VII тарауға түсініктемелер және бақылау сұрақтары

1. Қозғалмалы қосылыстар	 подвижные соединения
. Қозғалмайтын қосылыстар	 неподвижные соединения
. Өтпелі қосылыстар	 переходные соединения
. Қондырулар және дәлдік шектер бірыңғай жүйесі ҚДБЖ	 единая система допусков и посадок ЕСДП
. Жүйелерді негіздеу	 основание системы
6. Негізгі бөлшектер дәлдік шектер өрісінің орналасуы	 расположение поля допусков основной детали
7. Дәлдік шектер бірлігі	 единица допуска
. Диаметрлер аралығы	 интервалы диаметров
. Дәлдік шектер қатарлары квалитеттер	 ряды допусков квалитеты
1. Негізгі ауытқулар қатарлары	 ряды основных отклонений
11. Температуралық режим	 температурный режим
1. Сызбада қондыруларды, квалитеттерді және шектік ауытқуларды белгілеу	 обозначение на чертежах посадок, квалитетов и предельных отклонений

1. Тегісжылтыр цилиндрлік қосылыстардағы қондырулар және дәлдік шектер неше типке бөлінеді?

. Қондырулар және дәлдік шектер жүйесі неше типке бөлінеді?

. Қондырулар мен дәлдік шектер бірыңғай жүйесін ҚДБЖ құрастырудың жалпы қандай принциптерін білесіз?

. Тесік және білік жүйелері дегенді қалай түсінесіз EJ және es нені білдіреді?

. Дәлдік бірлігі, диаметрлер аралығы, дәлдік шектер қатарлары квалитеттер дегенді қалай түсінесіз?

6. Негізгі ауытқулар қатарларын қалай түсінесіз?

7. А дан Н дейін а дан h дейін, J ден N дейін j ден n дейін, Р дан ZC дейін р дан zc дейін қандай қондыруларға арналған және J_s j_s дәлдік шектері қалай орналасқан, әрі температуралық режим дегенді қалай түсінесіз?

. Сызбада қондыруларды, квалитеттерді және шектік ауытқуларды қалай белгілейдіі?

VIII ТАРАУ. ТЕҢСЕЛУ ІШПЕКТЕРІНЕ ҚОНДЫРУЛАР

ТАҢДАУ ЖӘНЕ ЕСЕПТЕУ

Теңселу ішпектерінің шыдамдылығы және сенімділігі көпшілік жағдайда ішпек қондыруын тұлғаға түзу таңдап алғаннан және беттердің өзара дұрыс орналасуын сақтауға байланысты. Ішпектер МЕСТ  СТ СЭВ  дәлденіп жасалулары бойынша бес дәлдік кластарына бөлінеді  , , ,  және  жоғарылау тәртібі бойынша , ,  және  станок жасау, аспап жасауда қолданылады. Трактор, автомобиль ауылшаруашылық және гидромелиоративтік машиналарда тек қана  класты қолданады. Ішпектің біріктіргіш мөлшерлеріне дәлдік шек d_m  ішкі сақинаға және D_m сыртқы сақинаға  класс үшін ІТ, ІТ66 беттер бүдірі R_a1, ... , мкм сәйкес келеді.

Ішпектің сыртқы сақинасына дәлдік шек негізгі білік үшін сияқты беріледі  бөлшектер денесіне қарай, ал ішкі сақинаға дәлдік шек бөлшектер денесінен шығатындай  негізгі тесік үшін сияқты емес. Бұл жаңадан басқа қондырулар енгізбеу үшін, стандартты өтпелі қондырулармен жасалған біліктерді сабақтамада керумен қолдану үшін жасалған.

Ішпектердің дұрыс жұмыс істеулері үшін сақиналар мен айналу денелері арасында саңылау болулары керек. Ішпектерді жаңадан жасағанда кепілдендірілген қатаң мөлшермен бастапқы саңылаумен қамтамасыздандырылады. Ішпекті білікке және тұлғаға отырғызғаннан кейін ішкі сақинаның білікке тығыздалу салдарынан бастапқы саңылау кішірейеді. Белгілі жұмыс тәртібіне режиміне және температураға түскен соң, ішпекте жұмысшы саңылау қондырудағыдан гөрі ұлғаяды. Ішпектердің әрі қарай өміршеңділігі осы жұмысшы саңылауға байланысты. Бірақ жұмысшы саңылауды белгілі шектікте қамтамасыз ету тек қана қондыруды түзу белгілеуде және берілген мөлшердің орналастыру саңылауын сақтап қана, қайсысы ішпектердің жұмыс істеу ортасына байланысты болады.

Теңселу ішпектерінің білікке және тұлғаға қондыруларын ең алдымен сақиналарға түсетін күшсалмақ сипаттамаларына байланысты таңдайды. Сақинаға түсетін күшсалмақтың үш негізгі түрлерін айырады: шырайналмалы циркулярное, тұрақты местное жергілікті, тербелмелі колебательное.

