shporik_zhtsm

Құрылыс үрдістерінің материалды элементтері.Құрылыс үрдістерінің материалды элементтері оларсыз жүзеге асырылуы мүмкін емес, құрылыс материалдары, жартылай дайын өнімдер, бөлшектер мен бұйымдар болып табылады. Құрылыс материалдарын табиғи және жасанды деп бөледі. Табиғи материалдарға ормандық (орман, кесу материалдары), тығыз тасты және қопсыған таулы тұқымдар (табиғи тас, гравий, құм, балшық) және т.б. жатады. Жасанды материалдарға: тоқулық заттар (цемент, әктас), жасанды тастар (кірпіш), күйіктасты тақталар, синтетикалық бояулар және лактар, металды құрылымдар, жылу және гидрооқшаулаулық материалдар және т.б. Негізгі жартылай жайын өнімдерге бетонды, асфальтты, ерітінді қоспалар мен дайындағаннан кейінгі аз уақыт периодында жұмысқа қолдану қажеттілігін сипаттайтын басқа композиттер жатады. Сондықтан жартылай дайын өнімдер тұрақты тауарлы қасиеттерге ие емес. Олар нақты құрылыс өнімімен тығыз байланысты.Бөлшектерге және бұйымдарға алдын-ала дайындалған және жөнделетін элементтер жатады. Мысалы: есік материалы, есіктік қапсырмалар, қосарлама мен жабулар тақталары, санитарлы-техникалық кабиналар, блок-бөлмелер және т.б.

Құрылыс үрдістерінің техникалық құралдары.Құрылыс өнімін жасауда құрылысшылар негізгі, көмекші және көліктік деп бөлу қабылданған техникалық құралдар пайдаланылады.Құрылыс өнімін жасауда құрылысшылар негізгі, көмекші және көліктік деп бөлу қабылданған техникалық жадықтандыру құралдар (ТЖҚ) пайдалынылады.Негізгі техникалық құралдар құрылыс құрылымын (құрылыстарын), олардың беттерін өңдеуде, әрлеулік және қорғаныс жабындылардың құрылымдарда және т.б. қатысады. Оларға құрылыс машинасы, механикалық, қол техникалық құралдары және әр түрлі айлабұйымдар жатады. Көмекші техникалық құралдар онсыз құрылыс жұмыстарын орындау мүмкін емес немесе рационалды емес болатын технологиялық, энергетикалық, пайдаланушылық және дербес әбзелдердің ролін орындайды.Технологиялық әбзел жұмыстың ыңғайлылығы мен қауіпсіздігін, құрылыс материалдарының, жартылай дайын өнімдердің және бөлшектердің (жүксауыттар, құндақтар, ұстағыштар, шаналдар және т.б.) сақтаушылығын қамтамасыз етуге арналған.Энергетикалық әбзел құрылыс машинаның және механикаландырылған құралдардың жұмысын, техникалық қажеттіліктерді қамтамасыз етуге арналған.Пайданушылық әбзел құрылыс машинасын, механикасын, құралдарын және басқа негізгі техникалық құралдардың қалыпты пайдаланулы үшін жағдайды қамтамасыз етуге арналған. Дербес әбзел құрылыс жұмысшыларына сенімді және қауіпсіз, әсіресе жоғарыда (бесікшелер, жеңіл баспалдақтар, баспалдақтар, қоршаулар және т.б.) қамтамасыз етуге арналған.Көліктік технологиялық жабдықтандыру құралдар (автокөліктер, вагондар, көтергіштер, тасымалдауыштар, бетонсорғыштар) салынып жатқан ғимараттар мен құрылыстарға материалдық элементтерді және технологиялық құралдарды жеткізіп беруді қамтамасыз етеді.Құрылыс өндірісінің технологиялық маңызды міндеті құрылыс машинаның, механиканың және басқа технологиялық құралдардың тиімді параметрлерін және оңтайлы құралдарын анықтау болып табылады. Сонымен қатар басты рөл соңғы қорытынды құрылыс өлшемінің талаптанатын сапа көрсеткіштерін бір мезетте қамтамасыз өтуде еңбектің өнімдерін жетілдіруді анықтайтын тиімді құрылыс машинасын салу керек.