Иииииииииииииииииииии

Иерархиялық, желілік және реляциялық модельдер, олардың құрылым түрлері. МБ басқарып, ұйымдастырудың 3 класы (моделі) ажыратылады: иерархиялық, желілік және реляциялық. “Модель” термині бұл жағдайда мәліметтерге қол жеткізуді және сақтауды логикалық деңгейде сандық және құндылықтарын бағалауға мүмкіндік беретін құрылым ретінде қарастырылады. Қазіргі уақыттағы көптеген МБ–да реляциондық мәліметтер моделі қолданылады, сонымен қатар басқа да мәліметтер моделі қарастырылады, яғни:Инвертирлік төзімге негізделген модельдер.Иерархиялық мәліметтер моделі.Желілік мәліметтер моделі.Адрестелген жазбалар операторлары.Иеррархиялық модельге негізгі мәліметтер базасы реттелген тармақтық жиыннан тұрады.Әрбір тармақ бід «түбірлік» және реттелген нольдік немесе көптеген байланысқан тармақтардан тұрады. оларды арасындағы байланысты бүтіндігі автоматты түрде орналасады, ал желілік жүйедегі МБ–нда тармақшалар кез–келген түбірлік тармақтардан шығуы мүмкін.Нақты алғанда желілік МБ–сы жазбалар арасындағы көптеген байланыстардан тұрады. Иерархиялық модель модель түрлерінің ішіндегі ең қарапайымы болып саналады. Даталогиялық модельдер арасында ол тарихи көзқарас бойынша ең бірінші пайда болған: дәл осы модельді бірінші ІBM фирмасыны ІMS-мәліметтер базаларын басқару жүйесі қолданған.Иерархиялық модельді пайда болу себебін дүниедегі әр нәрсені өз дегейі барлығымен түсіндіруге болады. Бір объект аталық болып саналса қалғандары ол объектке қарасты туындалған болады. Иерархиялық модель қамтитын логикалық құрылымны негізгі типі – иерархия (деңгей) не болмаса терек түріндегі құрылым. Иерархиялық құрылым әрқашанда келесі талаптарға жауап беру керек:иерархия әр кезде тамырлық түйіннен басталу керек;әр түйін бірнеше осы түйіндегі объектті сипаттайтын атрибуттарды қамту керек;тәуелді түйіндер терекке қай жерінен болсын қосыла береді;әр екінші дегейдегі түйін бірінші дегейдегі тек бір ғана түйінмен жалғануы керек;бастапқы түйін өзіне тәуелді бірнеше туындалған түйіндерді қамти алады;егер түйін бірде бір тәуелді түйінді қамтымаса ол бастапқы болып саналмайды;әр түйінге ену тек бастапқы түйін арқылы жүргізіледі.Иерархиялық модель ерекшеліктерін қарастырсақ, олар:пайдалану қарапайымдылығы, мәліметтерді тәуелсіздігі қамтамасыз етіледі;бұл модель желілік модельге қарағанда қарапайым және мәліметтерді пайдаланушы сұранысына қарай топтастырудықамтамасыз етеді.Мәліметтерді желілік моделі.Желілік модель стандартын ең алғаш 1975 жылы CODASYL (Conference Of Data System Languages) ассоциациасы анықтады. Бұл ұйым осы модельді базалық ұғымдарын және сипаттауды формальды тілін анықтаған.Модельді базалық терминологиясына келесі ұғымдар жатады:мәліметтер элементі;жазу (запись);мәліметтер жиынтығы, Аталған модельді қолданып мәліметтер қорын графикалық түрде көрсеткенде желі түріндегі граф тұрғызылады. Граф төбелеріне ақпаратты жазу деп аталған құрамдық бірліктері сәйкес келеді. Жазу экземплярлары файл деп аталады. Әр МББЖ-де жазу құрылымдары әр түрлі болып келеді. Барлық, желілік модельді қамтитын МББЖ-де жазу типтеріні жұптары арасында бірнеше байланыстар жарияланады. Бұл модельде байланыстар бағыты иерархиялық модельдегідей дегейлерге байланысты емес, әр қалай ұйымдастырылады. Сондықтан байланыс мазмұны және атаулары әр кезде көрсетіліп отыруы керек.Қарастырылып отырған модельде қолдану саласыны объектілері желі ретінде ұйымдастырылады.Графикалық тұрғыдан желі төртбұрыштар және сызықтардан тұрады. Бұндай модельді ұсыну түрі жүйесінЧарьлз Бахман ұсынған. Әр жазу типі 0,1 немесе бірнеше атрибуттарды қамтуы мүмкін.