Туралы істер бойынша сот ісін жүргізу

505-бап. Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану жөнiнде iс жүргiзу негiздерi

1. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 90-бабындааталған медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану жөнiнде iс жүргiзу есi кiресiлi-шығасылы күйде қылмыстық заңмен тыйым салынған әрекет жасаған немесе қылмыс жасаған соң жаза тағайындау немесе оны орындау мүмкiн болмайтын дәрежеде психикасы бұзылып ауырған адамдарға қатысты iстер бойынша жүзеге асырылады.

2. Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары дерттi психикалық ауытқушылық өзi немесе басқа адамдар үшiн қауiп-қатермен байланысты болған не оның өзге де елеулi зиян келтiру мүмкiн болған жағдайда ғана тағайындалады.

3. Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы iстер бойынша iс жүргiзу осы Кодекстiң жалпы қағидаларымен және сонымен бiрге осы тараудың ережелерiмен айқындалады.

506-бап. Дәлелдеуге жататын мән-жайлар

1. Осы Кодекстiң 505-бабыныңбiрiншi бөлiгiнде аталған адамдарға қатысты iстер бойынша алдын ала тергеу жүргiзу мiндеттi.

2. Алдын ала тергеу жүргiзу кезiнде мынадай мән-жайлар анықталуы тиiс:

1) жасалған әрекеттiң уақыты, орны, тәсiлдерi мен басқа да мән-жайлары;

2) осы адамның қылмыстық заңмен тыйым салынған әрекеттi жасауы;

3) әрекетпен келтiрiлген залалдың сипаты мен мөлшерi;

4) қылмыстық заңмен тыйым салынған әрекеттi жасаған адамның оны жасағанға дейiнгi, сондай-ақ одан кейiнгi мiнез-құлқы;

5) осы адамда бұдан бұрын психикалық ауытқушылықтың бар-жоғы, қылмыстық заңмен тыйым салынған әрекеттi жасау кезiнде немесе iстi қарау кезiнде психикалық сырқаттану дәрежесi мен сипаты.

ҚР 05.05.00 ж. № 47-II Заңымен 507-бап өзгертілді

507-бап. Қауiпсiздiк шаралары

1. Заңмен тыйым салынған әрекеттi жасаған және психикалық сырқатқа шалдыққан адамдарға бұлтартпау шараларын қолдануға болмайды.

2. Осы адамдарға қажет болған жағдайда мынадай қауiпсiздiк шаралары қолданылады:

1) денсаулық сақтау органдарын хабарландыра отырып, ауруды туыстарының, қамқоршыларының, қорғаншыларының қарауына беру;

2) психиатриялық көмек көрсететiн арнаулы медициналық ұйымғаорналастыру.

508-бап. Туған-туыстарының, қорғаншыларының, қамқоршыларының қарауына беру

1. Психикалық сырқатқа шалдығу фактiсi анықталған кезден бастап заңмен тыйым салынған әрекеттi жасаған, бiрақ айналадағы адамдарға қауiп төндiрмейтiн адам, денсаулық сақтау органдарын хабарландыра отырып, туған-туыстарының, қорғаншыларының, қамқоршыларының қарауына берiлуi мүмкiн.

2. Осы шараны таңдап алу туралы тергеушi, сот дәлелдi қаулы шығарады.

ҚР 05.05.00 ж. № 47-II Заңымен 509-бап өзгертілді

509-бап. Мамандандырылғанмедициналық ұйымғаорналастыру

1. Бұлтартпау шарасы ретiнде бұдан бұрын қамауға алынған адамның психикалық сырқатқа шалдығу фактiсi анықталған кезде прокурордың қаулысы бойынша ол қатаң оқшаулау жағдайында ауруларды ұстауға лайықталған психиатриялық көмек көрсететiн арнаулы медициналық ұйымғаауыстырылады.

2. Қамауда ұсталған адамды психиатриялық көмек көрсететiн арнаулы медициналық ұйымғаорналастыру осы Кодекстiң247-бабыныңережелерi бойынша жүргiзiледi.

510-бап. Қылмыстық заңмен тыйым салынған әрекеттi есi кiресiлi-шығасылы күйде жасаған немесе қылмыс жасағаннан кейiн психикасы бұзылумен ауырған адамға қатысты iстi бөлiп алу

Егер қылмыстық iстi тексеру кезiнде қатысушылардың бiрi әрекеттi есi кiресiлi-шығасылы күйде жасағаны немесе қылмыс жасаған соң психикасы бұзылумен ауырғаны анықталатын болса, оған қатысты iс жеке iс жүргiзуге бөлiнуi мүмкiн.