Материалды пішу – материалды жеке дайындамаларға бөлу.Өңдеу – еңбек құралының қасиеттерін технологиялық үрдістерді орындауда өзгертуге бағытталған әрекет.Алғашқы өңдеуі – нәтижесінде әдіптің негізгі бөлігі шешілетін өңдеу.Таза өңдеу – нәтижесінде өңделетін беттердің кедір-бұдырлығы мен берілген өлшемдердің  нақтылығына қол жеткізілетін өңдеу.Механикалық өңдеу – қысыммен немесе кесумен өңдеу.Қысыммен өңдеу  материалды бөлуден немесе илемдік деформациядан тұратын өңдеу.Беттік илемдік деформациялау – тек беткі қабат қана илемді деформацияланатын металдарды қысыммен өңдеу тәсілі.Пісірумен өңдеу - материалдардың беткі қабаттарын талшық жасап бөлуден жаңа беттерді қалыптастырудан тұратын өңдеу.Кесумен өңдеу – дайындаманың бетінің пішінін, өлшемдерін және кедір-бұдырлығын электрлік сиретуді, магнитті – үйкетүзілімді эффектіні, электронды немесе оптикалық сәуле шығаруды, плазмалық ағымды қолдану мен өзгертуден тұратын өңдеу.Термиялық өңдеу – дайындама материалдарының жылулық әсерлер салдарынан құрылымы мен қасиеттерінің өзгеруінен тұратын өңдеу.Электрлі - химиялық өңдеу – дайындама материалын электр тогы әсерінен электролитте еріту салдарынан оның бетінің пішінін, өлшемдерін, кедір - бұдырлығын өзгертуден тұратын өңдеу.Гальванды илем – сұйық материалдарданэлектр тогы әсерінен ерітіндіден металды тұндыру көмегімен сыртпішін құру.Теміршеберлік өңдеу – қол жабдығымен немесе қол әрекеттік машиналармен орындалатын өңдеу.Құрастыру – құрамбөліктердің бірігуінен қалыптасатын бұйым.Құрастырудың түрлеріне дайындамаларды тойтару, пісіру және т.б. мысал бола алада.Бірігу бөлінетін және бөлінбейтін болуы мүмкін.Жинақтау – бұйымды немесе оның құрамбөліктерін қолдану орнында орналастыру.Пісіру – біріктіруші бөліктер арасында оларды қыздыруда немесе илемді деформациялауда атомаралық байланыстарды қалыптастыру жолымен бөлінбейтін бірігулерді алу.Тойтару – бөлінбейтін бірігулерді тойтармалар көмегімен қалыптастыру.Қаптау жағу – дайындамада басқа түрдегі материалдардан беттік қабатты қалыптастырудан тұратын өңдеу.Қаптау жағу мысладарына бояу, анодты тотығу, оттектеу, металдау және т.б. жатады.Сапаны бақылау – бұйымның және оның құрамбөліктерін олардың техникалық шарттарға, талаптарға сәйкестігін анықтау мақсатында барлық параметрлер мен қасиеттерін бақылау.Техникалық бақылау (МЕСТ16504-81) –ТББ өткізетін сапа бақылауы.Технологиялық үрдісті бақылау – технологиялық үрдістің параметрлерін, сипаттамаларын, режимін бақылау.Технологиялық үрдісті операцияларға мүшелейді. Технологиялық тәсіл технологиялық операциялардың тізбектілігін және мазмұнын анықтайды.Технологиялық операция – бір жұмыс орнында орындалатын технологиялық үрдістің аяқталған бөлігі.Операция бір немесе бірнеше бірге өңделетін объектілер(операциялық топ)  немесе жиналатын өніріс объектілеріне қондырғылар мен орындаушылардың жасайтын үрдісінде білдектен шешу сәтіне дейінгі және басқа дайындаманы өңдеуге өтуді жүзеге асыратын оператордың барлық әрекеттерінен, сонымен қатар білдектің автоматты қозғалысынан тұрады.кесте.