.

7.54* Үлкен алаңдарын жəне көліктік тораптарды, соның ішінде биіктігі 20 м жəне онан жоғары бірнеше деңгейлерді, тіректерді жарықтандыруға пайдалану үшін, оларда орнатылған жарық құралдары тіктікке 65°-тан көп емес бұрышпен түсірілген жарықтың максимум күшін иеленуі тиіс. Көліктік қиылысудың жоғарғы деңгейінің жүру бөлігінің жол жабыны үстіндегі шырақтардың биіктігі 10 м-ден кіші болмауы тиіс.

7.55* Ғимаратқа əрбір кіреберіс үстінде немесе олармен қатар орташа көлденең жарықтану деңгейін келесідегілердей қамтамасыз ететін шырақтар орнатылуы тиіс:

-негізгі кіреберістің алаңшасында – 6 лк;

-қосалқы немесе техникалық кіреберісте –4 лк;

-ғимаратқа кіреберіс жанындағы ұзындығы 4 м жүргіншілер жолында – 4 лк.

19*-кесте шығарылған.

* ҒИМАРАТТАР МЕН ИМАРАТТАРДЫ СЫРТ5Ы С6УЛЕТТІК ЖАРЫ5ТАНДЫРУ

7.56Сыртқы сəулеттік жарықтандыру кешкі уақытта көп маңызды объектілердің жақсы көрінушілігін жəне айшықтылығын қамтамасыз етуі тиіс жəне қаланың жарық ортасы қолайлылығын арттыру керек.

7.57Ғимараттар, имараттар, монументтер қасбеттерінің жəне ландшафттық сəулеттің элементтерінің айшықтығы, олардың мəндеріне, орналасу орнына жəне олардың қаладағы көрушілігін қалыптасуының басымдық шарттарын 20*-кесте бойынша алу керек.

7.58Сəулеттік жарықтандыру қондырғыларын жобалау кезінде жарықтандырылатын объектілердің қасбеттері беттерін жарықтандырудың есептік коэффициенттері нақтылы өлшеулер деректері немесе 21*-кесте бойынша алынады.

7.59Қасбетті тепе-тең құюшы жарықтандыруда ең көп жарықтандырудың ең кішісіне қатынасы 3:1-ден, ал бедерлі түрлі-түсті қасбеттерде 5:1-ден артық болмауы тиіс. Бұл жағдайда ең көп жарықтандыру негізгі үйлесімдік-иілімділі элементтерде құрылуы тиіс.

7.60Қасбетті тепе-тең емес құйылушы жарықтандыруда жарықтанатын аймақ шегіндегі ең көп жəне ең аз жарықтанушылықтың ара қатынасын 10:1-ден жəне 30:1-ден артық болмауы тиіс, мұндай жағдайда ең көп жарықтанушылық элементтегі ең көп көңіл аударылған элменеттегі жарықпен құрылады.

7.6120*-кесте бойынша жарықтың сəулеттік ансамбльдерді жобалауда басым объектінің бас қасбетінің жарықтығы таңдап алынады. Біртұтас ансамбльдің қарамағына бірлесе қарайтын объектілердің жарықтанатын қасбеттерінің орташа жарықтығы, қағида бойынша, кемінде екі сатыға төмендетілуі тиіс.

7.62Көп жақты көрінісі бар көлемді монументтер, ескерткіштер, кіші сəулеттік пішіндерді, екі-, үш жағынан объектіні көрудің бас бағытымен үйлесімді байланыстырылуы тиіс есептік жазықтықпен анықталатын жарықтық ағынның дəл белгіленген негізгі бағытымен жарықтандыру керек.

7.63Сəулеттік жарықтандыру қондырғысында жарықтың əлсіз көздерін пайдалану керек. Жергілікті көмескі жарықта галогендіден артық қыздыру шамдарын, сондай-ақ хроматикалық сəулелендіруді немесе түстік шырақ сүзгілерді пайдалануға болады.

