
- •Линейная алгебра
- •Лекция 2
- •Лекция 3
- •Лекция 4
- •Аналитическая геометрия
- •Лекция 5
- •Уравнения прямой, проходящей через две данные точки
- •Уравнения прямой в отрезках
- •Совместное исследование уравнений двух прямых
- •Расстояние от точки до прямой
- •Лекция 6
- •По определению
- •Из очевидных геометрических соотношений можно записать:
- •Лекция 7
- •Составим уравнение плоскости, проходящей через данные точки
- •Уравнение линии в пространстве
- •Уравнения прямой в пространстве
- •Угол между прямыми в пространстве
- •Условия параллельности и перпендикулярности
- •Понятие гиперплоскости, выпуклого множества
- •Лекция 8
- •Собственные значения и собственные векторы
- •Введение в математический анализ
- •Операции над множествами
- •Отображения (функции)
- •Способы задания функций
- •Виды функций
- •Обратная функция
- •Лекция 10
- •Монотонные последовательности
- •Число е
- •Лекция 11
- •Свойства эквивалентных бесконечно малых
- •Лекция 12
- •Лекция 13
- •Непрерывность функции на интервале и на отрезке
- •Дифференциальное исчисление функции
- •Лекция 15
- •Общие правила нахождения высших производных
- •Лекция 16
- •Исследование функций и построение графиков
- •Исследование функции на экстремум с помощью
- •Выпуклость и вогнутость кривой.
- •Лекция 18
- •Рис. 1. Два члена разложения
- •Рис. 2. Четыре члена разложения
- •Рис. 3. Шесть членов разложения
- •Теоретические вопросы к экзамену
БГЭУ 2006 |
лекции по высшей математике для студентов I курса |
|
ст. преподавателя, к. физ.-мат. н. Поддубной О.H. |
|
Свойства эквивалентных бесконечно малых |
1)α(x) ~ α(x),
2)Если
|
α(x) |
|
α(x) |
lim |
= lim |
||
x→a |
γ (x) |
x→a |
β(x) |
|
α(x) |
|
|
|
|
|
lim |
=1 |
|
|
|
||
x→a |
α(x) |
|
|
|
|
|
α(x)~β(x) |
и |
β(x)~γ(x), |
то |
α(x)~γ(x), |
β(x) =1 1 =1
γ (x)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3) Если α(x) ~ β(x), то β(x) ~ α(x), |
|
|
|
β(x) |
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|||||
lim |
= lim |
|
|
=1 |
|
|
|
|||||||||||
α(x) |
|
α(x) |
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
x→a |
x→a |
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
β(x) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
α1(x) |
|
||
|
4) Если α(x) ~ α |
(x) и β(x) ~ β (x) и |
|
lim |
α(x) = k , то и lim |
= k или |
||||||||||||
|
|
|
1 |
1 |
|
|
|
x→a |
β(x) |
|
|
|
x→a |
β (x) |
|
|||
|
α(x) |
|
α1(x) . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
lim |
= lim |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
x→a |
β(x) |
x→a |
β (x) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
α(x) |
|
|
|
|
|
|
α(x) |
|
|
α1(x) |
||
Следствие: |
а) если α(x) ~ α1(x) и lim |
= k , то и lim |
= lim |
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
x→a |
β(x) |
|
|
|
x→a |
β(x) |
x→a |
β(x) |
|||||
|
|
|
б) если β(x) ~ β (x) и lim |
α(x) = k , то lim |
α(x) = lim |
α(x) |
||||||||||||
|
|
|
|
1 |
x→a |
β(x) |
|
|
x→a |
|
β(x) |
x→a |
β (x) |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
Свойство 4 особенно важно на практике, т.к. оно фактически означает, что предел отношения бесконечно малых не меняется при замене их на эквивалентные бесконечно малые. Этот факт дает возможность при нахождении пределов заменять бесконечно малые на эквивалентные им функции, что может сильно упростить вычисление пределов.
Таблица эквивалентных бесконечно малых функций при α(x) → 0
sinα(x) |
α(x) |
tgα(x) |
α(x) |
1 − cosα(x) |
α2 (x) |
|
2 |
ln(1 +α(x)) |
α(x) |
eα( x) −1 |
α(x) |
cα( x) −1 |
α(x)ln c |
(1 +α(x))c |
cα(x) |
arcsinα(x) |
α(x) |
arctgα(x) |
α(x) |
102
БГЭУ 2006 |
|
|
лекции по высшей математике для студентов I курса |
|||||||
|
|
|
|
|
ст. преподавателя, к. физ.-мат. н. Поддубной О.H. |
|||||
Пример |
8. |
Если |
α(x) = xsin x, |
β(x) = x , |
то |
при |
х→0 |
|||
lim |
α(x) |
= lim |
xsin x |
= lim sin x = 0 , т.е. |
функция |
α(x) = xsin x |
является |
|||
β(x) |
x |
|||||||||
x→0 |
x→0 |
x→0 |
|
|
|
|
|
бесконечно малой более высокого порядка по сравнению с функцией β(x) = x .