Шырайналмалыда күшсалмақты, сақиналар түскен салмақты біркелкі барлық айналым жиегі окружность бойынша қабылдайды, күшсалмақтың тұрақты бағытта тигізетін ықпалын және осының бәрін сақинаның сабақтасқан бөлшекпен бірге айналуын бақылағанда болатынын растайды.

Тұрақты күшсалмақтылықта сақиналар түскен салмақты жекеленген участок бөлік айналым жиегімен қабылдайды, мысалы күшсалмақтың тұрақты бағытында және сақинаның қозғалмай тұрған уақытында.

Тербелмелі күш салмақтылықта сақиналар түскен салмақты шамалы айналымдағы шабақты радиальное күшсалмақпен, тұрақты күшсалмақ бағытына біріктіреді қосады, бұл жағдайда тең тиіскіш күш толық айналым жасамайды, ал сақинаның айналмайтын белгілі участогінде тербеледі. Мұндай күшсалмақтылық түрлері тұрақты және шырайналымды арасында аралық ретінде болады.

Ішпектердің қондыруларын келесідей белгілейдіі, шырайналмалы күшсалмақтылықтағы сақиналардың сабақтасатын бөлшектермен бірігуі қозғалмайтын болуы керек, ал тұрақты жергілікті сақиналар күшсалмағы қондыруды аздаған саңылаумен алуы керек.Қозғалмайтын қондырулар шырайналмалы күшсалмақтылықтағы сақиналар тозуын біркелкі етед. Тұрақты күшсалмақтылықтағы сақина саңылауы итеріліс толчки әсерімен отырғызылған бетінде бірнеше рет, бір орыннан екінші орынға жылжиды, соның салдарымен сақинада әр түрлі участоктер алмакезек түскен салмақтардан болған тозу біркелкі болады. Осы болжамалардан шығатын нәрсе, тарамдалған ішпектерді орнықтыру үшін тесіктер мен біліктерге - кестеде келтірілген дәлдік шегі шеттері ұсынылған.

-кесте Нольдік дәлдендіру класындағы шабақты домалау ішпектерін орналастыру үшін тесіктер және біліктер дәлдік шегі шектері [МЕСТ  CТ CЭВ ]

Сақинаға түсетін күшсалмақ түрі	Білік дәлдік шегі шеті ішпек ішкі сақинасына	Тесік дәлдік шегі шеті тұлғанікі ішпек сыртқы сақинасына
Шырайналымды	js6, k6, m6, n6,	K., M., N., P.
Тұрақты	f6, g6, h6, js6	Js., H., H, H, G.
Тербелмелі	js6	Js.

Шырайналымды күшсалмақ танылған сақиналар үшін қондыруларды белгілі күшейтілген тарамдалған қондыру беттеріне P_R былай таңдауға болады.

Күшейтілген интенсивность күшсалмақтар

, ..

мұнда R  тіреулердің есептелік тарамдалған реакциясы, Н В  қондыру орнының жұмыс ені, м К_n  қондырудың динамикалық коэффициенті күшсалмақ сипаттамасынан тәуелді [коэффициент  ден орташа солқылмен және діріл күшсалмақта,  ға дейін күш түскенде , дейін күшті соғылу және діріл күшсалмақта, ға дейін күш түскенде] Fкоэффициент, іші қуыс біліктің керіптарту қондыруының босаңсу дәрежесін ескеретін және жұқа тұлға қабырғасында [коэффициент білік үшін  ден , дейін] F_Акоэффициент, Rтаралымды күшсалмақтың біркелкі таралмауы, А өзектік кұшсалмақтық тіреулерге қосақталған конустық және шариктік ішпектер арасында коэффициент  ден  дейін өзектік күшсалмақ болмаған шақта F_A1 P_Rбосатылған мәндері, қондыру мәндерінің орташа керуімен есептелу,  -кестеде келтірілген.

Мысал. 1ә1қ ішпекте сыртқы сақинасы шырайналмалы жүктелген. Шабақтық күшсалмақ, күшті соғулармен  Н құрады. Тұлғасы үлкен ауқымды массивный Хқосымшаның кестесі бойынша анықтаймыз D мм, В мм, К_n1,, F1, өйткені тұлға ауқымды. F_A1, себебі ішпек бір қатарлы.

Онда күшейтілген қарқынды интенсив күшсалмақ

P_R

 кесте бойынша К. қондыруын таңдаймыз.

Тұрақты күшсалмақталған сақина үшін қондыруды атқаратын жұмыс жағдайына қарай және бірінші кезекте айналым жиілігінен және күшсалмақ сипаттамасына қарай таңдайды.

Тұрақты күшсалмақтлған сақинаға қондыруды таңдау  -кестеде келтіріліп, ал ауытқулар ХІ қосымшада [ғ] ұсынылған.

