2. Мына сандардан жинақтау сан есімдерін жасаңыздар
1, 2, 3, 4, 5, 6, 7
3. «Менің бос уақытым» тақырыбында шағын әңгіме жазыңыздар
Мәтінге қажетті сөздер мен сөз тіркестерімен танысыңыздар.
Жаһандық жылыну, хаттама, жанар-жағармай, табиғи ауытқушылық, шай алқаптары, мұхит мұзтаулар, егіншілік, қоршаған орта, денсаулық, құрғақшылық, адамзат, келіссөз, жеделдете түсу, келеңсіз жер ету, климаттың өзгеруі, әлеуметтік.
Сөйлемдерді қажетті сөздермен толықтырыңыздар.
Арал апаты – Арал теңізінің тартылуына байланысты адамдарға ...... өсімдіктер мен ..... келген экологиялық, әлеуметтік-экономикалық үлкен апат. Ауаның ылғалдығы жаз, күз айларында 9% -ға дейін азайып, жазы құрғақ та ыстық(шілдеде 45 градусқа дейін), қысы суық (47 градусқа шейін) болатын .... көбейді. Жеке өнеркәсіп орындарында пайдаланылған ... Арал теңізіне құйылып теңіз түбіне 1млрд. тоннадан астам улы шөгінділерді әкелді. Сөйтіп, су тұздылығының артуы ... су түбіне шөккен тұз шөгінділері пайда болды.
Қажетті сөздер: нәтижесінде, табиғатқа, жан-жануарлар дүниесіне, жылдар мен күндер, сулар
Мәтінді оқыңыздар
Адам және табиғат егіз
Жаһандық жылыну, яғни, климаттың өзгерісі халықаралық ұйымдардың да назарын өзіне еріксіз аударып, БҰҰ-ның 1992 жылғы РИО-де-Жанейродағы жиынында арнайы «Климаттың өзгеруі жөніндегі конвенция» қабылданған болатын. Оған әлемнің 176 елі қол қойды. Ал 1997 жылғы Киотодағы БҰҰ халықаралық саммитінде «Атмосфераға таралатын зиянды газдарды шектеу туралы хаттама» қабылданды. Оны қазіргі таңда әлемнің 157 мемлекеті ресми түрде бекітті. Онда жанар-жағармайдан ауаға таралатын зиянды газдардың көлемін 1990 жылғы деңгейге жеткізіп, 2008-2012 жылдары 5,2 пайызға дейін азайту қарастырылған. Бұл үшін Еуропа Одағына кіретін елдер оның мөлшерін – 8 пайызға, АҚШ – 7, Жапонияда, Канада, Польша, Венгрия – 6 пайыз, басқа елдер оны белгілі бір жылғы көрсеткіштен асырмауға келіскен болатын.
Жер-Ана бәрімізге ортақ, оның бетінде болатын табиғи ауытқушылық планетаны мекен етушілердің бәріне бірдей зардабын тарттырады. Оған жанды мысал – көз алдымызда суалып бара жатқан Арал теңізі. Кеуіп қалған теңіз арнасынан ұшқан тұздың Үндістан шай алқаптарын басып қалғанын айтпағанда, мұхит асып барып, Американың экологиясын да бүлдіріп жатқанының өзі-ақ табиғатта менікі-сенікі деген мәселенің болмайтынын байқатады.
БҰҰ Бас Ассамблеясының 62-ші сессиясында жаһандық климаттың өзгеруі талқыланды. Осы мәселеге қатысты бірқатар фактілерге көз жүгіртер болсақ, 1970 жылдан бері жер бетіндегі климатты жылытатын ауаға тарап жатқан булы газдардың көлемі 70 пайызға артыпты. Ол 2030 жылға дейін тағы да 25 пайызға көбейетін көрінеді. Бұл мұхиттағы мұзтаулардың еруіне әсер етуі мүмкін. Осылай болған жағдайда әлемдегі бірқатар елдер мен қалалар су астында қалып кетуі ғажап емес.
Жалпы алғанда ауа температурасының ауытқуы егіншілікке, қоршаған ортаға және халық денсаулығына келеңсіз әсер ететіні айтпаса да белгілі. Сондықтан да бұл мәселе біздің еліміз үшін де өзекті күйінде қалуда.
Дерек көздеріне сүйенсек, бүгінгі күні Қазақстанның 60 пайыздан астам жері құрғақшылыққа ұшырауда. Жасыл алқаптар мен орман-тоғайлар азайып, мал жайылымдары тарыла түсуде. 2001 жылы ауыл шаруашылығы мақсатына арналған 220,7 миллион гектар жердің 90,9 гектары шөлге айналған. Онсыз да орманға кедей елімізде жасыл желектің азаюы құрғақшылыққа ұшырауды одан әрі жеделдете түсуде.
Қазақстан Республикасы климат өзгерістерінің алдын алуға және оның адамзатқа тигізер кеселдерін азайтуға бағытталған халықаралық келіссөз үрдісіне белсене қатысуда.
Мына сұрақтарға жауап беріңіздер.
Қашан Киото хаттамасы қабылданды?
б. Киото хаттамасында не туралы айтылды?
с. Неліктен климаттық өзгерістер болып жатыр?
д. Сіз климаттық өзгерісті байқадыңыз ба?