lim |
α(x) |
= lim |
xsin x |
=1, т.е. |
функция α(x) – бесконечно малая порядка 2 |
||||
β2 (x) |
|
||||||||
x→0 |
x→0 |
x2 |
|
|
|
|
|||
относительно функции β(x). |
|
|
α(x) |
|
|||||
Пример 9. Если α(x) = xsin 1 |
, β(x) = x , то при х→0 lim |
не существует, |
|||||||
|
|
|
|
x |
|
x→0 |
β(x) |
|
|
т.е. функция α(x) и β(x) несравнимы. |
|
|
|||||||
Пример 10. Найти предел lim |
|
tg5x |
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
x→0 sin 7x |
|
|
Так как tg5x ~ 5x и sin7x ~ 7x при х → 0, то, заменив функции эквивалентными бесконечно малыми, получим:
|
|
|
|
|
|
lim |
|
tg5x |
= lim |
5x |
= |
5 |
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
x→0 sin 7x |
|
x→0 |
7 |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
Пример 11. Найти предел lim |
|
|
|
x3 |
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
1 |
− cos x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
x→0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
Так как 1 – cosx = 2sin |
2 x |
x |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x3 |
|
|
x3 |
|
|
|||
|
|
~ 2 |
|
|
|
при х→0, то lim |
|
|
= lim |
|
|
|
= lim 2x = 0 . |
||||||||||||
2 |
2 |
|
− cos x |
|
x2 |
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x→0 1 |
x→0 |
|
x→0 |
||||||||||
|
|
|
|
|
|
tgx |
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
||
Пример 12. Найти предел lim |
|
|
= lim |
|
= ∞. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
sin x2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
x→0 |
|
|
x→0 |
|
x2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Если α(x) и β(x) - бесконечно малые при х→а, причем β(x) – бесконечно малая более высокого порядка, чем α(x), то γ(x) = α(x) + β(x) – бесконечно малая, эквивалентная α(x). Это можно доказать следующим равенством
|
γ (x) |
|
|
β(x) |
|
|
|
lim |
= lim 1 |
+ |
|
=1. |
|||
α(x) |
α(x) |
||||||
x→a |
x→a |
|
|
|
Тогда говорят, что α(x) – главная часть бесконечно малой функции γ(x). Пример 13. Функция х2 +х – бесконечно малая при х→0, х – главная часть этой функции. Чтобы показать это, запишем α(x) = х2, β(x) = х, тогда
lim |
x2 |
= 0, |
lim |
x2 + x |
= lim(x +1) =1. |
|
x |
||||
x→0 x |
|
x→0 |
x→0 |
103

БГЭУ 2006 |
лекции по высшей математике для студентов I курса |
|
ст. преподавателя, к. физ.-мат. н. Поддубной О.H. |
|
Лекция 12 |
В данной лекции приведем правила и алгоритмы раскрытия некоторых видов неопределенностей, которые могут возникнуть при вычислении пределов функций.
К разряду неопределенностей принято относить следующие соотношения:
00 ; ∞∞ ; ∞ 0; ∞0 ; 1∞ ; ∞ − ∞
|
Pn (x |
Некоторые замечательные пределы |
|||
1. lim |
) |
= |
∞ |
, |
|
|
|
|
|||
x→∞ Qm (x) |
|
∞ |
|
где Pn(x)=a0xn+a1xn-1+…+an, Qm(x)=b0xm+b1xm-1+…+bm – многочлены n −ой и
m −ой степеней соответственно. |
+ a1 +... + |
an |
|
|
|
|
|
|
|
+ a1 +... + |
an |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
xn (a |
) |
|
|
|
|
a |
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
Преобразуем дробь |
|
|
|
|
Pn (x) |
|
= |
|
|
|
|
0 |
|
x |
|
|
|
|
|
xn |
|
= xn−m |
0 |
|
|
|
x |
|
|
|
xn |
. |
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
b1 |
|
|
|
|
|
bm |
|
|
|
|
b1 |
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
Q |
(x) |
|
|
x |
m |
(b0 |
+ |
+.... + |
|
) |
|
|
|
|
b0 |
+ |
+... + |
bm |
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
m |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
xm |
|
|
x |
xm |
||||||||||||||||||||||||||
Перейдем к пределу при x → ∞: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
a |
+ a1 |
|
+ ... + |
an |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a + a1 |
+... + |
an |
|
|
|
|
|
|
|
a0 |
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
xn |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
xn |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
lim xn−m |
0 |
x |
|
|
|
|
= lim xn−m lim |
0 |
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
= lim xn−m |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
b1 |
|
|
|
bm |
|
|
|