7.64Беттері “ суық” түрлі-түстік түсі бар объектілерді жəне жасыл екпелерді жарықтандыру үшін 4000 К-дан жоғары түстік температуралы əлсіз жарық көздері қолдану керек. “ Жылу” түспен сырланған объектілерді жарықтандыру үшін түстік температурасы 3500 К-ға дейін жарық көздері қолданылады. Полихромды объектілердің, əсіресе, қасбеттеріндегі сəндік-бейнелеу элементтерін (таскестелік жəне кескіндемелік панно жəне əшекейбедерлер, сырлы тақталар, түсті бедерлер жəне т. б.) жарықтандыру кезінде түс берілісінің Rа жалпы индексі 80-нен кіші ең жарық көздерін қолдану керек. Сəулеттік ландшафттық

объектілерді көркем-сəндік жарықтандыруда түрлі-түсті жарық көздерін қолдану керек. Сəулеттік, ландшафттық объектілерді көркем-сəндік жарықтандыруда түрлі-түсті жарық көздерін қолдануға жол беріледі.

7.65Сəулеттік жарықтандыру құралдары олардың шығу саңылаулары жəне қозғалыстың басты бағыттарындағы жүргіншілердің жүргізушілердің орталық көзкөрімдік еденінде болуы немесе жарық қорғағыш құрылғылармен экрандалмайтындай етіп орналастырылуы тиіс.

7.66Қордың кэффициенті сəулеттік жарықтандыру қондырғыларын жобалау кезінде жарықтандырғыш құралдың жарық саңылауының бағдарына

байланысты жəне онда жарық көзден төмендегідей пайдаланылған кезде алыну керек: əлсіздендіруші шамдар К3 = 1,5, егерде құрал шынысы тік немесе төменгі жартылай өріске (90° - 270° бұрыш шегінде) бағдарланса жəне К3 = 1,7 шынының жоғарғы жартылай өріске бағдары кезінде К3 = 1,3-ке жəне 1,5-ке кезінде.

20*-кесте – Қаланың объектілерді сыртқы сəулеттік жарықтандырудың нормалары

38

СТРОИТЕЛЬНЫЕ НОРМЫ И ПРАВИЛА РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ

Бкөшелер жəне алаңдар

Ескертулер

1300 м-ден астам қашықтықтан қаралатын зəулім объектілердің жарықтығын 50 %-ке дейін көбейтуге жол беріледі.

2Жарықтану объектісінің жарықтанбаған кеңістік ауқымында орналасқан кезде, 13-кестеде келтірілген жарықтылық нормасын 50 %-ке дейін азайтуға жол беріледі.

21*-кесте – Ғимараттардың, имараттардың, монументтердің жəне жасыл екпелердің əрлеу материалдарының сыртқы сəулеттік жарықтандыруды жобалауда қолданылатын есептік сипаттамалары

*Сөрелік жарықтандыру

7.67Сөрені жаяужол деңгейінен 1,5 м биіктікте жалпы жарықтандырудағы тік жазықтықтағы орташа жарықтанушылық 22*-кестеге сəйкес болуы керек. Назар аударушылық жарықтанудың жарық берушілігі жолымен қосындысында 22*-кестеде келтірілген шамалардан артпауы тиіс.

22*-кесте

Ескертулер

1 Назар аударылатын жарықтанудың алаңы сөре алаңының 20 % -інен астамын құрауы тиіс.

2 Басымырақ көлеңкелі тауарлар қойылған сөрелер үшін жарақтанушылық деңгейі жарықтану шкаласы бойынша бір сатыға арттырылуы мүмкін, ашық тауарлары бар сөрелер үшін жарықтану бір сатыға төмендетілуі мүмкін.

7.68Сөрелерді жарықтандыру кезінде əлсіздендіруші жарық көздері жəне қыздырудың галогенді шамдары бар жарықтандырушы құралдарды қолдану керек. Жарық көздері 23*-кесте бойынша түс ажыратуға қойылатын талаптар ескеріліп таңдалады.

7.69Жарықтандыру құралдары олардың шығу саңылаулары немесе қойылған тауарлардан шағылғандар сөре шынысынан 1 м-ден кем емес қашықтықта орын алған жүргізушілер мен жүргіншілердің орталық көзкөрімдік тұсына түспейтіндей етіп орнатылуы тиіс.