511-бап. Өзiне қатысты медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы iс жүргiзiлетiн адамның құқықтары

1. Өзiне қатысты медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы iс жүргiзiлетiн адам, сот-психиатриялық сараптама қорытындысы бойынша бұған оның сырқатының сипаты мен ауырлық дәрежесi кедергi келтiрмейтiн болса; өзiн қандай әрекеттi жасағаны үшiн айыптайтындығын бiлуге; түсiнiктемелер беруге; дәлелдер келтiруге; өтiнiштер мен бас тартуларды мәлiмдеуге; өзiнiң ана тілінде немесе бiлетiн тілінде түсiнiсуге аудармашының көмегiн тегiн пайдалануға; қорғаушысы болуына және онымен оңаша және құпия кездесуге; тергеушiнiң рұқсатымен оның өтiнiшi немесе қорғаушысының өтiнiшi бойынша жүргiзiлетiн тергеу қимылдарына қатысуға; осы қимылдардың хаттамаларымен танысуға және оларға ескертпелер жасауға; сараптама тағайындау туралы қаулымен және сарапшының қорытындысымен танысуға; алдын ала тергеу аяқталған соң iстiң барлық материалымен танысуға және одан кез келген көлемде кез келген мәлiметтi көшiрiп алуға; тергеушiнiң, прокурор мен соттың iс-әрекеттерi мен шешiмдерiне шағымдар жасауға, медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану үшiн iстi сотқа жiберу туралы қаулының көшiрмесiн алуға құқылы. Iстiң сотта талқылауында, бұдан басқа, аталған адамның дәлелдердi зерттеуге және сот жарыссөздерiне қатысуға; сот отырысының хаттамасымен танысуға және оған ескертпелер жасауға; соттың қаулысына шағымдануға және шағымдалатын шешiмдердiң көшiрмелерiн алуға; iсi бойынша келтiрiлген шағымдар мен наразылықтар туралы бiлуге және оларға қарсылықтар бiлдiруге; мәлiмделген шағымдар мен наразылықтарды соттың қарауына қатысуға құқығы бар.

2. Осы баптың бiрiншi бөлiгiнде аталған адамға тергеушi оның құқықтарын түсiндiруге және олардың тiзбесiн жазбаша түрде табыс етуге мiндеттi. Соттың талқылауындағы құқықтары түсiндiрiлгенi туралы сот отырысының хаттамасында белгi жасалады.

2011.09.11. № 490-ІV ҚР Заңымен 512-бап өзгертілді (бұр.ред.қара)

512-бап. Заңды өкiлдiң қатысуы

1. Өзiне қатысты медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы iс жүргiзiлетiн адамның жақын туысқаны немесе өзге тұлғаосы адамның заңды өкiлi болып танылады және тергеушiнiң немесе прокурордың қаулысы бойынша не соттың қаулысы бойынша iске қатысуға тартылады.

1-1. Өзiне қатысты медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы iс жүргiзiлетiн адамның заңды өкілінің сотқа қатысуы міндетті болып табылады.

2. Заңды өкiл өзi өкiлi болып отырған адамның заңмен тыйым салынған қандай әрекеттi жасағаны мойнына қойылуын бiлуге; өтiнiштер мен бас тартуларды мәлiмдеуге; дәлелдер келтiруге; тергеушiнiң рұқсатымен оның немесе қорғаушысының өтiнiшi бойынша жүргiзiлетiн тергеу қимылдарына қатысуға; өзi қатысқан тергеу қимылдарының хаттамаларымен танысуға және ондағы жасалған жазбалардың дұрыстығы мен толықтығы туралы жазбаша ескертпелер жасауға; алдын ала тергеу аяқталған соң iстiң барлық материалымен танысуға, одан кез келген мәлiметтi және кез келген көлемде көшiрiп алуға; iстi тоқтату туралы немесе iстi медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану үшiн сотқа жiберу туралы қаулының көшiрмесiн алуға; сот талқылауына қатысуға; тергеушiнiң, прокурор мен соттың iс-әрекеттерi мен шешiмдерiне шағымдар беруге соттың қаулысына шағым жасауға және шағымдалатын шешiмдердiң көшiрмелерiн алуға; iс бойынша келтiрiлетiн шағымдар мен наразылықтар туралы бiлуге және оларға қарсылықтар бiлдiруге; мәлiмделген шағымдар мен наразылықтарды соттың қарауына қатысуға құқығы бар.

3. Заңды өкiлге құқықтарының түсiндiрiлгенi туралы хаттама жасалады.

513-бап. Қорғаушының қатысуы

1. Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы iс бойынша iс жүргiзуге қорғаушының қатысуы, егер қорғаушы бұдан бұрын iске өзге негiздер бойынша араласпаған болса, өзiне қатысты iс жүргiзiлiп отырған адамның есiнiң кiресiлi-шығасылылығы немесе психикасының бұзылу фактiсi анықталған кезден бастап мiндеттi болып табылады.

2. Iске араласу кезiнен бастап қорғаушы, егер бұған қорғалушының денсаулық жайы кедергi келтiрмейтiн болса, қорғауындағы адаммен оңаша жүздесуге құқығы бар, сондай-ақ осы Кодекстiң 74-бабындакөзделген басқа да барлық құқықтарды пайдаланады.