b1 |
|
|
|
|
|
bm |
b |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
x→∞ |
|
b0 |
|
|
|
|
|
|
x→∞ |
|
|
|
|
x→∞ |
b0 + |
|
|
|
|
|
x→∞ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
+ x |
+... + xm |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
+... + xm |
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0, при |
|
|
n < m |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
P (x) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
Таким образом: lim |
|
|
n |
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
0 |
, |
при |
|
n = m |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
x→∞ Qm (x) |
|
|
|
b0 |
при |
|
|
n > m |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
∞, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
Пример 1. Найти предел функции: |
lim |
|
x5 −3x3 + 2x2 − x +1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
11x4 −7x2 + x + 4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Решение. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
→∞ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
lim |
x5 −3x3 + 2x2 − x +1 |
= |
|
∞ |
= ∞ (т.к. n |
= 5 > m = 4 ) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
11x4 −7x2 + x |
+ 4 |
|
|
|
|
∞ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
x→∞ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3x3 + 26x2 −13 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
Пример 2. Найти предел функции: |
lim |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
6x3 − x2 + x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Решение. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
→∞ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
lim |
3x3 + 26x2 −13 |
= |
∞ |
= |
3 |
= |
1 |
(т.к. n = |
3 > m = 3) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
6x3 − x2 + x |
∞ |
6 |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
x→∞ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
104
БГЭУ 2006 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
лекции по высшей математике для студентов I курса |
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ст. преподавателя, к. физ.-мат. н. Поддубной О.H. |
||
Пример 3. Найти предел функции: lim |
25x2 − x +1 |
||||||||||||
|
|
||||||||||||
Решение. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x→∞17x3 − x2 +5x +9 |
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
lim |
25x2 |
− x +1 |
= |
∞ |
= 0 (т.к. n = 2 > m = 3) |
||||||||
|
|
|
|
|
∞ |
||||||||
x→∞17x3 − x2 +5x + 9 |
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
2. |
lim |
Pn (x) |
|
= |
Pn (a) |
= 0 . |
|
|
||||
|
|
|
Qm (a) |
|
|
||||||||
|
|
|
x→a Qm (x) |
|
0 |
|
|
||||||
Pn (a) = 0 |
означает, что |
|
x = a |
является корнем многочлена Pn (x) . Аналогично |
|||||||||
Qm (a) = 0 |
означает, что x = a является корнем многочлена Qm (x) . Разложим на |
множители числитель и знаменатель дроби, одним из которых будет (x − a) .
Множитель |
(x − a) , |
который |
создает стремление |
к нулю |
и |
числителя |
и |
|||||||||||||
знаменателя |
дроби |
Pn (x) |
, |
часто |
называют |
|
«критическим |
множителем». |
||||||||||||
Q (x) |
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
m |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
P (x) |
|
|
(x − a)P |
(x) |
|
P |
(x) |
|
|
|
|
|
||||||
Имеем: lim |
|
n |
= lim |
|
|
|
n−1 |
|
|
|
= lim |
n−1 |
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
(x − a)Q |
|
(x) |
|
|
(x) |
|
|
|
|
|||||||||
x→a Q (x) |
x→a |
|
x→a Q |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
m |
|
|
|
|
|
m−1 |
|
|
|
m−1 |
|
|
|
при x → a |
|
|||
Отметим, что сокращение |
дроби |
под |
знаком |
|
предела |
на |
||||||||||||||
«критический множитель» (x − a) законно, т.к. x ≠ a . |
|
|
|
|
||||||||||||||||
Пример 4. Найти предел lim |
|
x2 |
− 6x +8 |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
x→2 |
x2 −8x +12 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Решение. Для нахождения этого предела разложим на множители числитель и знаменатель данной дроби.
