- •I бөлім. Экономикалық теорияның пайда болуы мен дамуы
- •Мазмұны
- •Меркантилизм
- •Маржинализм
- •Неоклассикалық
- •Институционализм
- •Экономикалық теория құрылымы
- •Экономика бөлінуі
- •Экономикалық теория мақсаттары
- •Өндірістік мүмкіндіктер қисығы
- •Жекешелендірудің негізгі мақсаттары:
- •Жекешелендірудің жағымсыз салдары
- •Кәсіпкерлік
- •Кәсіпкерліктің негізгі түрлерінің артықшылықтары мен кемшіліктері
- •Қазақстан Республикасындағы шағын кәсіпкерлікті қолдайтын Заңдар
- •Табиғи өндіріс сипаттамалары
- •Тауар өндірісінің пайда болу себептері
- •Тауар шаруашылығына тән қасиеттер
- •Тауардың бірнеше анықтамасы бар.
- •Ақша жүйесінің элементтері
- •Баға масштабы
- •Эмиссиялық жүйе
- •Ақша айналымының жылдамдығы
- •Айналымдағы ақша мөлшері
- •Жеке меншік
- •Нарықтық экономика
- •Мемлекеттің кірісуі шектеулі
- •Командалық-әкімшіліктік экономикаға өтудің алғы шарттары
- •Нарықтық экономикаға өту кезінде елдердің топтастырылуы
- •Нарықтық экономикаға өту жолдары
- •«Шок терапиясының»
- •«Шок терапиясынан» шығу үшін қажетті шаралар
- •Нарықтық жүйенің сипатталуы:
- •Нарықтық жүйенің негізделуі
- •Нарықтың бірнеше анықтамасы бар:
- •Нарықтың негізгі белгілері
- •Нарықтар жүйесі
- •Еңбектің қоғамдық бөлінуі Өндіруші дербестігі, еркіндік Экономикалық оқшаулану
- •Нарықтың әлеуметтік институттары
- •Нарық құрылымының жіктелуі
- •Салалар бойынша
- •Сатылымдар сипаттамасы бойынша
- •Фирмалар түрлері
- •Фирма мүліктерінің түрлері
- •Фирмалардың құқықтық мәртебесі бойынша бөлінуі:
- •Нарықтық экономика жағдайындағы мемлекет ролі
- •Пайдалылықты максимизациялау ережесі
- •Талғамсыздық қисығы
- •Бюджеттік сызыққа әсер ететін факторлар
- •Сұраныс графиктерінің түрлері
- •Тепе-теңдік нүктесі үшін мыналар тән:
- •III бөлім. Жеке ұдайы өндіріс мәні мен заңдылықтары
- •Капитал айналымдылығы мен айналымы
- •Капитал айналымының саны
- •Құрал-жабдық -- 59,6 %
- •Негізгі және айналымдағы капиталды тиімді қолдану көрсеткіштері
- •Мамандандыруды қолданып, басқарушылық шығындарды қысқарту мүмкіндігі,
- •Аграрлық қатынастар
- •Бәсекелестік және монополия
- •Бағалардағы басымдылық – жетекші компания өз бағаларын белгілейді, басқалары соған ілеседі.
- •Жіө құнына есептелмейді:
- •Номинал жіө
- •Іұеж. Нарықтық шаруашылық субъектілері
- •Нарықтық экономикада операциялар номенклатурасының бөлінуі:
- •Есепке алуда қолданылатын шоттар:
- •Негізгі шоттар:
- •Активтер - бұл
- •Пассив – бұл кәсіпорынның басқа жеке және заңды тұлғалар алдындағы берешегі.
- •Кейнсиандық теория әдіснамасы
- •Ад қисығының ығысуына (оңға немесе солға) әсер ететін бағадан тыс факторлар
- •Аs жиынтық ұсыныс өсуінің салдары
- •Ад жиынтық сұраныстың учаскілерде
- •Тұтыну және қор жинау графиктері
- •200 В шығыны табыстан басым болады (қарыздар), оң жағында – оң қор жинаулар.
- •Халық тұтынуы - экономиканы анықтайтын басты
- •Оукен заңы
- •Филипс қисығы
- •Инфляцияны өлшеу
- •Инфляцияға қарсы саясат
- •Қр инфляция деңгейі
- •Экономикалық цикл кезеңдері және олардың сипаттары
- •Дағдарысқа қарсы саясат
- •Мемлекетпен ұсынылатын циклге қарсы реттеу
- •Циклдің негізгі түрлері
- •Дағдарыстан шығу екі жолмен жүзеге асырылуы мүмкін
- •Созылмалы депрессия себептері деп мыналарды атайды:
- •Экономикалық өсу тиімділігі
- •Экономикалық өсу сапасы
- •Экономикалық өсудің тікелей факторлары
- •Экономикалық өсудің жанама факторлары
- •Экономикалық өсу үлгілері
- •Неоклассикалықүлгісі
- •Кейнсиандық үлгі
- •Кобб – Дуглас үлгісі
- •Қр экономика өсуінің ауқымды мәселелері
- •Грэ тәсілдері, әдістері, құралдары
- •Ақша жүйесі және оның элементтері
- •Ақша жүйесінің элементтері
- •Несиелік-банк жүйесі
- •Ынталандырушы – экономикадағы ақша айналымын жылдамдату арқасында экономикалық процестерді жылдамдату.