Машиналардың жөндеуі – машинаның тоқыраулары мен зақымдануларын жоюды қамтамасыз ететін жұмыстар кешені. Машиналарды жөндеуде жарамсыз бөлшектердің жартысы жаңалармен (қорлық бөліктерімен) ауыстырылады, ал жартысы жөндеуге ұшырайды. Жаңа жасау және тозған бөлшектерді жөндеу нәтижесінде дайындамаларға немесе тозған бөлшектерге сызба мен пішіндер берілетін күрделі жұмыстар кешені болып табылады.Берілген өнеркәсіпке болып түскен  дайындамаларды, материалдарды немесе тозған бөлшектерді дайын бұйымға айналдыруға қажетті өндіріс құралдары мен адамдардың өзара байланысқан әрекеттерінің жиынтығы өндірістік үрдіс деп аталады.Құрылыс машиналардың күрделі жөндеуінің өндірістік үрдісі тізбектей жүзеге асырылатын технологиялық үрдістердің қатарынан тұрады. Еңбек құралдарының күйін өзгерту немесе анықтау бойынша мақсатты бағытталған әрекеттерден тұратын өндірістік өндірістің бөлігі технологиялық үрдіс (технология) деп аталады.Үрдіс бұйымға (машинаға, құрастыру бірлігіне, бөлшекке) немесе тәсілге (механикаға, оның ішінде теміршеберлік өңдеуге; электрофизикаға – металдауға, құрастыруға, бояуға, бақылауға) жатқызылуы мүмкін.Сонымен, құрастырудың технологиялық үрдісі бөлшектердің топтауға тізбектей бірігуі мен тікелей байланысқан өндірістік үрдістің бөлігі; бөлшекті жөндеудің технологиялық үрдісі бөлшектің күйін (геометриялық пішінін, өлшемін, беттің сапасын және т.б.) өзгертілуімен байланысты өндірістік үрдістің бір бөлігі.Жөндеу сөзін элементтердің немесе толық машинаның қалыпты жұмыс қабілеттілігін алу үшін жүргізетін жұмыстар кешені деп түсінеді. Бұған  ақаулықты, құрастыруды, домалатуды, бояуды, бақылауды жатқызады.Қалпына келтіру терминін бөлшектердің жарамсыздығын бастапқы өлшемдерді, пішіндерді, физикалық-механикалық қасиеттерді беру немесе өңдеудің әр түрлі тәсілдерімен жоятын жағдайда қолданады.Машинаны жөндеудің өндірісік үрдісі оны дайындаудың үрдісінен жөндеу жөндеуге дайындау, тазалау және көпретті жуу, бөлшектер мен тозған түйісулерді бақылау оларды қалпына келтіру сияқты технологиялық үрдістерімен қоса берілуімен ерекшеленеді.

ММММ

Машинаның өмірлік айналымы түсінігі. Жаңа машина жасау - өндіріс пен пайдалану саласындағы мамандар, ғалымдар, конструкторлар, дизайнерлер, сынақшылар үлесқосатын күрделі және ұзақ үрдіс. Машинаның өмірлік айналымы машинаны құрастырудан бастап пайдаланудың соңына дейін оның жасалуы және тізбектей түрлендіруүрдістерінің жиынтығы болып табылады. Өмірлік айналымды – машинаның белгіліжағдайыменсипатталатын, бір-бірімен өзара байланысқан түрлендіру үрдістерімен және әртүрлі технологиялар мен олардың нәтижелерімен іске асырылатын кезеңдерге бөледі. Пәннің мақсаты - машинаның өмірлік айналымының деңгейлерін олардың өзара байланысы мен өмірлік айналымның әр деңгейіндегі талдау ерекшеліктерін есепке ала отырып сипаттайтын түрлендіру үрдістерінің жалпы заңдылықтарын – машинаның өмірлік айналым деңгейіндегі түрлендіру үрдістерін техникалық жүйе ретінде қарастыратын үйлесімге негіздеп зерттеу.Берілген техникалық проблеманы шешу экономиканың көрсеткіштерін жоғарылату және ғылыми потенциалды іске асыруға арналған қоғамның қажеттіліктерінен туындайды.Ең қарапайым түрде машина жасаудың міндетін мынандай түрде жазуға болады. Туындаған қажеттіліктерді қанағаттандыру белгілі мақсатқа жетумен байланысты. Бұл мақсатқа жету үшін машина жоқ. Бірақ, машинаның зерттемесіне және өндіруге материалдық қаражаттар бөлінген, оларды түрлендіруүрдісінде оператор ретінде пайдалану алға қойған міндетті шешуге мүмкіндік бетеді, яғни алға қойған мақсатқа қол жеткізу.