x2–6x+8=0; |
|
|
x2–8x+12=0; |
||||||
D=36–32=4; |
|
|
D=64–48=16; |
||||||
x1=(6+2)/2=4; |
|
|
x1=(8+4)/2=6; |
||||||
x2=(6–2)/2=2 ; |
|
|
x2=(8–4)/2=2; |
||||||
Тогда lim |
(x − 2)(x − 4) |
= lim |
x − |
4 |
= |
2 |
= |
1 |
|
(x − 2)(x − 6) |
x − |
6 |
4 |
|
|||||
x→2 |
x→2 |
|
2 |
|
Пример 5. Вычислить lim |
x2 |
−5x + 6 |
|
|
|
||
|
x2 −9 |
|
|
||||
|
x→3 |
|
|
|
|||
Решение. lim |
x2 −5x + 6 |
= 32 |
−5 3 + 6 |
= |
0 |
||
|
32 −9 |
0 |
|||||
x→3 |
x2 −9 |
|
|
Для нахождения этого предела разложим на множители числитель и знаменатель данной дроби:
x2 |
−5x + 6 = (x − 2)(x −3) |
|
|
|
|
|
||||
x2 |
−9 = (x −3)(x + 3) |
|
|
|
|
|
|
|||
lim |
x2 |
−5x + 6 |
= lim |
(x − 2)(x −3) |
= |
3 − 2 |
= |
1 |
||
|
x2 −9 |
(x −3)(x +3) |
3 |
+3 |
6 |
|||||
x→3 |
|
x→3 |
|
|
105

БГЭУ 2006 |
лекции по высшей математике для студентов I курса |
|
ст. преподавателя, к. физ.-мат. н. Поддубной О.H. |
Пример 6. Найти предел lim |
x3 |
−6x2 +11x −6 |
. |
||
|
x2 |
−3x + |
2 |
||
x→1 |
|
|
Решение. Разложим числитель и знаменатель на множители. x2–3x+2=(x–1)(x–2)
x3–6x2+11x–6=(x–1)(x–2)(x–3), т.к. по теореме Безу о делимости целого многочлена a0xn+a1xn-1+…+an на двучлен (x − a) :
x3–6x2+11x–6 |
|
x-1 |
|||||
|
|||||||
x3–x2 |
|
x2–5x+6 |
|||||
|
|
2+11x |
|
|
|||
-5x |
|
|
|||||
-5x2+5x |
|
|
|||||
|
|
6x-6 |
|
|
|
|
|
|
|
6x-6 |
|
|
|||
|
0 |
|
|
|
|
Далее x2–5x+6=(x–2)(x–3).
Тогда lim |
(x −1)(x − 2)(x −3) = lim (x − 2)(x −3) |
= lim(x −3) = −2 |
||||||||||||||
|
x→1 |
|
(x −1)(x − 2) |
|
x→1 |
|
(x − 2) |
|
x→1 |
|
||||||
Пример 7. Вычислить |
lim |
|
x3 − 2x2 − 4x +8 |
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
x→2 3x4 −16x3 + 24x2 −16 |
|
|||||||||
Решение. |
lim |
x3 − 2x2 − 4x +8 |
= |
0 |
|
|
|
|
|
|||||||
3x4 −16x3 + 24x2 |
−16 |
0 |
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
x→2 |
|
|
|
|
|
|
||||||||
Разложим числитель и знаменатель на множители: |
|
|||||||||||||||
x3 − 2x2 − 4x +8 = (x3 − 4x) + (−2x2 +8) = x(x2 − 4) − 2(x2 − 4) = (x2 − 4)(x − 2) |
||||||||||||||||
3x4 −16x3 + 24x2 −16 = (x − 2)3 (3x + 2) |
(в результате |
трехкратного деления |
||||||||||||||
«уголком» |
соответствующих |
многочленов |
|
на «критический множитель» |
||||||||||||
(x − 2) ) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
lim |
x3 − 2x2 |
− 4x +8 |
|
= lim |
(x2 |
− 4)(x − 2) |
= lim |
|
|
x + 2 |
- не определен, т.к. |
|||||
3x4 −16x3 + 24x2 −16 |
(x − 2)3 (3x + 2) |
|
|
|
||||||||||||
x→2 |
x→2 |
x→2 (x − 2)(3x + 2) |
|
при стремлении х к 2 имеют место различные односторонние пределы. А именно,
|
x + 2 |
|
lim |
x + 2 |
= |
|
2 + 0 + 2 |
= |
|
4 |
= +∞ |
|
|
|
(x − 2)(3x + 2) |
(2 + 0 − 2)(3 (2 + 0) + 2) |
+0 |
||||||||
lim |
x→2+0 |
|
|
|
|
|
||||||
|
= |
|
|
x + 2 |
|
|
2 −0 + 2 |
|
|
4 |
|
|
(x − 2)(3x + 2) |
|
|
|
|
|
|
|
|||||
x→2 |
|
lim |
|
= |
|
= |
|
= −∞ |
||||
|
(x − 2)(3x + 2) |
|
(2 − 0 − 2)(3 (2 − 0) + 2) |
|
−0 |
|||||||
|
|
x→2−0 |
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3. Неопределенности вида 00 , заданные иррациональными
выражениями можно раскрыть, выделяя и сокращая «критический множитель» в результате избавления от иррациональности умножением числителя и знаменателя на соответствующее выражение. Приведем примеры, иллюстрирующие данное правило.
