2 семестр

Л.Н.ГумилеватындЕуразияғы

Оқу-əдістемелікқұралы

Басылым: үшінші

ұлттықуниверситеті

VАПТА

АДАМЖƏНЕТАБИҒАТ

- ЕГІЗ

1-сабақ

ҚазақстанныңэкологиясыКөсемше

қоршағанорт

а – окружающаясреда

Сөздік

жан-жануарлар мен өсімдіктер – животныерастения

алыстағыжұлд здар

– далекие звезды

ажырамасбөлігі

– неотделимаячасть

ұғым – понятие

туғанжер

–роднаяземля

ыстықмахаббат

– пламенная любовь

ормандар – леса

тоғайлар – рощи

ерекше – особенный

үздіксізөзгерістер

– непрерывныеизменения

жанартаудың атқылауы – извержевулканаие

найзағайдыңжарқылы

– сверкание молнии

табиғатқұбылыстары

– явленияп

рироды

себеп-салдар –причина

КӨСЕМШЕ

Көсемше(

дееприч)вказязыавхстияктренастолькоомчасто,чтоютсядаже

просдетскиерассказыыебезнихнеобходятся.

Естьтривдеепричастийда,котооб помощьюазуютсяыесуффиксов:

- п/ -ып/

-iп:

бар-ып,кел

-іп,қара -п;

-а/ - е/

-й: бар-а-мын,кел

-е-сің,қара -й-ды;

-ғалы/

-гелi,

-қалы/

-келi:

бар-ғалы,кел

-гелі,айт

-қалы

1-тапсырма.

Лексика-граммтапсырмалартикалық

Тірексөздерментіркестерінақтаңыз.

Табиғатқұбылыстар,үзді

ксізөзгерістер,

жанартаудың атқылауы,найзағайдың

жарқылы,судыңмұзғаайн,талуыбиғаттағыөзгеріст,аспанден,гүелршерідшекрдің

атуы,аға

штыңжайкалыпөсуі,өзенніңтасуы,көлдердіңтартылуы,қоршағанорта.

2-тапсырма.

Төмендеберілгенсөздертіркестеріарқықұрыңызсөйлем.

Табиғатқұбылыстары,

физика заңдсүйену,арыспанде, құбылыстардыңелері

себеп-салдарынашу,физикамеастрономияғаортаққұбылыстар,күнментүнніңауысуы,

күнніңтұтылуы,жердіңөсі,үздіксізайналуы,жердіңайналуы,жылмезгілдерініңауысуы.

3-тапсырма.

Сөзтіркестерінжасаңыз.

Л.Н.ГумилеватындЕуразияғы

Оқу-əдістемелікқұралы

Басылым: үшінші

ұлттықуниверситеті

5-тапсырма.

Берілгенсөйлемдерден

–ып, -іп, -пжұрнтауып,жқтарынанғ қтаңыз

.

Мен1990жылытуыппын.ҚазақстанРеспубликасысолжылыөзтəуелсіздігін

жариялапты.Оғх лқымқуаныпты.Меноқуымдыжаз ,елімесыыппайдамдытигізгім

келеді. 1997жылыАқаласымолаелордаболыпты.Ал1998жылыАстанақаласыбол п

аталыпты.Қазір

АстҚазақстРеспубликасынаазанмақттүлгіліетіншдеры,

өркениеттіқалағаайн.Мұндабиіклдыүйлерменғимсараттарлынып,қаланыңаумағы

үлкейіп,халқыныңсаныеселепартты.

Қазақстанныңтабиғисаябақтарыменқоры,олардыортары

2-сабақ

ғау

Халықмақалы

Табиғат – алтынбесік

Біздіқоршағанорта

:

жан-жануарлар

мен

өсімдіктер, жер мен ай, күн меналыстағыжұлд здар

–

осылардыңбарлығыдатабиғат« »дегенауқымдыұғымды

білдіреді.

Адам - табиғаттыңажырамасбөлігі.Сондықтан

халқымызда«

Жер-Ана»дегенұғымқалыптасқан.Жерді

өзанасындай, күндейқастерл

еуатас лтымыз.

«Жершоқтығы

-

Көкш»,Жжаннаты«ертау

- Жетісу»

деп,бабаларымтуғанжерге,табиғадегенысзтқаық

махаббатынбілдірге.Сондықтормандтоғайларды, сн,қоршағантапортаның,өзен

менкөлдердіңастанерекшемəнбергеауы.Суі« на

шкенқұдығыңатүкірме»,Бұл« қ

көрсең,көзінаш»деп,жасұрпақтыңбойынатабиғаттықорғаудыңтəрбиесінсіңірген.

