курсовая

Кіріспе

1-бөлім Камерцыялық банктердің нақты экономикамен қарым-қатынасы

1. Комерциялық банктің нақты экономикада рөлі

2. Нақты экономиканы бюджеттен тыс қорлармен қаржыландыру

2-бөлім Нақты экономиканы несиелеу және ағымдық жағдайы

2.1 Неселеу және нақты сектор экономиканың неселеу механизімі

2.2 Нақты экономиканың ағымдық жағдайы

3-бөлім Нақты экономиканың дамуы , проблемалары және шетел тәжіребесі

3.1 Шет елдердің тәжіребесі

3.2 Нақты экономиканың даму проблемалары және болашағы

1-бөлім Камерцыялық банктердің нақты экономикамен қарым-қатынасы

1.1Комерцыялық банктің нақты экономикада рөлі

Ең басымен нақты экономика дегеніміз не. Экономиканың нақты секторы – бұл негізгі қызметтері коммерциялық тауарлар мен қызмет көрсетулерге арналған,  кез келген жерге байланысты кіші, орта және ірі кәсіпорындардың жиынтығы. ХХ ғасырдың екінші жартысында, ерекше соңғы онжылдықта нақты сектордың құрылымында  өлшеусіз өзгерістер  орын алды. Ғылыми-техникалық революцияның нәтижесі мен еңбек өнімділігін  деңгейінің жоғарылауы  - қызмет  көрсету және  материалдық өндірістің салаларының арасындағы өзара сәйкестікті біршама өзгертті. Индустриалдық дамыған елдерде қызмет көрсету деңгейі материалдық өндірістің деңгейін екі есе асырады. Ауыл шаруашылығындағы өнеркәсіп өндіруші жалпы еңбек күшінің абсолютті және біркелкі шамасы төмендейді. Өндіруші өнеркәсіптің игерушілер деңгейі сәйкесінше төмендейді.

Оларға көмек беретін дамуға комерцыялық банктер болады. Комерцыялық банктер экономикада өте маңызды рөл атқарады. Олар нақты экономикада кәсіпорындармен инфестицыялық қызметі атқарады. Олар инфестицыяны қалай құйылады? Олар шағын және орта бизнесті несейлеу арқылы жасайды. Сонымен қатар олар кәсіпорындарға инфестицыялық несиелеу жасайды.

Инвестициялық несиелеу - заңды тұлғаларға банктік заемдар түрі. Олар кәсіпорындарға жаңа техниканы сатып алуға көмектеседі, және бұрын тұрған ғимаратарды модернизацыялауға көмектеседі. Қарыз осы түрін шығару себебі жаңа , неғұрлым тиімді деңгейде қызметтерді өндіру және қамтамасыз етеді компанияның инвестициялық бағдарламасы , қол жетімді жасау. Мерзімі инвестициялық неселеу беру өте ұзақ болады, - мұндай қарыздар, 3-15 жылға алуға болады. Бұл әбден жеткілікті мерзім, толық инвестициялық бағдарламаны іске асыруға және жоспарланған нәтижелерге қол жеткізуге. Банк мекемесі, қарыз беруші болғанымен олар белсенді орын алады кәсіпорының жұмысында.

Алу инвестициялық несиелеу басталады берген қарыз алушы өтінішімен және керекті құжаттармен . Мекемеге беру алдымен , талап етеді, әдетте, инвестициялық жобаның бизнес-жоспары бухгалтерлік баланс пен өткен жылға компания. Кепілдеме несие бойынша болуы мүмкін: қолда бар кәсіпорынның активтер, жылжымайтын мүлік (цех, қойма және офистік үй-жайлар), жылжымалы мүлік (көлік және құрал-жабдықтар), тауар партиясының, айналым қаражаты және т. б. Кейде алу процесі инвестициялық несие алуға кепілгер араласады, - мысалы, егер кәсіпорын жоқ меншікті активтер немесе олар азақ болса . Инвестициялық несиелер қатаң түрде мақсатты болып табылады: негізгі құралдарды сатып алуға, жөндеуге немесе өндірістік қуаттарды жаңғырту қарастырылды. Олардың мақсаты бойынша пайдаланылуына бақылайтын несие беру органдары. Комерцыялық банктер кәсіпорының инвестицыялық бағадарламасын қалай орындалып жатқаның бақылайды, жәнеде олар кәсіпорынға есеп айрысу опрерацыяларда көмектеседі.