106

БГЭУ 2006 |
лекции по высшей математике для студентов I курса |
|
ст. преподавателя, к. физ.-мат. н. Поддубной О.H. |
Пример 8. Найти пределlim |
1 + x + x2 |
− 1 − x + x2 . |
x→0 |
x2 |
− x |
Решение. |
lim |
|
1+ x + x2 − 1− x + x2 |
|
= |
0 |
|
|
|
|
||||||||
|
|
x2 − x |
0 |
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
x→0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
Умножим |
числитель |
и |
знаменатель |
|
дроби на выражение, |
сопряженное |
||||||||||||
числителю: lim |
1 + x + x2 −1 + x − x2 |
|
|
|
|
= lim |
2x |
= |
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
x→0 x(x −1)( |
1 + x + x2 + 1 − x + x2 ) x→0 x(x −1)( 1 + x + x2 + |
1 − x + x2 ) |
||||||||||||||
= lim |
|
|
|
|
2 |
|
|
|
= |
|
|
|
2 |
|
= −1. |
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
−1 |
(1 +1) |
|
|
|||||||
x→0 (x −1)( 1 + x + x2 |
+ |
1 − x + x2 ) |
|
|
|
|
||||||||||||
Пример 9. Найти пределlim |
x −1 |
|
|
|
. |
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
x→1 |
3 5x2 +3 − 2 |
|
|
|
|
|||||||
Решение. |
lim |
|
|
x −1 |
|
= |
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 5x2 +3 − 2 |
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
x→1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Чтобы превратить числитель в целый рациональный многочлен, надо умножить числитель и знаменатель дроби на выражение, сопряженное
числителю ( x +1). Чтобы знаменатель превратить в целый множитель, необходимо числитель и знаменатель дроби умножить на выражение
3 (5x2 +3)2 + 23 5x2 + 3 + 4 , |
применяя |
|
далее |
в |
знаменателе формулу |
||||||||||||
(a −b)(a2 + ab + b2 ) = a3 −b3 : |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
lim |
|
|
x −1 |
= lim |
( x −1)( x +1)(3 |
(5x2 +3)2 + 23 5x2 +3 + 4) |
= |
|
|
||||||||
3 5x2 +3 − 2 |
|
3 5x2 +3 − 2)(3 (5x2 |
+3)2 |
+ 23 5x2 +3 + 4) |
|
|
|||||||||||
x→1 |
x→1 ( x +1)( |
|
|
|
|||||||||||||
=lim |
(x −1)(3 (5x2 +3)2 +23 5x2 +3 +4) |
=lim |
(x −1)( |
3 (5x2 +3)2 +23 5x2 +3 +4) |
= |
||||||||||||
|
|
( x +1)(5x2 +3 −8) |
|
|
|
5( |
x +1)(x2 −1) |
|
|
||||||||
x→1 |
|
|
|
|
x→1 |
|
|
|
|
|
|||||||
= lim |
|
(x −1)( |
3 (5x2 +3)2 + 23 5x2 + 3 + 4) |
= lim |
(3 (5x2 + 3)2 + 23 5x2 + 3 + 4) |
= . |
|||||||||||
|
|
5( |
x +1)(x −1)(x +1) |
|
|
5( |
x +1)(x +1) |
|
|||||||||
x→1 |
|
|
x |
→1 |
|
|
|
|
|||||||||
= 4 + 4 + 4 = |
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
5 2 2 |
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4.Первый замечательный предел. Для раскрытия неопределенностей 00 ,
содержащие |
тригонометрические |
функции |
необходимо |
установить |
|
справедливость важной формулы lim |
sin x |
=1 . |
|
|
|
x |
|
|
|||
|
x→0 |
|
|
|
Теорема 1. Предел отношения синуса бесконечно малой дуги к самой дуге, выраженной в радианах, равен единице, т.е.
