Жауабы:

ҚР ҚК 58 бабының 2 бөлігі бойынша егер қылмыстар жиынтығында тек ауыр емес және орташа ауыр қылмыстар қамтылса, онда түпкiлiктi жаза қатаңдығы жеңiлiрек жазаны неғұрлым қатаң жазаға сiңiру жолымен тағайындалады. Бұл жердегі қатаң жаза жиырма пайызын мемлекет пайдасына аудара отырып бір жыл түзеу жұмыстары үш жүз айлық есептік көрсеткіш мөлшеріндегі айыппұлды толық сіңіреді. Бұл жерде айыппұл негізгі жаза ретінде тағайындалып тұр, сол себептен толықтай сіңіреді.

Есеп № 13. П. 1972-жылы өзінің алты айлық баласына абайсызда қаза келтіргені үшін үш жыл бас бостандығынан айыруға сотталған. Жазасын толық өтеп болған соң, рақымшылық актісінің негізінде оның соттылығы да толық алынған (1976-ж.). 1986-ж. П. педагогикалық мамандық бойынша жоғары білім алып, жиырма жыл бойында орта білім беру жүйесінде мұғалімдік қызмет атқарған. 2012-ж. прокуратура қызметкерлерінің мектеп мұғалімдерінің жеке құжаттарын тексеруі барысында П-ның бұрын сотты болғаны туралы анонимдік хаттан белгілі болады. Осыған байланысты прокуратура П-ны білім беру мекемелерінде қызмет етуге құқығы жоқ деп танып, оны жұмыстан теріс негіздер бойынша шығарады. Прокуратура шешіміне баға беріңіз.

Жауабы:

Бұл есеп бойынша прокуратураның шешімі заңсыз болып табылады. Біріншіден оның соттылығы рақымшылық актісі негізінде толықтай жойылған. Сонымен қатар соттылығы жойылғаннан кейін де 10 жыл уақыт өтті. Прокуратура органдары оның білім беру мекемесінде қызмет етуге құқығы жоқ деп табуға болады егер азамат П кәмелетке толмағандардың жыныстық тиіспеушілігіне қатысты қылмыс жасаған адам болатын болса, яғни ҚР ҚК 41 баптың 2 бөлігіне сәйкес 10 жылдан 20 жылға дейін айыруға болатын еді. Оның бұрынғы жасаған қылмысы абайсыздан кісі өлімі болып табылады. Егер ол қылмыс кәмелетке толмаған адамның жыныстық тиіспеушілігіне қатысты болғанда жағдай өзгерер еді.

Есеп № 14. Я. ҚР ҚК 96-бабы 2-бөлімінің «и» тармағы бойынша 18 жылға бас бостандығынан айыруға жазаланған. Сот үкімінде жеңілдететін мән-жайлар ретінде сотталушының айыбын мойындап өз еркімен келгені, жұмыс орнынан жақсы мінездемесінің болуы, қоғамдық пайдалы қызметпен айналысатыны ескерілгені көрсетілген. Ауырлататын мән-жай ретінде қылмысты мас күйінде жасау, қылмыс кәрі жастағы адамға қатысты жасалғаны ескерілген. Я. қорғаушысы кассациялық шағымында үкімде көрсетілген ауырлататын мән-жайларды алып тастауды және жаза тағайындағанда ҚР ҚК 53-бабы 4-бөлімінің ережелерін ескеруді сұраған. Қорғаушының шағымы қанағаттандырылу керек пе? Осы іс бойынша ҚР ҚК 53-бабы 4-бөлімінің ережелерін қолдануға бола ма?

Жауабы: Бұл ситуация бойынша қорғаушының шағымы қанағаттандырылмайды. Себебі мас күйінде жасау және айыпталушыға жәбірленушінің дәрменсіз екенін біліп жасау 54 бапта ауырлататын мән-жай ретінде көрсетілген. Сол себептен алып тасталуға жапайды. Ал жеңілдететін мән-жайды қосу туралы қанағаттандыруға болад. Себебі ҚР ҚК 53 баптың 4 бөлігінің ережелерін қолдануға болады. Қылмыс жасағаннан кейiн зардап шегушiге тiкелей медициналық және өзге де көмек көрсету және айыбын мойындап келу жеңілдететін мән-жайлар болған кезде жаза мерзiмi немесе мөлшерi осы Кодекстiң Ерекше бөлiмiнiң тиiстi бабында көзделген жазаның неғұрлым қатаң түрінің ең жоғары мерзiмiнiң нeмece мөлшерiнiң ауыр емес және орташа ауыр қылмыс жасаған кезде - жартысынан, ауыр қылмыс жасаған кезде - үштен екiсiнен, аса ауыр қылмыс жасаған кезде төрттен үшiнен аспайтын қылып тағайындауға болады егер ауырлататын мән-жайлар болмаса ғана. Ауырлтатын мән-жайлар болғандықтан қолдана алмаймыз.

Есеп № 15. Бірінші сот инстанциясы сотталушы К-ға ҚР ҚК 257-бабы 1-бөлімі бойынша екі жыл бас бостандығынан айыру, 24-бабы 3-бөлімі, 96-бабы 1-бөлімі бойынша – 8 жылға бас бостандығынан айыру, ал түпкілікті жаза қылмыстардың жиынтығы бойынша сегіз жыл деп анықтаған. Сот әрбір қылмыс бойынша және қылмыстардың жиынтығы бойынша жазаның түрі мен мөлшерін дұрыс анықтаған ба?