Стратегиялық бағыттар банктік несиелеу түрлері мен формалары банктік несие анықталады банктің несиелік саясатымен. Бұл ретте банктің кредиттер бойынша әр түрлі факторларға қоса алғанда, беру мерзімі бойынша, түрлері бойынша, қарыз алушылардың тәсілі бойынша кредит беру шарттары бойынша, түрлері бойынша қамтамасыз ету және т. б.

нақты секторын қаржыландыру үшін несиелердің жіктелуін келесі түрде елестетуге болады.

Түрлері бойынша қарыз алушылар: мемлекеттік меншіктегі кәсіпорындарға, акционерлік қоғамдар, жауапкершілігі шектеулі жеке кәсіпорындарға, шағын бизнес кәсіпорындарына және жеке кәсіпкерліктерге.

Ал шағын және орта бизнесті несейлеу Қазақстанда дамып жатыр. Дамыған елдердің тәжірибесі әлем құруда бәсекеге қабілетті әрі әртараптандырылған экономиканы қызмет етеді көрнекі дәлелі шағын және орта бизнес (бұдан әрі ШОБ) бірі болып табылады негізгі элементтерінің осы процесте. Белсенді жұмыс коммерциялық банктердің несиелеу саласындағы міндетті шарты болып табылады осы мекемелердің табысты бәсекелестік, әкеледі өндірістің өсуіне, жұмыспен қамтуды ұлғайту, арттыру төлем қабілеттілігі қатысушылардың экономикалық қарым-қатынастар. Бұл ретте әңгіме тек жетілдіру техникасы несие беру, бірақ әзірлеу және енгізу туралы жаңа тәсілдерін несие тәуекелдерді төмендету. Несиелендірудің проблемасы шағын және орта бизнес біздің елімізде қалады , ұзақ уақыт. Бір жағынан кәсіпкерлер мұқтаж ақша құралдары, банктер және дайын олардың оларға ұсынуға, ал екінші жағынан мәліметтері бойынша, сауалнама жүргізілген арасында шағын және орта бизнес ғана шамамен 12% бизнесмендер үнемі пайдаланады банктік несиелермен.

Кейбір авторлардың экономиканың нақты секторы оның салаларының барлық жиынында материалдық өндіріспен көрсетілген деген көзқарастарымен келісуге болады. Нақты экономикаға сауда мен материалдық емес қызметтер саласы да жатады. Нақты экономиканың (сектордың) мұндай кең ұғымына негіздеме жалпы ішкі (ұлттық) өнім жасау (өндіру) болып табылады, оның концепциясы мен есептеу әдіснамасы ұлттық шоттар жүйесінің (ҰШЖ) теориялық негізін құрайды. Экономиканың нақты секторына (ҰШЖ әдіснамасы бойынша) тек қаржы емес корпорациялар секторы жатады. Бұл секторға тауарлар өндіру немесе қызмет көрсету (қаржылық делдалдық қызметтерден басқа) операцияларынан пайда табуға немесе басқа қаржы ісі үшін құрылған кәсіпорындар мен ұйымдар, сонымен қатар тауар өндіруші немесе нарықтық негізде қызмет көрсетуші коммерциялық емес ұйымдар жатады.

Бірыңғай жүйеде қаржы институттары мен нарықтары қаражаттарды шоғырландыруға және қайта бөлуге көмектеседі, бұл жинақтар мен инвестициялардың өсуіне жағдай жасайды. Егер қаржы институттары инвестициялық ресурстарды «жеке меншік иелерінен қарызгерге» орналастыруды қамтамасыз ететін болса, онда қаржы нарықтары қаржы ресурстарын сатып алушылар мен сатушылар арасында қаржы активтері мен міндеттері саудасын «ұйымдастырады». Экономикалық әдебиетте анағұрлым маңызды элементтер арасында инвестициялық механизм құрамында қор нарығы мен несие капиталының нарығы қарастырылады. «Институционалдық тұрғысынан несие нарығы - бұл несие-қаржы мекемелерінің жиынтығы, олар арқылы ұлттық экономика саласында және әлемдік капитал нарығында несие қаражаттарының қозғалысы жүзеге асырылады. Бұл мекемелерге банктік жүйе, банктік емес несие-қаржы мекемелері, биржалар, депозитариялар т.б. жатады»[1]. Тіпті өзін-өзі қаржыландыру деңгейі жоғары елдерде кәсіпорынның ішкі ақшалай ресурстары инвестицияларда қажеттіліктерді толықтай қамтамасыз етпейді, әсіресе, экономикадағы құрылымдық ілгерілеу кезеңінде. Инвестициялық сұранысты қанағаттандырудың маңызды көзі банктік жүйе болып табылады, ол уақытша бос қаражаттарды шоғырландыра отыра, оларды экономиканың тез дамып келе жатқан саласы мен секторына бағыттайды.