Машинаның рационалды нұсқасын таңдау, жобалау және оны өндіру үрдісін сәйкестелген уақытта берілген мақсатқа жетуге бағытталған түрлендіру үрдісінде бұл машинаның потенциалды тиімділігі мүмкіндігінше аса жоғары болуын ұйымдастыру қажет. Сонымен, машина жасау – бір мақсатқа, ортақ ниетке біріктірілген мақсатты әрекеттердің (операциялардың) жүйесі. Машина күрделі болған сайын, оны жасау үрдісі соншалықты қиын, қымбат және ұзағырақ. Машина өзінің дамуында белгілі өмірлік айналымнан өтеді: оны берілген мақсатпен жасау идеясынан пайдалану кезеңінің аяғына дейін. Жоғары тиімді машина өмірлік айналымның әр кезеңінде сәйкестенген рационалды шешімдерді қабылдағанда ғана жасалуы мүмкін.Шынында, машинаға деген бастапқы талаптарды қалыптастыру кезеңінде жіберілген қателік машина жасаудың орынсыздығына әкеліп соқтырады; оның элементтерін жобалаудың қателігі – оның параметрлерінің рационалды еместігі үшін тиімсіз машинаға; өндіріс, пайдалану және өзінділік қолданысы оның тиімділігін төмендетеді. Жүйенің өмірлік айналымының әр кезеңінде сәйкестенген рационалды шешімдерді анықтауға араналған үйлесімдер, әдістер және үлгілер өзгеше.Сондықтан, машинаның зерттемесі мен рационалды қолданылымы үшін оның өмірлік айналымының және оған әсер етер себепкер шарттарды аңығырақ білген маңызды.Өмірлік айналымды кезеңдерге бөлу қабылданған – машинаның белгілі жағдайын, қарастырылған жұмыстар мен олардың нәтиже түрлерін сипаттайтын өмірлік айналымның бөліктері.Барлық кезеңдер бір-бірімен байланысқан және әр түрлі технологиялармен жасалған белгілі түрлендіру үрдістерімен сипатталады.Сонымен, машинаның өмірлік айналымы – машинаға деген бастапқы талптарды қалыптастырудан оның пайдалымының аяқталуына дейінгі машина қалпының өзара байланысқан түрлендіру үрдістерінің бірлігін көрсетеді.

Машинаны жасау кезеңінің қызметі мен мақсаты.Машина жасау кезеңінің түрлендіру үрдісінің операнды үлгілерді қолданудан (математикалық, құрылымдық және т.б.) немесе тәжірибелік үлгі (қондырымдылық топ) сынағының нәтижесі бойынша алынатын ақпарат болып табылады.Жобалау процедуралары мен операцияларының шығулары аралық, ал өңделген жобаны – жобалау объектісінің соңғы суреттемесі болып табылады.Операндтың бастапқы күйі әдетте, функцияның кеңейтілуімен, жаңартылуымен, техникалық мінездемелердің жақсартылуымен, құнының төмендетілуімен, сыртқы сапаның жетілдірілуімен шартталғанда пайда болған қажеттілікпен сипатталады.Операндтың соңғы күйі (ТЖЖҚ) ҚББЖ бойынша жабдықталған және машинаның өндірістен бастап пайдаланымнан шығаруға дейінгі өмірлік айналымның кезеңдерінде қолдануға арналған техникалық, құрылымдық, сызбалық құжаттамалардың толық жиынтығы болып табылады.Сыртқы (жүйелі) жобалау кезеңінде машинаны жасаудың ұстанымды мүмкіндігі мен мақсаттылығы орнатылады.Сыртқы жобалаудың негізі – қазіргі заманғы техниканың, технологияның мүмкіндіктерінің, олардың  машинаның өмірлік айналымынан аз емес уақыт периодында даму болжамының дұрыс тіркелуі (есептелуі). Техникалық факторлармен қатар экономикалық көрсеткіштер, жобалау, дайындаудың құны мен мерзімін болжаудың есебі қажет.