lim |
sin x |
=1 . |
(12.1) |
|
x |
||||
x→0 |
|
|
107

БГЭУ 2006 |
лекции по высшей математике для студентов I курса |
||||
|
ст. преподавателя, к. физ.-мат. н. Поддубной О.H. |
||||
Доказательство. |
|||||
Так как дуга |
x стремится к нулю, то можно считать, что 0 < |
|
x |
|
< π . Пусть |
|
|
||||
0 < x < π . |
|
|
|
|
2 |
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
Рассмотрим круг радиуса R = OA = OB и пусть центральный уголAOB = x (рис.1). В точке А проведем касательную AC к кругу до пересечения в точке C с продолженным радиусом OB . Имеем очевидное неравенство:
S+OAB < Sсектора OAB < S+OAС
По формулам элементарной геометрии:
S+OAB = R2 sin x
2
Sсектора OAB = 12 AB R = 2x R2
S+OAС = 1 R R tgx = R2 tgx
2 2
Поэтому
|
|
|
R2 |
|
|
R2 |
|
|
|
R2 |
|
|
|
|||
|
|
|
|
sin x < |
|
|
x < |
|
|
|
|
tgx или sin x < x < tgx |
|
|||
|
|
2 |
|
2 |
|
2 |
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
Отсюда, разделив все члены последнего двойного неравенства на |
||||||||||||||
положительную величину sin x , будем иметь: |
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
1 |
< |
x |
|
|
< |
1 |
|
(12.2) |
||
|
|
|
|
|
|
sin x |
cos x |
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
При |
|
x → 0 из |
геометрических соображений (рис.1) cos x →1 |
и, значит, |
||||||||||||
1 |
→1. Из (12.2) и леммы «о двух полицейских» вытекает |
|
||||||||||||||
|
cos x |
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
108
БГЭУ 2006 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
лекции по высшей математике для студентов I курса |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
ст. преподавателя, к. физ.-мат. н. Поддубной О.H. |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
lim |
|
= lim |
|
|
1 |
|
|
= 1 |
=1. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
x→0 sin x |
|
x→0 sin x |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
Последняя |
формула |
остается |
|
x |
справедливой |
и |
|
|
при |
x < 0 , |
так как |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
sin(−x) = −sin x = sin x . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
−x |
−x |
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
Теорема доказана. |
|
sin α(x) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
Следствие 1. |
lim |
|
=1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
α( x)→0 |
|
|
α(x) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
Следствие 2. |
lim |
tgα(x) |
= |
0 = lim |
|
|
sin α(x) |
|
|
= lim sin α(x) lim |
|
|
|
1 |
|
|
=1 1=1 |
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
α(x)cosα(x) |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
α(x)→0 |
|
α(x) 0 |
x→0 |
|
|
|
x→0 |
α(x) x→0 cosα(x) |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
Следствие 3. |
lim |
|
sinn α(x) = |
|
lim |
sin α(x) |
sin α(x) |
... sin α(x) |
=1 1 ... 1 =1 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
α( x)→0 |
|
|
αn (x) |
|
α( x)→0 |
|
α(x) |
|
|
|
α(x) |
|
|
|
α(x) |
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
n раз |
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
n раз |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
lim 1 − cos α(x) = |
0 |
|
|
|
|
|
2sin |
2 α(x) |
|
|
|
|
sin |
2 α(x) |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
Следствие 4. |
= lim |
|
|
2 |
|
|
|
= lim |
|
|
2 |
|
|
=1 |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
0 |
|
α2 (x) |
|
|
|
|
α2 (x) |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
x→0 |
|
α2 (x) |
|
|
|
x→0 |
|
|
|
x→0 |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Следствие 5. |
lim |
arcsin α(x) |
=1. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
α(x)→0 |
|
|
|
α(x) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
arcsin α(x) |
|
0 |
|
|
arcsinα(x) = t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t |
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
Действительно, lim |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
= α(x) = sint |
|
|
|
|
= lim |
|
|
|
|
=1. |
|||||||||||||||||||
|
|
α(x) |
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
sin t |
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
α(x)→0 |
|
|
|
|
|
|
t → |
0 при α(x) → |
0 |
t→0 |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
arctgα(x) =1. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
Следствие 6. |
lim |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
α(x)→0 |
|
|
α(x) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
Следствие 7. |
lim |
mx |
= 0 = lim |
|
mx nx |
|
= lim |
|
nx |
lim mx |
= m |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
x→0 sin nx |
0 |
x→0 nx sin nx |
|
|
x→0 sin nx x |
→0 nx |
n |
|
|
|
|
|
|
Замечание. Следствия 1–3, а следствия 5,6 доказывают истинность первых трех и двух последних строчек в таблице эквивалентных функций при α(x) → 0 из
лекции 11.