Өндірістің өсуі потенциалдық несиелердің артуымен шарттасады. Осыған байланысты жаңа серпіліске банктік несиелеу ие болды. әмбебап коммерциялық банктерді бөліп көрсетеді, олар қаржы нарығының әртүрлі секторларында көрсетілген, олар көп функционалдық мекемелер мен мамандандырылған инвестициялық банктер болып табылады, олардың ерекшелігі ұзақмерзімді несиелеуге бағытталу болып табылады. Батыс елдерінің қазіргі несие жүйесіне инвестициялық банктердің екі түрі жатады, біріншіден, сауда және құнды қағаздарды орналастырумен байланысты қызметтерді ұсынушы банктер, екіншіден, орта мерзімді және ұзақмерзімді несиелеуді орындайтын банктер. Ерекше қаржы институттар қатарына ипотекалық банктер жатады, олар инвестициялық ресурстарды жылжымайтын мүлікке (жер, құрылымдар) ұзақ мерзімді негізге тартылады және орналастырылады. Негізгі қызметтен басқа олар қосымша қаржы қызметтер қатарын, соның ішінде құнды қағаздарды кепілге салу арқылы несие берумен, қаражаттарды құнды қағаздарға салумен байланысты қызметтерді атқарады.

Банктік емес қаржы институттары құрамынан сақтандыру қоғамдарын, зейнетақы қорларын, қаржы компанияларын, несие одақтарын т.б. бөлім көрсетеді. Олардың ресурстары жұмыскерлердің тұрақты салымдары, фирмалар аударымдары, жеке қысқа мерзімді міндеттер (қаржы компаниялары), үлестік жарналарды төлеу, несиелер (несие одақтары) мен басқа көздер негізінде қалыптасады. Қазіргі уақытта қарыз капиталы және  несиелік қарым-қатынастар, дамыған елдердің экономикасының  инвестициялық механизмінің негізгі элементтері болып табылады. Тиімді несиелік капитал нарығын құрудың  негізгі мақсаты - экономикалық өсуге назар аудару Қазақстан үшін де маңызды. Несиелік капитал нарығы – қаржы  нарығында оның негізгі құрылымдық компоненті  ретінде, бағалы қағаздар, бағалы металлдар, жылжымайтын мүлік,  валюта нарығының қатарында бола отырып, негізгі қызмет атқарады.

Қаржы жүйесі әр түрлі  қаржылық құралдарды қолдану барысында, несиелеу және ақша құралдарының өзара байланысы арқылы жүзеге асырылатын бір жағынан қаржылық инститтуттарды, екінші жағынан  қаржы нарығын  қамтиды.

Біркелкі жүйеде қаржылық институттар және нарықтар құралдардың  жұмсалуы мен қайта бөлінуіне көмектесу арқылы, қорлар мен инвестициялардың өсуі қарқынына ықпал етеді. Егер қаржылық институттар инвестициялық ресурстардың иеленушілерден қарызгерлерге өту барысын қаматамасыз етсе, онда қаржы нарықтары қаржылық активтер мен міндеттемелердің сатушылар мен сатып алушылар арасындағы сауданы ұйымдастырады. Экономикалық әдебиетте инвестициялық механизм құрамына ең негізгі элементтері ретінде қор нарығы және қарыз капиталы нарығы қарастырылады. «Институционалдық көз-қарастан, қарыз нарығы – бұл ұлттық және әлемдік капитал нарығының  ұарыз ақшаларының қозғалысы жүзеге асырылатын қаржы-несие ұймдарының жиынтығы. Бұл ұйымдарға: банк жүйесі, банктік емес  қаржы-несие ұйымдары, биржалар, депозитарийлар және т.б. кіреді.»  Тіпті, өзін-өзі қаржыландыру  деңгейі жоғары  мемлекеттерде, экономикадағы құрылымдық  қарқынмен даму деңгейінде,  ішкі ақша ресурстары кәсіпорындардың  толық деңгейде  инвестициядағы қажеттіліктерін өтей алмайды. Инвестициялық сұранысты  қамтамасыз ететін негізгі көзі ретінде, уақытша бос қаражаттарды  қарқынды даму үстіндегі экономика секторлары мен салаларына жұмсайтын банк жүйесі болып табылады.