23*-кесте – Жарықтың сөрелерді жарықтандыруға арналған ұсынылатын көздері

39

СТРОИТЕЛЬНЫЕ НОРМЫ И ПРАВИЛА РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ

* Жарнамалы жары тандыру

7.70 Жарнамалық панельдер мен қалқандардың жекеленген учаскелерінің олардың жүргізушілердің көздеріне қатысты ауданы мен орналасуына байланысты ұсынылатын жəне ең үлкен жол берілетін орташа жарықтығы, сондай-ақ ең көп жол берілетін жарықтығы 24*-кестеде келтірілген. Ең көп жарықтық жарық көздері жарық шашыратушы материалдардан жасалған жарнамалық панельдерде болсын, əрі сырттан жарық құралдарымен жарықтанатын жарнамалық

тақталарда болсын, ауданы (0,2х0,2) м2 неғұрлым жарық учаскелер үшін габариттік болып анықталады.

7.71 Тұрғын, имараттардың жəне емдеу ғимараттарының палаталарының терезелерін сəулеттік, жарнамалық жəне сыртқы жарықтандырудың қосынды жарық етуі деңгейі 7.45-те көрсетілген орташа тік жарықтанушылық шамаларынан жоғары болмауы тиіс.

Апаттық (қауiпсiздiк жəне көшiру жарықтандыру), күзеттiк жəне кезекшi жарықтандыру

7.72Апаттық жарықтандыру қауiпсiздiк жəне көшiру жарықтандыру болып бөлiнедi.

7.73Қауiпсiздiк жарықтандыруды егер жұмысшы жарықтандыруды өшiру жəне осыған байланысты жабдық жəне тетiктерге қызмет көрсетудiң бұзылуы: - жарылысқа, өртке, адамдардың улануына; - технологиялық процестің ұзаққа бұзылуына;

- электр станциялары, радиожəне теледидар хабарлары мен байланысы, диспетчерлiк орындар, суменжабдықтау, канализация мен жылылаудың сорғыш

қондырғылары, жұмыстың тоқтауына жол берiлмейтiн өндiрiстiк бөлмелердегі желдету жəне ауаны салқындату қондырғылары жəне т.б. секiлдi объектiлер жұмысының бұзылуына;

-балалардың санына қарамастан балалар мекемелерiнiң режимінің бұзылуына əкелiп соғуы мүмкiн жағдайларда қарастыру керек. 7.74 Көшiру жарықтандыруын бөлмелерде немесе ғимараттардан тыс жұмыс өндiрiсi орындарында:

-адамдар өтуге қауiптi жерлерде;

-көшiрiлушiлер саны 50 адамнан асатын жағдайда адамдарды көшiруге арналған өткелдер мен сатыларда;

-50-ден аса адам жұмыс iстейтiн өндiрiстiк бөлмелердің негiзгi өткелдерi бойынша;

-биiктiгi 6 жəне одан көп қабат тұрғын үйлердiң баспалдақ торларында;

-адамдар тұрақты жұмыс iстейтiн, қалыпты жарықтандырудың апаттық өшу жағдайында адамдардың бөлмелерден шығуы өндiрiстiк жабдықтың жұмысының жалғасуынан жарақат алу қаупiмен байланысты өндiрiстiк бөлмелерде;

-егер бөлмеде бiр мезгiлде 100-ден аса адам болуы мүмкiн болса, қоғамдық ғимараттардың жəне өнеркəсiптiк кəсiпорындардың қосалқы ғимараттарының бөлмелерінде;

-табиғи жарықсыз өндiрiстiк бөлмелерде қарастыру керек.

7.75Қауiпсiздiк жарықтандыру өндiрiстiк бөлмелерде жұмыс беттерiнде жəне жұмыстық жарықтандыру өшкенде қызмет талап ететiн кəсiпорындар аймақтарында жалпы жарықтандырудан келетiн жұмыстық жарықтандыру үшiн нормаланатын жарықтанудың 5 %-і мөлшерде неғұрлым аз жарықтану, бiрақ ғимараттардың iшiнде кем дегенде 2 лк жəне кəсiпорын аймағы үшiн кем дегенде 1 лк жасауға тиiс. Бұл орайда ғимараттардың iшiнде разрядты шамдар жағдайында 30-дан аса лк жəне қызу шамдары жағдайында 10-нан аса лк неғұрлым аз жарықтану жасауға тек тиiс негiздемелер болғанда жол берiледi.