Кестеде көрсетілген қондыруларды белгілегенде тұрақты күшсалмақталған сақина, итермелеудің толчков және дірілдің әсерімен аздап айналады. Бірақ қондырулар тағайындағанда мысалы еске алу керек, сақинаның аздап айналуы проворачивание бастапқы уақытта саңылаудың ұлғаюына әкеледі, соңынан бұл қондыру орындарына жылдамдатылған тозуды тудырады. Егер де тұлғалы бөлшектердің өзіндік құнын ескерсек, қайсысына домалау ішпектерін орналастыратын мысалы берілістер қорабы тұлғасы, автомобильдің немесе трактордың артқы белдік тұлғасы бірнеше есе ішпек құнынан артық екенін ескерсек, қондырумен саңылауды белгілеуде сақ болу керек.

 -кесте Ішпектердің тұрақты күшсалмақталған сақинасы үшін

ұсынылған қондырулары

Диаметрлердің қондырулар мөлшерлері, мм		Ішпекпен сабақтасатын бөлшектер дәлдік шегі шеттері			Ішпектер типі
одан жоғары	дейін	Білік	болаттан немесе шойыннан жасалған тұлға
			ажырамай тын	ажырайтын
Байыпты күшсалмақ немесе аздаған итермелеумен және дірілмен
		h,6	H7.	H7, H	инелі, штамповталғаннан басқа, барлық
	6	h6, g66	G..		типтеріне
Күшсалмақ соғулармен және дірілмен
 	 260	һ,6	Js6 H.7	Js,6	инелі, штамповталғаннан және екі қатарлы конусты роликтіден басқа, барлық типтеріне

Домалау ішпектерімен сабақтасатын негізгі қоңдыру және дәлдік шегі жүйелерін тек қана білік және тұлға үшін қолданады. Ішпектер үшін арнайы дәлдік шегі қарастырылған.

Ішкі сақина диаметр тесігінің дәлдік шегі шеті, негізгі ауытқу Н үшін дей орналаспаған + жоғары, негізгі К ауытқуына көп сәйкес келеді  төмен. Сыртқы сақина диаметрі дәлдік шегі шетті орналасуы, негізгі = ауытқуына сәйкес келеді. Сондықтан да сызбада .. сурет ішпектің сақиналар дәлдік шегі шеттері келесідей белгіленеді: сыртқы сақина l, ішкі L, дік ішпектер дәлдік кластары үшін. L6 L, L, L кластар дәлдігі үшін L, L, L, L ге сәйкес.

Бөлшектерді сабақтастырғанда, керумен және саңылаулы ішпек сақиналары стандартты мөлшерлерімен, қарапайым стандартты қондырулардан өзгеше болады. Мысалы, ішпек ішкі сақинасы білікпен k, m, n сабақтасқанда, өтпелі қондырудың орнына, кепілденген керумен қондыру болады. Бұл ішкі сақинаның дәлдік шегі шеті орналасуымен, бөлшектің ішінен шығуымен түсіндіріледі. Ішпектің сыртқы сақинасы тұлғамен сабақтасуы және стандарттықтан айырмашылығы, сақинаны өңдеуге дәлдік шегінің аздығында .. сурет.

.- сурет. Сызбада домалау ішпектерінің қондыруын белгілеу

.-сурет. Ішпек сақиналарының дәлдік шегі шеті және онымен бірге сабақтасқан бөлшектердің орналасу сұлбасы:

а  тұлға тесігі б  біліктер ,   сыртқы және ішкі сақиналар

Тұлға тесігінің және біліктің қондыру беттік бүдірлері, домалау ішпегімен сабақтасқан, ішпектің өз бетінің бүдірінен онша көп айырмашылығы болмау керек. (0) дәлдік кластағы ішпектер үшін, сабақтасқан беттіктердің диаметрі  ммге дейін болғанда R_a1, мкм.  ммден жоғары болғанда  R_a , мкм. Бұл талаптар мынаған сүйенеді, қондыру орны беттері ойлықырлылығы ішпекті тығыздағанда түзіледі, тегістеледі алынады, кесіледі спиливаются, срезаются. Осының салдарынан қозғалмайтын біріктірмелерде сақина мен біліктің немесе тұлғаның керіптартулары азаяды.Қозғалмалыда саңылау ұлғаяды сақинаның айналуынан.

Тұлға және біліктің қондыру беттерінің босатылған дұрыс геометриялық формасынан ауытқулары сопақтық, конустық / өңдеудің дәлдік шегінен аспаулары керек, өйткені қалған ауытқулар қозғалмайтын беттерде сақинамен қондыру беттерін керудің азаюына және қозғалмалы біріктірмелерде саңылаудың ұлғаюына әкеп соғады. Осылардың бәрі ішпектің техникалық ресурсын азайтады.