Өндіріс қарқынын потенциалды қарызгерлер өсіреді. Осыған байланысты банктік несиелеу жаңа әдіске кезігеді. Әр түрлі қаржы нарығында көрінетін, көп қызмет көрсететін ұйым ретінде  әмбебап банктерді және ерекшелігі ұзақ мерзімге несиелеуде болып тұрған мамандандырылған инвестициялық банктер ажыратылады.

Батыс елдерінің қазіргі банк жүйесі, ережеге сәйкес, инвестициялық банктердің екі типін ажыратады. Біріншіден, бағалы қағаздарды орналастыру және  сатумен байланысты  қызмет көрсететін банктер болса, екіншіден, орта және ұзақ мерзімді несиелеумен айналысатын  банктер болып табылады. Мамандандырылған қаржылық институттарының қатарына,  ұзақ мерзімге жылжымайтын мүлікті (жер, құрылыстар) кепілге ала отырып, инвестициялық ресурстарды тартып оларды орналастыратын  ипотекалық банктер жатады.  Негізгі  қызметтен тыс,  аталмыш банктер кепілдікке бағалы қағаздар, бағалы қағаздарға  қаржы салымдарын салу арқылы қарыз беру сияқты қосымша  қаржылық қызметтерді көрсетеді.

Экономикаға қаржылық жүйешелердің әсер етуі, инвестицияда қаржыны  қайта бөлу мен  салымдардың трансформациялануы арқылы жүзеге асырылады. Экономикалық жағдайы дамыған елдердің саясаты ұлттық экономиканың түпкі негізіне сәйкес құрастырылады. Осыған орай бюджеттік басымдылықтар маңызды болып есептеледі.

Қазіргі уақытта, жоғары технологиялы өндірісті дамыту мақсатымен, оның  құрылымының түпкілікті өзгерістер жасауда, ұлттық экономиканың жандануындағы  жаңа кезеңі бой алды. Экономикалық өсудің сұранысына және экономиканың бәсекелестігінің қарқынды жоғарылауына  байланысты Қазақстан Республикасының банк жүйесіне өзгерістер керек.

Отандық банк жүйесінің  қазіргі кезеңінің  дамуы мемлекет ресурстарына, оның ішінде: несиелік опреациялардың ( ерекше инвестициялық операциялардың) дамуының төмен деңгейі, капиталдың әлсіз құрылылуы, бәсекелестіктің шектілігі және көрсетілетін қызметтердің жоғары емес сапалы болуына  тікелей байланысты. Сондай-ақ ресурстық базаның шектеулілігі және ұзақ мерзімді ресурстардың жеткіліксіздігі экономиканың нақты секторының дамуына арнайы қиыншылықтарын туғызады. Тартылған қаржылардың құрылымында кәсіпорынның қаржылары басым болуын жалғастыруда. Бұл ресурстардың негізгі  түрлерінің ішіндегі қысқа мерзімді түрі. Несиелеу үрдісінде нақты сектордың ішінде  әр түрлі  кәсіпорындардың  арасында  қаржыларды қайта бөлу

үдерісі (бәрінен бұрын, қаржы- өндірістік топтардың ішінде)  және төмен деңгейде – экономиканың әр түрлі секторлары арасында жүреді.