Машинаны пайдалану үрдісі.Машина пайдаланым үрдісі – машина жағдайының өзгеруін көрсететін қиын үрдіс. Машина пайдаланымының уақыттық диаграммасы әр түрлі айналымдардан тұрады, бұл уақытта машина жұмысқа қабілетті жағдайда қалпына келеді.Үрдіс дискретті жағдайлардың жұптылығын көрсетеді (жарамды, жарамсыз, жұмысқа қабілетті, жұмысқа қабілетсіз және шекті).Жөнделетін объектілерге үш түрлі шекті жағдайды бөледі. Бірінші түрі жұмысқа қабілетсіз жағдайға сәйкес келеді. Екінші түр шекті жағдайдың қиындығы мен қауіптілігімен байланысты қолданылуына мүмкіндік бермейді. Шекті жағдайдың үшінші түрі объектінің қолданылуының соңғы жағдайын көрсетеді.кесте.5.2 - сурет – Машинаны пайдалану үрдісіндегі оның күйінің схемасы:1 – зақымдану; 2 – тоқырау; 3 – шекті күйге ауысуы; 4 – қалпына келтіру; 5 – жөндеу.Сенімділік - объект белгілері мен олардың арасындағы заңды байланыс негізіндегі белгілі бір білім саласындағы бағыныңқы объектілер жүйесі.Жұмысқа қабілетті күй - әрекет жұмыс режимі , конструкциялық сызба, қозғалу деңгейі, басты параметр көлемінің шектелу белгілері мен жалпы біріктіріліп тағайындалған машиналардың біріктірілуі.Жарамды күй -жүріс құрылғысының типі мен негізгі параметр көлемі мен ерекшелінетін берілген топтың әртүрлілігі.Жарамсыз күй -машиналардың негізгі жүйелері мен конструкциялық орындалуын елестетуге мүмкіндік береді: жұмыс құрылғысы, күштік құрылғысы, трансмиссия,жүріс жүйесі,басқару жүйелері,таситын элементтер. Мысалы,  жүріс құрылғысы мен ерекшелінетін берілген топтың әртүрлілігі.Объектінің шекті жағдайы -машинаның өндірісте берілген, жұмыс, операция жұмыс құралы мен, таситын құрылыммен, жетекшемен қамтылады.

Машинаны шығару кезеңіндегі түрлендіру жүйесі.Машина жасау өнеркәсібінің өндірістік жүйесін жалпы екі кіші жүйе, яғни технологиялық (негізгі) және көмекші түрінде қарастыруға болады.Технологиялық жүйе – берілген технологиялық үрдістер мен операциялардың өндірістік шартталған жағдайларда орындауға арналған технологиялық жабдықтандыру, өндірістік орындаушылық құралдардың функционалды өзара байланысқан жиынтығы.Технологиялық жүйенің төменгі жүйесі – аса жоғары деңгейдегі технологиялық жүйеден функционалдық немесе құрылымдық белгісі бойынша ерекшеленетін технологиялық жүйе.Өндіріс кезеңінің түрлендіру жүйесінің алынған үлгісі - түрлендіру жүйесінің көптеген элементтерінен өндіріс түрі бойынша түрлендіру жүйесінің қайсысына болсын түрлендіру жүйесі элементтерінің ішінен көптік элементтерді ерекшелеу жолымен мазмұнды үлгілермен салынатын өндіріс бойынша түрлендіру жүйесі үлгілері үшін формальды үлгі болып табылады. Алынған үлгілерді технологиялық үрдістер үлгісін, одан әрі операцияларды салу үшін пайдалануға болады.Түрлендіру жүйесінің мазмұнды үлгісі және технологиялық үрдістердің құрылымы көбіне өндіріс түріне тәуелді.кесте.