Адамментабиғаттжарасменүйлесіміысақтңмығана,о ғандаөзарардыңөмір

сүрутепе

-теңдігісақталмақ.ХХғасырдаосындайтепе

-теңдікб

ұзылабастады.Адамзаттың

индустриялықкезеңгеөтуі,қалалардыңкөбеюі

– табиғатқазақымкелтіребастады.Сон ң

нəтижесінде,бүгінкөпайтылатынэкологиялмəселетуы, шешуныжолдарыдапқ

ғаламдықмəселегеайналды.Экологиялықмəселе,əсір,экономикассе

жоғарыдам ған

ЕҰУФ703

-09-12Оқу

-əдістемелікқұралы.Үшіншібасылым

Л.Н.ГумилеватындЕуразияғы

Оқу-əдістемелікқұралы

Басылым: үшінші

ұлттықуниверситеті

Табиғатқұбылыстарыбір

-біріментығызбайланысты.

Астрономия ғылымы физика

заңдарынасүйеніп,бақыласпанденмйтынқұбылыстарыныңелері

абиғатынтүсіндіреді.

Олардыңқасименкөрінісінттеріұғынд,құбылыстардыңсебепруға

-салдарынашуға

тырысады.

Мысалы,физикаменастрономияғаортаққұбылыстар

- күнментүнніңауысуынжəнекүннің

тұтылуынқарастырайық.Жарықкүнменқараңғытүнніңалма

-кезекауысуыныңсебебі,

жердіңөзосініңтөңірегіндеүздіксізайнаботаблыпуы. лады

4-тапсырма.

Қазақтілінеаударыңыз.

C давнихвременчеловприродатевзаимосснок.Вдрепервобытныеностиязаны

людиполнзаиселиотокружающейстьюсреды.Непонимая

сутипроисходящих

природяв,леюдивозныхийврангодилибо.Так, гоньв,ивода,иземля,и

деревья,ивоздух,игромсмолниейсчиталисьбожествами.Чтобыумилостих,людивить

совершжертвоприношенияритуальные.

Ношловремя,человекэволю

ционировал,совершенствовалсяегомозг.Люди

научилисьдобыватьогон,строитьжилища,создаватьорудиятруда.Челнеовекльо

завоевывалсвоеместосредидругп ,ноеменивознамерилсяхподчинитьсамуприроду.

Вопросвзаимодействияокружающейсредой

актуаленисегодня.Провозгласивсебя

цасредивсехжмсуществвых,человекзабыл,чтосамявляечасприродыт,венцомьюся

ЕҰУФ703

-09-12Оқу -əдістемелікқұралы.Үшіншібасылым

Л.Н.ГумилеватындЕуразияғы

Оқу-əдістемелікқұралы

Басылым: үшінші

ұлттықуниверситеті

еетворения.Ивместоблагодарностипродолжаетвестисебяоченьагрессивно.Нидлякого

несекрет,скольпагубносегоднясказывает

сянаокружающеммиредеятчел. ьностьовека

5-тапсырма.

Көсемшенің -ғалы,

-гелі, -қалы, -келі, -ып, -іп, -п, -а, -е, -й, -ғанша,

-генше,

-қанша,

-кенше,

-майынша,

-мейіншежұрнақетісжалғанызт. арынікке

Л.Н.ГумилеватындЕуразияғы

Оқу-əдістемелікқұралы

Басылым: үшінші

ұлттықуниверситеті

ТУҒАНЖЕРГЕСАЯХАТ

1-сабақ

Өзөлкеңдітаны

: Санесім

Сөздік

Қазақстандағытуреи урстартік

–туристическиересурсы

вКазахстане

туристікқызметкөрсету

–туристическиелуги

əлеуметтік-мəдени –социально-культурный

сауықтырунысандары

–обълечениякты

күш-жігер –сила-воля

мемлекеттікқорық

–госудзаповедрственныйик

ескерткіш–памятник

маңызды–важны

САНЕСІМ

Санесім

– частьречи,котораяобозначаколичество

предметов,число,атакжепрерядок

дметовприсчете.

Сұрақтары:

қа?неше?қаншасын?нешінші?қай?қаншадан?нешеден?ы

Түрлері:

IЕсептік. санесімдер

(Количественныечислительные)

қа?неше? а

бір,екі,үш

Мысалы:

IIРетт.санесімдерк

(Поря дковыечислительные)

нешінші?қай?

алтыншы, оныншы,жүз інші

-ыншы,

-інші –ншы;Мысалы:

IIIЖинақтық. санесімдер

(Собирательныечислительные)

нешеу?

алтау біреу,ек еу,үш еу

-ау, -еу. Мысалы:

IVБолжал. санесімдерық

(Предположительныечислительные)

қанша?неше?қаншадай?нешегежуық?