- •Несие беру сипаты бойынша - банктік,
- •Несие жүйесі – бұл несие беру нысандары мен әдістерінің несиелік қатынастарының жиынтығы
- •Несие институттары
- •Банк жүйесі
- •Қр ұлттық банкі
- •Орталық (ұлттық) банк қызметі
- •Қаржы – қаржы жүйесі
- •Қаржы жүйесінің құрылымы
- •Мемлекеттік қаржылар
- •Мемлекеттік бюджет
- •Мемлекеттік несие
- •Мемлекеттік кәсіпорындар мен ұйымдардың қаржылары
- •Салық салудың негізгі қағидалары (а.Смит) қазіргі уақытқа дейін өз мәнін жоғалтқан жоқ
- •Лаффер қисығы
- •Салық элементтері
- •Қр салық түрлері
- •Мемлекеттің қаржы саясатының екі аспектісі бар:
- •Қазынагерлік саясат түрлері
- •Нарықтық экономикадағы табыстар
- •Еңбек табысының шамасы
- •Әлеуметтік қорғау қағидалары
- •Нысандары - сағаттық,
- •Түрлері - номинал,
- •Еңбекақы мөлшерлемелерін саралау критерийлері
- •Табыстарды бөлудегі теңсіздік дәрежесі
- •Джинни коэффициентімен (индексімен) анықталады
- •Халықаралық сауданың негізгі сипаттамалары
Бәсекелестік және монополия
Бәсекелестік – бұл нарықтық шаруашылық субъектілері арасындағы қосымша табыс алу мақсатымен тауарларды сату, өндіріс факторларына қол жеткізудің ең ыңғайлы жолдары үшін бақталастық.
Сала ішіндегі – ең жоғары пайда алу үшін бір сала кәсіпорындары арасындағы бәсекелестік.
Салааралық – капиталды салудың ең тиімді шарттары үшін әр түрлі салалардағы кәсіпорындар
арасындағы бәсекелестік.
Бағалық бәсекелестік – тауар сапасы мен түрлерін өзгертпей, бағасын төмендету, өндіріс шығындарын азайту негізінде қосымша пайда алу үшін күрес.
Нарықтан тыс күрес түрлерін қолдану – қаржылық айла-шара, құнды қағаздар алыпсатарлығы, өнеркәсіптік тыңшылық, мемлекеттік органдар арқылы қысым көрсету, бәсекелесті күш жолымен жою және т.б.
Бағадан тыс бәсекелестік – тауар қасиеттерін өзгерту, оған сапалы жаңа қасиеттер беру, субститут тауарларды шығару, сатылғаннан кейінгі техникалық қызмет көрсету, жарнама және т.б.
Мүлтіксіз бәсекелестік – (еркін бәсекелестік нарығы) нарықтың классикалық үлгісі.
Мүлтікті бәсекелестік – (мүлтікті бәсекелестік нарығы) нарықтың қазіргі үлгісі
а) монополия (бір сатушы үстемдік етеді),
б) дуополия (екі сатушы үстемдік етеді),
в) олигополия (бірнеше сатушы (2 – 5) үстемдік етеді),
г) монопсония (1 сатып алушы үстемдік етеді)
д) өнім дифференциациясы орын алатын монополия (ұқсас, бірақ
бірдей емес тауарлар ұсынатын сатушылардың көп саны).
Табиғи,
Жасанды (картель, синдикат, трес, концерн, конгломерат),
Кездейсоқ,
Монополия – бұл бір тұлғаға, бір топ тұлғаларға немесе мемлекетке тиесілі өндіріс, кәсіп, сауда және де басқа қызметтер түрлеріне ерекше құқық.
Фирмалар саны – өте көп,
Өнім түрі – біркелкі,
Бағаға бақылау жасау – жоқ,
Салаға ену шарттары – кедергілер жоқ,
Бағадан тыс бәсекелестік – жоқ.
Саладағы фирмалар саны – біреу немесе бірнешеу,
Өнім түрі – сараланған,
Нарықтық бағаға әсер ету тәсілі – бағаларды белгілейді,
Салаға енудегі тосқауылдар – басым,
Бағадан тыс бәсекелестік – басым.
Ресурстарды бақылау;
Патенттер мен авторлық құқықтар;
Үкімет лицензиялары.
Табиғи монополия – бұл екі немесе одан да көп фирмалардан көрі аз шығындармен нарықты белгілі бір тауар немесе қызмет түрімен жалғыз фирма қамтамасыз ете алу салдарынан пайда болатын монополия.
Жасанды монополия – сөз байласу немесе бәсекелестерді басу негізінде пайда болады.
Кездейсоқ монополия – капиталдың тиімді салынуын қамтамасыз ететін өз тұтынушылар шеңбері үшін сұраныстың ұсыныстан уақытша басымдылық жасау нәтижесінде пайда болады.
Монополиялар пайда болуының басты себебі – өндіріс пен капиталдың шоғырландырылуы.
Монополия мақсаты – монополиялық пайда алу.
Мақсатқа жету құралы – монополиялық баға.
Көлденең шоғырландыру – өндірістің бір саласында қызмет ететін компаниялардың біріктірілуі,
Тік бірігу – өндірісі бір технологиялық сызықпен байланысты әр салалы компаниялар біріктірілуі,
Диверсификация – технологиялық жағынан байланысы жоқ әр салалы компаниялар біріктірілуі.
Картель – нарықты, өндіріс үлесін, баға деңгейін бөлу туралы монополиялық келісім.
Синдикат – бірлесіп өнімді өткізу мақсатымен бірігу,
Трест – бірлескен меншік, өндіріс пен тауарды сатуды жалпы басқару негізінде бірлесу.
Концерн – бір қаржылық орталығы бар көп салалы фирмалардың біріктірілуі
Конгломерат – бас компанияның өзімен қызмет жағынан байланысы жоқ басқа компанияларды жұтуы
және қосылуы нәтижесінде пайда болған бірлестік.