42)Капитал құрылымының теориясы: Модильян Миллер үлгсі. Фирма капиталының оңтайлы құрлымдарын анықтау
Кәсіпорын капиталының құрылымын басқаруда дұрыс шешімдер қабылдау үшін оны қаржыландырудың қандай мүмкін нұсқаларының бар екенін білу маңызды. Әдетте кәсіпорын капиталының құрылымы меншікті және қарыз капиталдарынан тұрады.
Меншікті капитал – бұл кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын, қаржы-шаруашылық қызметін қамтамасыз ету үшін құрылған қорлары, сондай-ақ ағымдағы және өткен жылдардағы бөлінбеген пайдасы.
Қарыз капиталы – бұл кәсіпорынның қарызға алған қаражатының есебінен құрылған қаржылық қорлары. Кәсіпорын капиталының құрылымын бағалау жалпы капитал құнын анықтауға мүмкіндік береді. Капитал құны деп жаңа капитал (инвестиция) салымдарының әкелетін табысын айтамыз. Капитал құны кез келген бизнеске салынған капиталды пайдаланғаны үшін төлейтін пайыздық мөлшерлеме түрінде бейнеленеді.
Модельяни-Миллер теориясы. Идеальді капитал нарығы жағдайында капитал құрылымының фирма бағасына әсері моделі (1958 ж.). Онда:
- Топ – const;
- Шексіз уақыт аралығында фирма бағасы операциялық табыстың капиталға айналуымен анықталады:
- несиелік капитал акционерліктен азырақ тәуекелді, kd<ks ;
- ӨК = АК, яғни таза табыс түгелдей дивидендтерге үлестіріледі, ал тозған қондырғыларды ауыстыру амортизациялық аударылымдар есебінен жүзеге асырылады.
Модельяни-Миллер моделінде, фирма бағасы V мен фирма капиталының құны қарызға алынған құралдардың шамасына тәуелді емес екені және операциялық табыс шамасы мен қаржылық тетік нөлге тең болғандағы акционерлік капиталдың қажетті табыстылығы kso бойынша есептелуі мүмкін екені дәлелденеді.
Модель бойынша алынған нәтижені қарапайым түрде түсіндіре отырып, Миллер «бәлішті» кесудің түрлі тәсілдерін қолдана отырып, мөлшерін өзгертуге болмайтын «бәлішті» бөлумен байланысты мысал келтірген. Ресми дәлелдеме арбитражды үрдістерді (бағалары әр түрлі тәуекелі бірдей акцияларды біруақытта сатып алу мен сату) қарастыруға құрастырылады. Тепе-теңдікте қарастырылып отырған екі фирманың нарықтық бағалары олардың капитал құрылымына қарамастан теңеседі.
Модельяни-Миллер моделі бойынша тең салмақты жағдайда инвестор акцияларды сатып алу-сатудан табыс таппайды, өйткені акционерлік капитал құны, қарыздың шамалы өсуінің өзінде, қаржылық тәуекелге байланысты акционерлердің керек табыстылығының өсуіне өтем ретінде өсіп отырады.
НК бойынша пайыздарды төлеу салықтық жеңілдіктерге ие шығындар болғандықтан, қаржылық тетігі бар фирма нарықтық біршама жоғары бағаланады деп пайымдалған фирма табысына салықтары бар Модельяни-Миллердің теориясы.
43)Капиталдың орташа безбенделген құны. Капитал құрылымын оңтайландыру.
Капиталдың орта өлшенген құны
Кез келген компания бірнеше көздерден қаржыландырылады. Компанияның капитал құны орташа арифметикалық өлшенген формуламен анықталады, яғни көрсеткіш капиталдың орта өлшенген құны деп аталады. (WACC) көрсеткіш пайызбен есептелінеді.
Капиталдың орта өлшенген құны мына формуламен анықталады:
WACC = жеке капиталдың құны* пассивтегі үлесі + қарыздық капитал құны пассивтегі үлесі
Капиталдың орташа өлшенген құнын анықтауға мүмкіндік беретін 5 негізгі капиталдың қайнар көзін бөліп көрсетуге болады:
Банктік несиелер және қарыздар;
Облигациялық қарыздар;
Артықшылығы бар акциялар;
Жай акциялар;
Үлестірілмеген табыс.
Капиталдың орташа өлшенген құны инвесторлар мен акционерлер үміт артатын табыс деңгейінің минималды мөлшерін бейнелейді.
Капиталдың оңтайлы құрылымын анықтау үшін онда қаржылық тәуелділіктің оңтайлы деңгейі барлығынан және осы өндірістік секторға тән іскер тәуекел дәрежесіне үлкен тәуелді болатындығынан бастау керек. Нақты бір компанияның қызметін есепке алған, өйткені бір сала компанияларында капиталдың оңтайлы құрылымдары әр түрлі болуы мүмкін. Компанияның операциялық қызметінің салалық ерекшеліктері оларды есепке алу капитал құрылымын мақсатты түрде қалыптастыруға мүмкіндік беретін факторлардың бірі болып табылады. Қаржы нарығы жағдаятының деңгейі қарыз капиталының құнындағы өзгерістерді назарда ұстауға мүмкіндік береді. Операциялық қызмет пайдалылығының деңгейі компанияның несиелік рейтингін қалыптастырады. Пайдаға салық салу деңгейі меншікті және қарыз капиталы құнының айырмашылығына себепші болады.
Іс жүзінде капитал құрылымының статистикалық үлгілері көп қолданылады, осы үлгілермен сипаттаймыз.
Капитал құрылымының теориясы компанияның құны меншікті капиталдың ағымдағы нарықтық, бағасы мен қарыз капиталының ағымдағы нарыктық; құнынан құралады деген тұжырымнан бастау алады.
Дәстүрлі тәсілдеме нарықта қарыз капиталың тартатын компания ұзақ мерзімді қаржыландыру қарыз құралдарын тартпайтын компаниядан гөрі жоғары бағаланады деп есептейді.
Капитал құрылымының үлгілері.
Капиталды қалыптастыру үдерісінде оның құнының деңгейін бағалау олардың жеке элементтері бойынша ғана емес, сонымен бірге жалпы Фирма бойынша да жүзеге асырылады. Мұндай бағалаудың көрсеткіші ретінде «капиталдың орташа құны (weighted average cost of capital - WACC)» көрсеткіші қолданылады. Ол капиталдың жеке элементтерінің құндарының орташа арифметикалық мөлшері ретінде анықталады. «Үлес» ретінде капиталды қалыптастырудың жалпы сомасындағы әрбір элементтердің өзіндік үлестері алынады.