Сызық шыққан, яғни аталық, жазу жиынтық иесі деп, ал келесі сызық бағытталған немесе туындаған жазу жиынтық мүшесі деп аталады. (… сурет.) Сызық өз кезегінде жиынтық типі деп аталады. Бұл тип жазулар арасындағы логикалық өзара байланысты қамтиды. Желілік модель мысалы төменде көрсетілген:Қорытындылай келгенде, мәліметтер базаларыны желілік моделі жалпы алғанда концептуалдық деңгейдегі граф түрінде көрсетіледі.Желілік модельде қолданылатын типтік операциялар: жазуды табу, жазуды ағымдағы етіп белгілеу, оны қолданбалы программа буферіне өдеу мақсатымен енгізу, жазудағы белгіленген өделген элементтер мәндерін бұрығы элементтермен ауыстыру, өделген жазуды қайтадан мәліметтер қорыны жадысына сақтау. Реляциялық модель. Мәліметтер базалары жүйелеріндегі теориялық-көптік модельдерді пайда болуы графтық модельдердегі мәліметтер элементерімен жұмыс жасаудан макрообъектілерді қолдануға көшуге байланысты. Бұл мәліметтер модельдеріні сыныптамасында негізгі болып реляциялық модель саналады. Аталған модель ерекшелігі - қарапайым пайдаланушылар үшін түсініктілігі және екінші жағынан – толығымен теориялық негізделуі, сонымен қатар мәліметтерді осындай түрде орналастыру бұндай аппаратты білім базаларында қолдану мүмкіндігін береді, осы жай күрделі ақпарат жүйелерінде ақпаратты өдеуді жаа сапалы көзқарастарын ұсынады.Модельді теориялық негізіне қатынастар теориясы жатты. Аталған теория авторлары – логиктер американдық ғалымЧарьзСодерс Пирс (1839-1914) және неміс ғалымы Эрнст Шредер (1841-1902). Американдық ғалымЭ.Ф.Кодд е алғаш болып реляциялық алгебрадағы қатынастармен жүргізілетін 7 және қосымша 1 операцияларды жиынтығын пайдалана отырып реляциялық модельді негізгі ұғымдарын және шектеулерін қалыптастырып, ұсынды. Осы ұсыныстар мәліметтер базалары технологиясы үшін өте тиімді болып келді және осы жұмысы үшін Кодд жоғары дәрежедегі Тьюринг премиясына ие болды.Мәліметтерді негізгі құрылымы болып қатынастар жарияланды, сондықтан модель реляциялық деп аталды (ағылшынша – relatіon - қатынас).Сонымен реляциялық мәліметтер базасы - қатынастар жиынтығы. Қатынас жолы объектті қасиетін сипаттайды. Логикалық қатынастарды кесте түрінде көрсетеміз, мұнда жолдар нақты қолдану саласы объектілерін сипаттайтын жазуларды қамтиды. Дәстүрлі кестеден айырмашылығы - мұнда кестедегі бағаналарды орналасу тәртібі соншалықты маызды емес. Қатынасты әрбір жолы уникалды айқындауыш (идентификатор) арқылы анықталады. Сандық қатынастар жолдар санымен анықталады. Дәрежелік қатынастар – бағаналар санымен.Реляциялық модельде ақпараттық бірліктер ретінде домен, атрибут, кортеж және қатынастар саналады.Атрибут – мәндерді сипаттайтын элементарлы ақпарат бірліктері.Домен – көрсеткіштер пулы, бұдан атрибуттарды фактілік көрсеткіштері алынады.Кортеж – жолды (жазуды) құрайтын атрибуттар жиынтығы.Қатынас – кортеж не болмаса жолдар деп аталатын жазулар жиынтығы.Қатынас қамтитын атрибуттар саны қатынас дәрежесін білдіреді, ал кортеждер саны қатынасты қуатын көрсетеді.Жүйені толық реляциялық деп санау үшін ол жүйе келесі критерийлерге жауап беруі керек:реляциялық модельді барлық құрылымдық аспектілерін қамтамасыз етуі керек;қатынастар алгебрасына сәйкес сондай-ақ тілді қамтуы керек;Кемшіліктері:іздеудегі уақытты көп кететіндігі;іріктеу күрделілігі.Мәліметтерді қарастырылған үш моделін салыстыру үшін төмендегі негізгі критерийлерді тексеру керек:пайдалану жеілдіктері, яғни, пайдаланушы сұранымдарын қалып-тастыруыны жеілдігі;жүзеге асырудағы тиімділік, яғни, модель концептуалдық модельден физикалық модельге ауысудағы жеілдіктер.