-ер. Мысалы:

бірер

отыздай,елу дей

-дай, -дей. Мысалы:

ондаған,жүз деген,

қырықтаған,төрт теген

-даған,

-деген,

-таған,

-теген.

Мысалы:

-дар, -лер. Мысалы:

отыздарда,елу лерде

VТоптау. санесім

(Разделительныечислите

льные)

нешеден?қаншадан?

алтыдан,жүз ден,

алпыстан,бес тен, оннан

-дан, -ден, -тан, -тен,

-нан. Мысалы:

VIБөлшектік. санесімдер

(Дробныечислительные)

қа?неше? а

оннанбір,бірбүтінбестенүш;

1есептік. +шығыссептігі

. Мысалы:

2жарты.,жарым,ш

ирек. Мысалы:

1500 – мыңжарым, 50

– жүздіңжартысы

1-тапсырма.

Лексика-граммтапсырмалартикалық

Тірексөздерментіркестерінақтаңыз.

Турист,ту ес,туристікурстарқызметкөрсету,табиғи

-климаттық,тарихи,

əлеуметтік-мəде,сауықтыруни

ысандары, туристердіңқұрал

-саймандары,күш

-жігерін

ЕҰУФ703

-09-12Оқу

-əдістемелікқұралы.Үшіншібасылым

Л.Н.ГумилеватындЕуразияғы

Оқу-əдістемелікқұралы

Басылым: үшінші

ұлттықуниверситеті

Қазақстандағытуреи урстарғатік

– табиғи-климаттық,тарихи,əлеуметтік

-мəдени,

сауықтырунысандарыжатады.Сондай

-ақтуристердің

руханиқажеттерінқанағаталаты,олардкүшн ыңра

-

жігерінқалпынакелтірсергжəрдемдесетінптугеөзге

нысжа.Олндтадымəдениар

-танымдық,экологиялық,

спорттық,əлеуме,діни,.б.туризмтікүрлеріне

бөлінеді.

Қазақстандағытуристікнысандарбірнешетоптарға

бөлінеді:

табиғи-рекреациялық,тарихи

-археологиялық,

тəуепету.

Табиғи-рекреациялықнысандарға

Солтүстік

Қазақстан аймағындағы Көкшетау, Бурабай, Баянауыл,

Ерейментау, ШығысҚазақстан

аумағындағы Зайсан,

Марқакөл,қазақстандық

Алтай, ОңтүстікҚазақстан

жеріндегіБатыс,Солтүстік

Тянь-Шань, Алтынемел

таул,Жетісуалабыры,БатысҚазақстандағы

Үстірт,

Мұғалжар, Каспий ойысы,

Жайық өңі,ОрҚітазақстандағылық

Қарқаралы, Қызыларай,

Бектауата, Ұлытау,т.б.табиғинысж.Қндтааумағындағызақстандырмемлекеттік9

Тарихи-

қордағықталыми

-экологтурдамытудыңизмдіялықалғышартқалып. тарысқан

археологиялық

ескерткіштуристікердің

-экскурсиялық

сапаоерекшелардағыны.Арх ологиялық

ескерткіштердіңкез

-келгеннысандарытуристік

-

экскурсияжұмыстарымаңыздыорыналады.Сондаың

ішіндеЖетісудағы

Сақ қорғандары,

Талхиз қалашығы,

ОңтүстікҚазақстандағыОтырСайрам, ,Б тыс

ҚазақсСарайшық,т.б.көнеқалалардыңндағыорнына

туристердіңқызығушылығымол.Қазақстанда

Отырар,

Сарайшық, Сайрам,т.б.ортағасыкөнеқалалартуүшінистерлықтартысандамды

р.

Тəуепетудіни()туризмнысандары

республика

аумағындакөптепкездеседі.Олтүəлеміндегірғакі

қасиеттіТүркістанқаласында,

ҚожаАхметИас

сауи

кесенесі,

Маңғыстаудағы

Шопанатамешіті,Бекетата

мешіті жəнебасқаөңірлердегі

Абаб-Арабмешіті,Гауһар

-

аназираты,Əли

-Қожабейіті,..жатады.Адамдарбұл

қасиеттіжерлергетəуепеті,Аллағас

ыйынуүшінкеледі.

2-тапсырма.

Тиістіжалғаулардықойыңыз.

Қазақстан....ту...р..исе....урстар

– туристікқызметкөрсетуныс....қамтитынндар

бірнешенысж....андарта.

Олартабиғи

-климат....тарихи,əле

умет.... -мəде,сауықтыруни...о, ндайр

-ақ

туристер.....руханиқажеттер....қанағаталаты,олар....күшндыра

-жігерінқалпына

ЕҰУФ703

-09-12Оқу

-əдістемелікқұралы.Үшіншібасылым