Несие-банк жүйесі, ережеге сәйкес, екі модельде: американдық, яғни сегменттелген, және еуропалық, немесе әмбебап болып келеді. Әр модель  инвестициялық портфельдің әр тараптандыру дәрежесіне, банктердің және дәл солай кәсіпорындардың, несиелік институттардың  әмбебаптылық дәрежесіне, экономиканың нақты секторының қаржыландыру көзі ретінде ерекшеленеді. Отандық экономикада қаржы-өндірістік  топтарды құру  инвестициялық бағдарламалардың жүзеге асырылуында банктердің жетекші ролін көрсетеді.  Банк бұл жағдайда, экономиканың нақты секторының басты қарызгері бола отырып, кәсіпорынның ірі акция пакеттеріне иелік етеді. Оған қоса, отандық модельдің өндірістік және қаржылық капиталының өзара қарым- қатынастары үшін, несиені пайдаланудағы тиімсіз бақылау, өте жоғары несиелік тәуекелділіктер және менеджерлердің біліктілігінің төмендігі сияқты әлі де барынша дұрыс құрыла алмай жатқан  келеңсіздікер бар, ал олар  банк жүйесінің инвестициялық мүмкіншіліктерін төмендетеді.

Экономиканың қаржы және нақты секторының өзара әрекеттесуі өзінің жеке мазмұнын, қызметтерін және даму механизмі бар бірегей экономикалық жүйе ретінде қарастырылады. Ол өзімен осы секторлардың  көп қырлы субъектілері арасында қарым-қатынастардың жиынтығын көрсетеді.

1.2 . Нақты экономиканы бюджетен тыс қорлардан қаржыландыру

Бір бірі қолдау шараларын ШОБ Қазақстан Республикасында білім беру дамыту Қоры "АҚ "Даму"кәсіпкерлікті құрылған 1997 жылы ынталандыру мақсатында қалыптасуының экономикалық өсу шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің Қазақстан Республикасында қаржы қаражатын тиімді пайдалануды арттыру,мемлекеттің жіберілетін кәсіпкерлікті қолдауға.

"Даму" қоры ұлттық даму институты болып табылады, ерекше функциясы болып табылатын шағын кәсіпкерлікті қолдау бағдарламаларын іске асыру және орта кәсіпкерлік (бұдан әрі-ШОК). "Даму" қоры ұсынады спектр өнімдер мен қызметтер, сондай-ақ халықтың кәсіпкерлік бастамасы бар: несиелеу бағдарламасы арқылы екінші деңгейдегі банктер деңгейін, лизингтік келісімдерді қаржыландыру, пайыздық ставкаларды субсидиялау, кредиттерге кепілдік беру, бизнес негіздерін оқыту, консультациялық қолдау, ақпараттық - талдау материалдарын тарату.

Сондай-Ақ, "Даму"Қоры қаржы агенті пайыздық ставкаларды субсидиялау және кепілдендіру шеңберінде кредит 1-3 бағытарда Программы "Дорожная карта бизнеса-2020" жүреді. Бүгінгі күні "бизнестің Жол картасы 2020" бар көптеген бағдарламалар, дамытуға бағытталған кәсіпкерлердің барлық бағыттарда. Бұл, бірінші кезекте, қысқа мерзімді курстар "Бизнес-кеңесші" ісін жаңа бастаған және жұмыс істеп тұрған кәсіпкерлерге бағдарланған білім деңгейі мен дағдысын арттыру кәсіпкерлер саласында өз бизнесін құру, тиімді жүргізу кәсіпкерлік қызмет. 2011 жылы осындай курстарда оқып 777 адам.

Тағыда Қазақстанда бірнеше қорлар бар кәсіпкерлікті қолдау үшін . Олардың ішіне : Қазақстан даму банкі, Қазақстан инвестицыялық қоры бар.

Қазақстан даму банкі бірнеше салсында жұмыс істейді: агроөнеркәсіпте саласында,мұнай-химия салысында, автокөлік жасау салысында, тау-кен металургия саласында, т.б. Оларда бірнеше бағдарламалар бар .

Мысалы :

Ал Қвзақстан инвестицыялық қоры бірнеше бағдарламалар бар. Қазіргі уақытта Қордың инвестициялық портфелінде экономиканың 15 саласындағы 55 жоба бар. Құрылған кезінен бастап 2015 жылғы 1 қаңтарға дейін Қордың қарауына 2,4 млрд. теңгеден астам жалпы сомаға 509 инвестициялық жобалар түсті.

Әртүрлі жылдары Қор инвестицияларды 100% қайтарумен 9 жобадан шығып, алған инвестициялық өсімінің сомасы 688 млн. теңгеден асты.

2-бөлім Нақты экономиканы несиелеу және ағымдық жағдайы