Машинаның өмірлік айналымының декомпозициясы.Машинаның өмірлік айналымы машинаны құрастырудан бастап пайдаланудың соңына дейін оның жасалуы және тізбектей түрлендіруүрдістерінің жиынтығы болып табылады.Өмірлік айналымды – машинаның белгілі жағдайымен сипатталатын, бір-бірімен өзара байланысқан түрлендіру үрдістерімен және әртүрлі технологиялар мен олардың нәтижелерімен іске асырылатын кезеңдерге бөледі. Машинаның өмірлік айналымының декомпозициясыХалықаралық ұйымның ИСО стандартизациясы бойынша басқарушы нұсқауларында қалыпты өнімнің өмірлік айналымы 12 кезеңінің тізімі қарастырылған:- маркетинг (өнімнің өту рыногын іздеу және зерттеу);- жобалау (өнімге технкалық құжаттама жасау);- өнімді жасаудың үрдістерін дайындау;- сатып алу (материалды-техникалық жабдықтыру);- өнімнің өндірілуі;- верификация (бақылау, өнімді тексеру және сынақ өткізу);- өнімді орау (қораптау) және сақтау;- өнімді жүзеге асыру;- өнімді монтаждау және пайдалану;- өнімді қызмет көрсету барысындағы техникалық көмек;- өнімге сатылғаннан кейінгі қызмет көрсету;- өнімді қолданғаннан кейін жою.  Машиналарды суреттеу, зерттеу кезінде олардың өмірлік айналымын өзгеше белгілерімен және олардың көмегімен шешілетін міндеттердің ерекшеліктерімен бөлектенетін құрамдас элементтерге (кезеңдер, периодтарға) бөледіІске асыру периоды келесі кезеңдерден тұрады: жасау, өндіріс және машинаны айналымға жіберу.Топтама күйінде шығарылған машинаның пайдаланым кезеңін міндеттер бойынша екіге бөлуге болады – техникалық және өндірістік пайдалану (машинаны тағайындалуы бойынша колдану).Сонымен, өмірлік айналымды ірілендірілген күйде келесі кезеңдерден тұрады деп көруге болады: жасау, өндіріс, айналымға жіберу және пайдалану, әрқайсысы бірнеше тұтас деңгейлер құрайды.Бірінші деңгей жобалы зерттеулерден (ҒЗЖ) басталады және машинаның жасалуымен аяқталады.Жасау деңгейінде жобалау объектісінің сапасы салынады. Жасау деңгейі екі бөлімнен тұрады: ішкі және сыртқы жобалау.Машинаның сыртқы жобалануы – заттық облыстың метажүйелі үрдісінің жазылуын, машинаның негізгі тұжырымдамасының қалыптасуын, машинаның тиімділігін өткізу үшін сыртқы толықтырғыш жабдықтама мен өндірудің шарттарын, жағдайын, сонымен қатар машинаның жалпыланған тиімділік өлшемдері бойынша тиімділік бағалары негізіндегі техникалық тапсырмалардың зерттемелері мен машинаға деген талаптардың өндірмелерін талдау. Ішкі жобалау кезеңі алдын-ала есептелген есептер мен нобайлардан бастап нақтыланған есептеулерге, бөлшектелген сызбаларға, құрылымның суреттемесіне, техникалық жағдайға және т.б. жобалау операциялары мен процедуралардың үлкен тізімін қамтиды. Айналымға жіберу – машинаның өмірлік айналымының істеп шығару өнеркәсібінен тиеп салудан тутынушының алыуна дейінгі бөлігі. Бұл сатының әдеттегідей кезеңге: дайын өнімнің қоймада сақтау, жарнама, қораптау, реализация, тасымалдау, жинақтап болып табылады. Айналымға жіберу сатысында өнімнің жоспарлы тапсырмалармен, стандарттармен және техникалық жағдайлармен орныққан сапаның максималды сақтауы қамтамасың етіледі. Айналымға жіберу сатысында өнімнің сату алдындағы дайындығы жасалады. Сату алдындағы дайындық - бұл машинаның орныққан талаптарға сәйкес және оны сатып алушыға жөнделген күйінде беруді қамтамасыз ететін сертті жұмысының тізімін орындайтын жеке және заңды тұрғалардың мақсатты кәсібі.