6.9 Белсенді активного бақылау құралдары

Барлық жоғарыда қаралған өлшеу және бақылау құралдары тек қана бөлшектерді өңдегендегі мөлшерлер нәтижесін белгілейдіі, технологиялық үрдіске ықпалын тигізбейді. Соңғы операцияларда әрілеу, хонинговалау брактардың болуы, үлкен шығындарға әкеп соғады, өйткені күрделі бөлшектерді жаңадан жасауға цилиндрлерді немесе инді біліктерді көп еңбек және қаржы жұмсалады. Бракті болдырмау үшін әрілеу және хонинговалау станоктарында, бөлшектерді өңдеу үрдісінде мөлшерлерін бақылау үшін қондырғылар қолданылады.

Бөлшектер мөлшерлерін өңдеу үрдісінде тура және жанама әдістермен бақылауға болады. 6. а суретте бөлшектер мөлшерін тура әдіспен Д өлшеуге болатын үш түйіспелі механикалық құрылғы көрсетілген. Аспап нақты мөлшер мәнін, сырғанушы екі түйіспе жоғарғы және төменгі арасын көрсетеді, қайсылары өлшеуіш бет болатын. Бүйірлі түйіспе өлшеу диаметрі бойынша жүргізілуі үшін келесідей бапталады. Жанама әдісте тек қана мөлшер бақылауға алынбайды, станоктің бөлігінің қандайда жылжуы, қайсысы кескіш аспаппен байланысты 6. б. сурет.

атура әдісбжанаша әдіс

Сурет-6.а, б Белсенді бақылау құралдары

Өңдеу үдерісінде аспап шкаласы бойынша анықтайды, бөлшектер мөлшерлерінің дәлдік шек өрісіне симаса, керек жағдайда станокты қолмен баптау керек. Егер шкалалы аспапты электриндуктивті датчикпен ауыстырса, онда өңдеуді автоматты режимде жүргізуге болады, мөлшер, дәлдік шек өрісі шекарасына жетісімен станок автоматты түрде ажыратылады.

Станоктарды өңдеу үдерісінде автоматтық түзеу үшін, белсенді бақылау деректері бойынша, тым күрделі құрылғылар қолданады.

6.10. Өлшеудегі формалар ауытқуларының және беттерінің орналасу құралдары және әдістері

Формалар ауытқуын және беттер орналасуын бақылау үшін көп жағдайда қарапайым әмбебапты құралдар қолданады, өлшеуіш призмаларды, базаны өлшеу ретінде, центрлерді және тексеру плиталарын қолдануымен. Егер білік мойнағының сопақтығын диаметрді өлшеумен, мысалы микрометрдің көмегімен екі өзара перпендикулярлы жазықтықта, көп қырлылықты огранку жұпсыз сан қырларымен тек қана тағанды индикатор көмегімен табуға болады, бөлшекті призмаға орналастырумен 6.6 сурет. Индикатор көрсетуінің айырымы, көп қырлылықтың  екі еселенген мәніне тең болады.

Конус тәрізділік, бөшке тәрізділік, ер-тоқым тәрізділік бөлшектің бірнеше қимасында диаметрін өлшеумен анықталады, ал майысқақтық изогнутость  индикатор тағанымен, бұл жағдайда бөлшекті центрлерде орналастырады немесе призмаларда және қолмен айналдырады 6.. сурет. Осылай, формалардың цилиндрліктен ауытқуын дифференциалды түрмен табады. Әзірше цилиндрліктен ауытқуды  комплексті көрсеткішті анықтайтын аспап жоқ.

Жазық бет ауытқуларын тексеру сызғыштарын және плиталарды қолдануымен бақылайды. Көп немесе жазықтықтықтан ауытқуды “бояу“ әдісімен тексереді. Жазықтықтарды сандық бағалауға бірлік ауданға түскен дақ саны қызмет атқарады ереже ретінде, квадрат хмм.

Егер бөлшек центрлерде орналастырылса қашан, соғудың базалық есебін жүргізу, бөлшектің өсінде көрсетілсе немесе призмаларда қашан, бір цилиндрлік беттің соғуын, басқа арқылы табу керек болғанда,  - суретте көрсетілгендей шабақтық және қапталдық соғуларды индикатормен жеңіл

өлшеуге болады.

Тесіктің өстестіліктен соосность ауытқуын ең қарапайым және сенімді түрде арнайы өтпелі калибрмен 6. сурет бақылауға болады. Бұны өлшеу әдістемесін жасап, бөлшектердің формасына сәйкес және өлшеу базаларына да әмбебапты құралдармен де анықтауға болады.

Өстердің параллельдіктен ауытқуын тесікке центрлейтін конустар көмегімен орналастырылған 6. суретте көп немесе екі өлшеуіш скалок көмегімен бақылайды. Қашықтықтың Н₁ және Н_ айрымы L ұзындықты скалкалар арасында орналастырылған ауытқудың мәнін көрсетеді.

Өстердің қиылыстан ауытқуын да өлшеуіш скалоктар көмегімен және индикатор тағанымен анықтауға болады 6.1 сурет.

Сурет-6.41

Жазықтықтардың параллельдіктен ауытқуын индикатор тағанымен плитка үстінде анықтайды, берілген ұзындықта L 6. сурет индикатор көрсетуінің айырымы сияқты.