Пример 10. Найти lim |
|
sin5x |
. |
|
|
|
|
|
|||
|
x |
|
|
|
|
|
|||||
|
x→0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Решение. Имеем: lim |
sin 5x = 0 |
= lim 5 |
sin5x |
. Обозначим t=5x. При x→0 имеем: |
|||||||
5x |
|||||||||||
|
x→0 |
|
x |
0 |
x→0 |
|
|
||||
t→0. Применяя формулу (12.1), получим 5 |
sin t |
→ 5. |
|||||||||
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
sin 3x |
|
|
|
t |
|
|
Пример 11. Вычислить lim |
|
. |
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
||||||
|
sin 3x = |
|
x→π |
|
sin 4x |
|
|
|
|
|
|
Решение. lim |
0 . |
|
|
|
|
|
|
|
|||
x→π |
sin 4x |
0 |
|
|
|
|
|
|
|
109

БГЭУ 2006 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
лекции по высшей математике для студентов I курса |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ст. преподавателя, к. физ.-мат. н. Поддубной О.H. |
|||||||||||||||||||||||||||||
Обозначим y=π-x. Тогда при x→π, y→0.Имеем: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
sin3x=sin3(π-y)=sin(3π-3y)=sin3y. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
sin4x=sin4(π-y)=sin(4π-4y)=-sin4y. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
lim |
sin 3x |
|
=- lim |
sin 3y |
|
= −lim |
sin3y |
|
lim |
4y |
|
|
3 |
|
= − |
3 |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
sin 4 y |
|
3y |
|
|
4 |
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
x→π sin 4x |
|
|
|
|
y→0 |
|
|
|
|
y→0 |
y→0 |
sin4y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
Пример 12. Найти предел lim tgmx . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x→0 sin nx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
Решение. |
lim |
tgmx |
|
= |
0 |
= lim tgmx mx nx |
= lim tgmx lim |
|
nx |
|
lim mx |
= m |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
→0 sin nx |
|
|
|
|
|
x→0 mx nx sin nx |
|
x |
→0 |
mx |
x→0 sin nx x→0 |
nx |
|
|
n |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Пример 13. Найти предел |
lim |
tgx −tgx0 . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x→x0 |
|
|
x − x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
Решение. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
lim |
|
|
tgx −tgx0 |
|
= 0 |
|
= |
|
|
lim |
|
|
sin(x − x0 ) |
|
|
|
= lim |
sin(x − x0 ) |
lim |
|
|
|
1 |
|
|
|
= |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
x→x0 |
|
|
x − x |
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
x |
→x0 (x − x |
)cos xcos x |
|
x |
→x0 |
|
x − x |
x→x0 cos xcos x |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
0 |
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|||||||||||
=1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
cos2 x |
|
|
cos2 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
sin x −cos x . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
Пример 14. Найти предел |
lim |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Решение. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x→π/ 4 |
|
|
π− 4x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
sin x −cos x |
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
− |
|
sin(π/ 4 − x) |
|
|
|
|
|
|
−sin(π/ 4 − x) |
|
|
|
|
1 |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
lim |
|
= |
= |
lim |
2 |
|
= |
lim |
= − |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
π− 4x |
0 |
|
|
|
π− 4x |
|
|
|
|
|
|
2 2(π/ 4 − x) |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
x→π |
/ 4 |
|
|
|
|
|
|
|
x→π/ 4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x→π/ 4 |
|
|
2 2 |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Пример 15. Найти предел |
lim |
|
|
cos x |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Решение. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x→π/ 2 π− 2x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
y = π/ 2 − x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cos x |
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cos(π/ 2 |
− y) |
|
|
|
sin y |
|
|
1 |
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
lim |
|
|
|
= |
= |
x = π/ 2 |
− y |
|
|
|
|
= lim |
= lim |
= |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
2 y |
|
|
|
y |
|
|
2 |
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
x→π |
/ 2 π− 2x |
|
|
|
|
y → 0 при x → |
|
|
|
|
y→0 |
|
|
|
y→0 |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
π− 2x = π− π+ |
2 y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
5. |
|
|
|
|
|
Второй замечательный предел |
|
|
|
|
|
|
1 n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= e . Покажем, что имеет место |
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
В лекции 10 было доказано, что lim 1 |
+ |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
n→∞ |
|
|
n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
равенство |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
x |
= e . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
lim 1 + |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x→∞ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
Предположим: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
n ≤ x ≤ n +1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
1 |
≥ |
1 |
|
≥ |
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
n |
+1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
n |
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
1 + |
1 |
|
≥1 + |
|
1 |
≥1 + |
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
n |
|
|
x |
|
n +1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
110

БГЭУ 2006 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
лекции по высшей математике для студентов I курса |
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ст. преподавателя, к. физ.-мат. н. Поддубной О.H. |
||||||||
|
1 n+1 |
|
|
1 x |
|
|
|
|
1 n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
1 + |
|
|
> 1 + |
|
|
|
> |
1 |
+ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
n +1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
n |
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
Найдем |
|
|
1 |
n+1 |
= e 1 = e; |
|
|
1 |
|
n |
e |
= e. |
Следовательно, по |
|||||||||||
lim |
1 + |
|
|
|
|
lim 1 |
+ |
|
|
= |
|
|||||||||||||
n |
|
|
n +1 |
1 |
||||||||||||||||||||
|
|
|
n→∞ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
n→∞ |
|
|
|
|
||||||
лемме «о двух полицейских» имеем |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
lim |
|
|
1 |
x |
|
|
|
|
|
|
(12.3) |
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 + |
x |
= e . |
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x→∞ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
Следствие 1. |
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
α( x) |
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
lim |
1 |
+ |
|
|
|
|
= e |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
α( x)→∞ |
|
|
α(x) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1
Следствие 2. lim (1 + α(x))α( x) = e
α( x)→0
Действительно,
|
1 |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
β( x) |
|
|
|
|
|
|
α |
(x) |
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
(1 + α(x))α( x) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
lim |
= |
|
β(x) |
|
|
= |
lim 1 |
+ |
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
α( x)→0 |
|
|
|
|
|
|
→∞ при α(x) → |
0 |
|
β( x)→∞ |
|
|
β(x) |
|||||||
|
|
|
|
|
β(x) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
Следствие 3. lim |
ln(1 + α(x)) =1. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
α( x) |
→0 α(x) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
Действительно, |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
||||
|
ln(1 + α(x)) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
lim |
= |
lim |
ln(1+α(x)) |
α( x) |
= ln |
|
lim |
(1+α(x)) |
α( x) |
= ln e |
||||||||||
α( x)→0 |
α(x) |
|
|
α( x)→0 |
|
|
|
|
|
α( x)→0 |
|
|
|
|
|
|
=e
=1, что
доказывает истинность четвертой строчки в таблице эквивалентных функций. Часто если непосредственное нахождение предела какой-либо функции
представляется сложным, то можно путем преобразования функции свести задачу к нахождению замечательных пределов.