Сату алдындағы дайындық барысында машинаның техникалық қызмет көрсету жүзеге асырылады. Техникалық қызмет көрсету- машинаның мақсатты пайдалуға, сақтауға, тасымалдауға және өнімінің сенімділігін арттыруға тәуелсіз жоғары атанған үрдістерден кейін оны бастапқы қалпына келтіруге дайындайтын үрдістер кешенін құрайды№Монтаж - пайдалану мерзімі жалпы жағдайда пайдалануға енгізу, мақсатты пайдалану, техникалық қызмет көрсету, жөндеу, тасымандау, және сақтау, пайдаланымнан шығарудан тұрады. Пайдалану сатысында  машинаның мақсатты пайдалануы кезінде сапасы көрінеді және жасалған техникалық қызмет көрсетумен жөндеу жүйесімен ұсталады.Халықаралықстандарттарға сәйкес мақсатты пайданалуы - бұл жеткізушімен  жеткізушімен бекітілген техникалық шарттармен және тәсілңамалармен қарастырылған мақсаттар үшін өнімнің қолданылуы, көлік техникасысына байланысты машинаның тағайындауы бойынша қолдану – бұл өндірістік пайдалану.Ол көлік және техникалық машинаның сыртқы ортамен өзара әрекеттескенде туындайтын зиянды факторларды бейтараптандыру және оның аса пайдалалылығын алу мақсатында жасалған машинаның пайдалы қасиетін жүзеге асырудан тұрады. Техникалық пайдалану 3 негізгі кезеңнен тұрады: пайдалануға енгізу, техникалық қызмет көрсету және машинаны жөндеу, пайдаланудан алып тастау. Одан басқа техникалық пайдалануға сақтау және тасымалдау кезеңдері кіреді.Пайдалануға еңгізу – бұл машинаның тағайындалуы бойынша қолдану кезеңіне және орнатылған тәртіпте құжатты түрде жабдықталған дайындығын анықтайтын оқиға. Пайдалану енгізу үрдес түрінде дайындық тексерісі; машинаның пайдаланылатын бөлімде қабылдау және бекіту сияқты дайындық жұмыстарынан тұрады.Тасымалдау (пайдалану кезінде тасымалдау) – көліктік және жүккөтерілімді құралдары қажет болғанда қолданатын машинаның тағайындалған орынға берілген бағытта және берілген жүйінде тиеу сәтінен басталып, ақырғы пунктте машинаның түсірілуімен аяқталатын орын ауыстыру барысында жүзеге асырылатын техникалық пайдаланудың сатысы.Сақтау (пайдалану кезінде сақтау) – тағайындалуы бойынша қолданылмайтын машинаның берілген күйінде оның орналсуына арналған орында (тасымалдауда) берілген мерзімде сақталуын қамтамасыз етумен ұстау жүзеге  асырылатын техникалық пайданың сатысы.Пайдаланудан алып тастау – машинаның алдағы уақытта тағайындалуы бойынша қолдану және оны жөндеу және орнатылған тәртіпте құжатты күйінде жабдықтаудың мүмкінсіздігін және мақсатсыздығын анықтайтын оқиға.

Машинаның өндірісі (шығару) кезеңіндегі технологиялық үрдістер.

Технологиялық үрдісті бұйымға, оның құрам бөліктеріне немесе өңдеу, сыртпішін құру және жинақтау тәсілдеріне жатқызуға болады.Өндіріс кезеңінің технологиялық үрдістерін ұйымдастыратын негізгі элементтер ретінде технологиялық тәсілдер мен операцияларды қолданады.

Технологиялық тәсіл (МЕСТ 3.1109-82) – бұйымның атына, өлшем түріне және орындауына қатыссыз орнатылған техникалық бақылау, дайындау немесе жөндеудің технологиялық үрдістерде сынауды қоса алғандағы сыртпішін құру, өңдеу немесе жинақтау, орын ауыстыруды орындауда әрекеттердің тізбектілігі мен мазмұныны анықтайтын ережелер жиынтығы..Сыртпішін құру – бұйымды немесе дайындаманы сұйық, ұнтақты немесе талшықты материалдардан дайындау.Құю – дайындаманы немесе бұйымды сұйық материалды оның қуысын берілген пішін мен өлшемдерді одан әрі қатаюмен толтырып дайындау.Қорамалау – ұнтақты немесе талшықты материалдан онымен қуысты берілген пішін мен өлшемдерде одан әрі қысумен толтыру көмегімен сыртпішін құру.