Көшiру жарықтандыруы негiзгi өткелдердiң еденiнде (немесе жерде) жəне сатыларда: бөлмелерде 0,5 лк, ашық аймақтарда 0,2 лк неғұрлым аз жарықтануды қамтамасыз етуге тиiс.

Көшiру жарықтандыруының бiрқалыпты еместiгi (максималды жарықтанудың минималдыға қатынасы) көшiру өткелдерiнiң осi бойынша 40:1-ден аспауға

тиiс.

Бөлмелердегі қауiпсiздiк жарықтандыру шырақтары көшiру жарықтандыруы үшiн пайдаланылуы мүмкiн.

7.76Апаттық жарықтандыру (қауiпсiздiк жəне көшiру жарықтандыру) үшiн:

1)қызу шамдарын;

2)ауаның минималды температурасы кем дегенде 5 оС бөлмелерде жəне шамдардың барлық режимдерде кем дегенде номиналдыдан 90 % кернеумен қоректену шартында люминесценттiк шамдарды;

3)қоректенушi кернеудiң қысқа мерзiмге үзiлуiнен кейiн қалай ыстық күйiнде, дəл солай суық күйiнде де бірден немесе жылдам жану шартында разрядты шамдар қолдану керек.

7.77 Қоғамдық жəне кəсiпорындардың қосалқы ғимараттарында бiр мезгiлде 100-ден астам адам болуы мүмкiн бөлмелердің шығаберiстерi, сондай-ақ бiр

мезгiлде 50-ден астам адам болуы мүмкiн немесе 150 м2 астам аумағы бар табиғи жарықсыз өндiрiстiк бөлмелердің шығаберiстерi көрсеткiштермен белгiленуге тиiс.

Шығаберiстер көрсеткiштерi оларға құрылған апаттық жарықтандыру жүйесiне жалғанатын жарық көздерi бар жарықтық жəне шығаберiстiң белгiленуi (жазу, белгi жəне т.б.) апаттық жарықтандыру шырақтарымен жарықталу шартында жарықтық емес (жарық көздерiнсiз) болуы мүмкiн.

Бұл орайда көрсеткiштер бiр бiрiнен 25 м-ден көп емес қашықтықта, сондай-ақ дəлiздiң бұрылыс орындарында орнатылуға тиiс. Оған қосымша жоғарыда аталған бөлмелерге қосылатын дəлiздер мен тынысбөлмелердің шығаберiстерi көрсеткiштермен белгiленуге тиiс.

7.78* Апаттық жарықтандырудың (қауiпсiздiк, көшiру жарықтандыруының) жарықтандырушы шырақтарын жанып тұратын, қалыпты жарықтандырудың жарықтандырушы аспаптарымен бiр мезгiлде қосылатын жəне жанып тұрмайтын, қалыпты жарықтандырудың қоректенуi тоқтағанда қосылатын болып қарастыруға жол берiледi.

Апаттық жарықтандырудың шырақтары жұмыстық жарықтандырудың шырақтарынан қызыл түспен арнайы түсірілген А əрпімен ажыратылады.

7.79Күзеттiк жарықтандыру (арнайы техникалық күзет құралдары жоқта) түнгi уақытта күзетiлетiн аймақтардың шекаралары бойында көзделуге тиiс. Жарықтану жер деңгейiнде көлденең жазықтықта немесе жерден 0,5 м деңгейде шекара сызығына перпендикулярлы тiк жазықтықтың бiр тарапында кем дегенде 0,5 лк болуға тиiс.

Күзет үшiн арнайы техникалық құралдар пайдалану кезiнде жарықтануды күзеттiк жарықтандыруды жобалау тапсырмасы бойынша алу керек.

Күзеттiк жарықтандыру үшiн күзеттiк жарықтандыру қалыпты жанбайтын жəне күзеттiк сигналдау немесе басқа техникалық құралдар əрекетiнен автоматты түрде қосылатын кездерден басқа кез келген жарық көздерi пайдаланылуы мүмкiн.

7.80Кезекшi жарықтандыру үшiн қолдану аймағы, жарықтану шамасы, бiрқалыптылығы жəне сапасына талаптар нормаланбайды.

7.81* Қауіпсіздік белгілерін жарықтандыру ұлттық нормалар талаптарына сəйкес орындалады.

24*-кесте – Жарнамалық панельдер мен қалқандар жарықтығының нормалары

40