ККККККККККККККК

Коммерциялық мәліметтер банкі. Коммерсиялық мәліметтер банкінің түрлері. Коммерциялық М.Б – бұл М.Б ақпаратын пайдаланушыға сатуға арналған. Бұл мәліметтер базасы машиналық тасығышта және on-line түрінде таратылады. Ақпаратты талдау келесі факторлармен сипатталады:1.ақпарат түрі.2.ақпаратты қолдану түрі.3.аймақтағы телекоммуникациялық құралдар жағдайы.4.параметрі.5.М.Б-іне кіру лепіне және санына қарай.6.Ақпаратты қолдану формасына қарай. Комерциялық ақпараттын класификациясы 1.Іскерлік ақпарат секторы. а) биржалық және қаржылық ақпарат секторы негізгі қызмет атқарады, бұл ақпрат тұрақты болмайды.Ақпарат қасиеті:Дәлме-дәлділік, Абсолютты толықтылық, Жеделділік. Биржалық ақпаратты негізгі қолданушылары басқа биржалар, биржалық ақпаратты тарататын арнайы мекемелер.Ондай ақпаратты өдеу үшін арнайы фирмалар қажет. Қаржылық ақпаратты негізгі кемшілігі ол оны стандартизациялануы, яғни ол мәліметтерді жеткізу және коммуникациясына байланысты болады. Комерциялық ақпарат, биржалық және қаржылық ақпаратқа қарағанда тұрақты болады. Комерциялық ақпарат, биржалық және қаржылық ақпаратқа қарағанда 10-20% жоғары бағаланады.Бұл секторда біз фирма және мекеме туралы, оларды өнімі туралы,қаржылық дегейі, келісімдері,адрестері,телефондар туралы ақпарат алуға болады 2.Кәсіби ақпаратқа кіреді:Экономикалық зерттеулер туралы ақпарат.Заң және басқада құқық актілері, Материалдар қасиеттері туралы ақпарат3.Тұтынушылар ақпараты.Жаңалық, Энциклопедия, Күнтізбе т.б Ақпарат секторларға ғана бөлінбейді, олар тағыда мәніне қарай бөлінеді.Актуалдық, Тарихи Мәліметтер базасы:Көрсеткіштер. Мәліметтер қорыны негізі.Олар өзі Сандық, Текстілік, Текстік-сандық, Мультитиптік. Соғы кезде графикалық мәліметтер қорыны мәні өссе түсті, ал библиографикалық ақпараттар азайып текстік-сандық мәліметтер базасы көбейе түсті. Мәліметтер қорыны каталогына келесілер сипатталады:Мәліметтер қорыны аты, регистрациялық номер, мазмұны, мәліметтер қорыны типі, тілі, өріс саны, кіріс-шығыс құжаттар саны, ОП қолдану көлемі, сыртқы жады қолдану көлемі, керекті ЭВМ типі, ос, құралдық программалық жабдықтау, іздеу түрі, қолданушыны мәліметтер қорын қолдану мүмкіндігі, отчет түрі, желі арқылы мәліметтер қорына ену мүмкіндіктері, актуалдық түрін жеткізу, актуалдық режим, мәліметтер қорын қорғау, инсталляциялау сан мөлшері, мәліметтер қорын иемдеушісі, арнайы қапталынған ақпарат бағасы, актуализациялау бағасы, бір документті бағасы