Материалды пішу – материалды жеке дайындамаларға бөлу.Өңдеу – еңбек құралының қасиеттерін технологиялық үрдістерді орындауда өзгертуге бағытталған әрекет.Алғашқы өңдеуі – нәтижесінде әдіптің негізгі бөлігі шешілетін өңдеу.Таза өңдеу – нәтижесінде өңделетін беттердің кедір-бұдырлығы мен берілген өлшемдердің  нақтылығына қол жеткізілетін өңдеу.Механикалық өңдеу – қысыммен немесе кесумен өңдеу.Қысыммен өңдеу  материалды бөлуден немесе илемдік деформациядан тұратын өңдеу.Беттік илемдік деформациялау – тек беткі қабат қана илемді деформацияланатын металдарды қысыммен өңдеу тәсілі.Пісірумен өңдеу - материалдардың беткі қабаттарын талшық жасап бөлуден жаңа беттерді қалыптастырудан тұратын өңдеу.Кесумен өңдеу – дайындаманың бетінің пішінін, өлшемдерін және кедір-бұдырлығын электрлік сиретуді, магнитті – үйкетүзілімді эффектіні, электронды немесе оптикалық сәуле шығаруды, плазмалық ағымды қолдану мен өзгертуден тұратын өңдеу.Термиялық өңдеу – дайындама материалдарының жылулық әсерлер салдарынан құрылымы мен қасиеттерінің өзгеруінен тұратын өңдеу.Электрлі - химиялық өңдеу – дайындама материалын электр тогы әсерінен электролитте еріту салдарынан оның бетінің пішінін, өлшемдерін, кедір - бұдырлығын өзгертуден тұратын өңдеу.Гальванды илем – сұйық материалдарданэлектр тогы әсерінен ерітіндіден металды тұндыру көмегімен сыртпішін құру.Теміршеберлік өңдеу – қол жабдығымен немесе қол әрекеттік машиналармен орындалатын өңдеу.Құрастыру – құрамбөліктердің бірігуінен қалыптасатын бұйым.Құрастырудың түрлеріне дайындамаларды тойтару, пісіру және т.б. мысал бола алада.Бірігу бөлінетін және бөлінбейтін болуы мүмкін.Жинақтау – бұйымды немесе оның құрамбөліктерін қолдану орнында орналастыру.Пісіру – біріктіруші бөліктер арасында оларды қыздыруда немесе илемді деформациялауда атомаралық байланыстарды қалыптастыру жолымен бөлінбейтін бірігулерді алу.Тойтару – бөлінбейтін бірігулерді тойтармалар көмегімен қалыптастыру.Қаптау жағу – дайындамада басқа түрдегі материалдардан беттік қабатты қалыптастырудан тұратын өңдеу.Қаптау жағу мысладарына бояу, анодты тотығу, оттектеу, металдау және т.б. жатады.Сапаны бақылау – бұйымның және оның құрамбөліктерін олардың техникалық шарттарға, талаптарға сәйкестігін анықтау мақсатында барлық параметрлер мен қасиеттерін бақылау.Техникалық бақылау (МЕСТ16504-81) –ТББ өткізетін сапа бақылауы.Технологиялық үрдісті бақылау – технологиялық үрдістің параметрлерін, сипаттамаларын, режимін бақылау.Технологиялық үрдісті операцияларға мүшелейді. Технологиялық тәсіл технологиялық операциялардың тізбектілігін және мазмұнын анықтайды.Технологиялық операция – бір жұмыс орнында орындалатын технологиялық үрдістің аяқталған бөлігі.Операция бір немесе бірнеше бірге өңделетін объектілер(операциялық топ)  немесе жиналатын өніріс объектілеріне қондырғылар мен орындаушылардың жасайтын үрдісінде білдектен шешу сәтіне дейінгі және басқа дайындаманы өңдеуге өтуді жүзеге асыратын оператордың барлық әрекеттерінен, сонымен қатар білдектің автоматты қозғалысынан тұрады.

Машинаның өндірісі (шығару) кезеңіндегі технологиялық үрдістер.Технологиялық үрдісті бұйымға, оның құрам бөліктеріне немесе өңдеу, сыртпішін құру және жинақтау тәсілдеріне жатқызуға болады.Өндіріс кезеңінің технологиялық үрдістерін ұйымдастыратын негізгі элементтер ретінде технологиялық тәсілдер мен операцияларды қолданады.Технологиялық тәсіл (МЕСТ 3.1109-82) – бұйымның атына, өлшем түріне және орындауына қатыссыз орнатылған техникалық бақылау, дайындау немесе жөндеудің технологиялық үрдістерде сынауды қоса алғандағы сыртпішін құру, өңдеу немесе жинақтау, орын ауыстыруды орындауда әрекеттердің тізбектілігі мен мазмұныны анықтайтын ережелер жиынтығы..Сыртпішін құру – бұйымды немесе дайындаманы сұйық, ұнтақты немесе талшықты материалдардан дайындау.Құю – дайындаманы немесе бұйымды сұйық материалды оның қуысын берілген пішін мен өлшемдерді одан әрі қатаюмен толтырып дайындау.Қорамалау – ұнтақты немесе талшықты материалдан онымен қуысты берілген пішін мен өлшемдерде одан әрі қысумен толтыру көмегімен сыртпішін құру.