|
x +3 |
x+3 |
|
Пример 16. Найти предел |
lim |
|
. |
|
|||
|
x→∞ x −1 |
|
Решение. |
x +3 |
x+3 |
∞ |
|
|
x +3 |
x+3 |
|
|
x +3 − x +1 x+3 |
|||
lim |
|
|
=1 |
= lim 1 |
+ |
|
−1 |
= lim 1 |
+ |
|
|
= |
|
|
x −1 |
|
|||||||||||
|
x→∞ x −1 |
|
|
x→∞ |
|
|
x→∞ |
|
x −1 |
|
|
|
|
4 |
|
|
x+3 |
|
|
y = x −1 |
|
|
4 |
|
y+4 |
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
= lim |
1 |
+ |
|
|
|
|
= |
x →∞ |
|
= lim 1 |
+ |
|
|
|
||
x −1 |
|
y |
|
|||||||||||||
x→∞ |
|
|
|
|
|
|
y → ∞ |
|
y→∞ |
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
( y+4) |
|
lim |
|
4 |
( y+4) |
|
|
|
|
|
|
||
= lim e y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
= ey→∞ y |
= e4 |
|
|
|
|
|
|
||||||||
y→∞ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= lim 1+
y→∞
4y 4y ( y+4)
1 = y
4
111
БГЭУ 2006 |
лекции по высшей математике для студентов I курса |
|
ст. преподавателя, к. физ.-мат. н. Поддубной О.H. |
Пример 17. Найти предел lim 2x −1 4x . x→∞ x +1
|
|
|
|
|
2x |
−1 |
|
4x |
|
|
|
|
|
|
+∞ |
= +∞ при x →+∞ |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
Решение. |
lim |
|
= 2 |
∞ |
= |
2 |
−∞ |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
1 |
|
|
= +0 при x → −∞ |
|
|
||||||||||||||
|
|
x→∞ |
|
x +1 |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
= |
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+∞ |
+∞ |
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
Пример 18. Найти предел lim x(ln(4x − 2) −ln(4x +1)). |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x→∞ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
ln(4x − 2) −ln(4x +1) |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
4x − 2 |
|
|
|
|
1 |
|
|||||||||||||||||
Решение. lim |
= |
lim |
ln |
|
|
|
4x − 2 x |
= |
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
4x +1 |
= lim ln |
4x + |
|
||||||||||||||||||
|
|
x→∞ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x→∞ x |
|
|
x→∞ |
|
1 |
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
= lim ln |
|
4x − 2 x |
|
|
|
|
4x − 2 x |
= ln lim |
|
|
4x − 2 |
|
x |
= |
|
|
||||||||||||||||||||
|
4x + |
|
|
= ln lim |
|
|
|
|
|
|
|
1+ |
4x +1 |
−1 |
|
|
||||||||||||||||||||
x→∞ |
|
1 |
|
|
|
x→∞ 4x |
+1 |
|
|
|
|
|
x→∞ |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
−3 |
4x+1 |
|
1 |
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
−3 |
x |
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4x+1 |
|
|
4x+1 |
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
−3 |
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= ln lim e −3x = |
|
|
|||||||||||||
= ln lim |
1 + |
|
|
|
|
|
= ln lim |
1 |
+ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
4x +1 |
4x +1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
x→∞ |
|
|
|
|
|
|
x→∞ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x→∞ |
|
|
|
|||||||||||||
|
|
4x+1 |
|
|
|
|
|
4x+1 |
|
|
−4 |
|
|
−3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
lim |
|
|
|
|
|
4 . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
= ln lim e −3x = ln ex→∞ −3x |
= ln e |
|
3 = − |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
x→∞ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
112