ҚР 05.05.00 ж. № 47-II Заңымен 514-бап өзгертілді

514-бап. Алдын ала тергеудiң аяқталуы

1. Алдын ала тергеу аяқталғаннан кейiн тергеушi:

1) iс жүргiзу iсiн - 37-баптажәне269-баптыңүшiншi бөлiгiнде көзделген, сондай-ақ сырқатты психикасының бұзылуы өзi немесе басқа адамдар үшiн қауiп-қатермен не өзге елеулi зиян келтiрiлуi мүмкiн жағдайларда қысқарту туралы;

2) iстi медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану үшiн сотқа жiберу туралы қаулы шығарады.

2. Iстi қысқарту туралы немесе iстi сотқа жiберу туралы тергеушi өзiне қатысты алдын ала тергеу жүргiзiлген адамға, егер өзiнiң психикалық жай-күйi бойынша бұл адам тергеу қимылдарына қатысуға қабiлеттi болса, оның заңды өкiлiне және қорғаушысына, сондай-ақ жәбiрленушiге хабарлайды. Тергеушi процестiң аталған қатысушыларына олардың iстiң материалдарымен танысу құқығын түсiндiредi және бұл құқығын олардың қайда және қашан пайдалана алатындығын хабарлайды. Iспен танысудың тәртібі тексерудi толықтыру туралы өтiнiштер мен рұқсаттардың тәртібі осы Кодекстiң 275,276-баптарыменбелгiленедi.

3. Iстi қысқарту туралы қаулы осы Кодекстiң 269-бабыныңережелерi бойынша шығарылады. Iстi медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану үшiн сотқа жiберу туралы қаулыда осы Кодекстiң506-бабындакөрсетiлген және iс бойынша анықталған мән-жайлар; медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану үшiн негiздер, егер олар айтылған болса, қорғаушы мен басқа да адамдардың медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларының негiздерiне дау айтатын уәждерi жазылуы тиiс.

4. Iстi сотқа жiберу туралы қаулыға қосымша осы Кодекстiң 279-бабыныңережелерi бойынша жасалады.

5. Iстi сотқа жiберу туралы қаулымен тергеушi оны прокурорға бередi, ол iстi зерделеп, мына шешiмдердiң бiреуiн қабылдайды:

1) iстi сотқа жiбередi;

2) iстi қосымша тексеру жүргiзу үшiн тергеушiге қайтарады;

3) iстi осы баптың бiрiншi бөлiгiнiң 1-шi тармағында көрсетiлген негiздер бойынша қысқартады.

6. Iстi медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану үшiн сотқа жiберу туралы қаулының көшiрмесi заңды өкiлге табыс етiледi.

ҚР 11.07.01 ж. № 238-II Заңымен 515-бап өзгертілді; 2009.10.12. № 227-IV ҚР Заңымен 515-бап жаңа редакцияда (2010 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізілді) (бр.ред.қара)

515-бап. Сотта іс жүргізу

1. Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы істерді бірінші сатыдағы соттар қарайды. Осы Кодексте көзделген жағдайларда, есі дұрыс емес адамдарға медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы мәселені апелляциялық сатыдағы сот бірінші сатыдағы соттың үкіміне, қаулысына берілген апелляциялық шағымдар немесе наразылық бойынша қылмыстық істі қараған кезде қарауы мүмкін.

2. Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы іс сотқа келіп түскеннен кейін судья оны осы Кодексте көзделген қағидалар бойынша сот отырысында қарауға тағайындайды.

3. Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы істерді қарау кезінде соттың құрамы осы Кодекстің 58-бабына сәйкес айқындалады.

 

516-бап. Iс бойынша шешiм қабылдау кезiнде сот шешетiн мәселелер

1. Iстi сотта талқылау процесiнде мынадай мәселелер зерттелуi және шешiлуi тиiс:

1) қылмыстық заңмен көзделген әрекет орын алды ма;

2) iсi қаралып отырған адам әрекет жасады ма;

3) iсi қаралып отырған адам әрекеттi есi кiресiлi-шығасылы күйде жасады ма;

4) осы адам қылмысты жасағаннан кейiн жаза тағайындау және оны орындау мүмкiн болмайтын психикасы бұзылумен ауырды ма;

5) адамның дерттi психикасы бұзылуы оның өзi немесе басқа адамдар үшiн қауiптi ме не оның өзге де елеулi зиян келтiру мүмкiндiгiн тудыра ма;

6) медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасы қолданылуға тиiс пе және нақ қандайы.

2. Сот, сондай-ақ осы Кодекстiң 371-бабыныңбiрiншi бөлiгiнiң 10, 11, 12-тармақтарында көрсетiлген мәселелердi шешедi.

517-бап. Сот қаулысы

1. Қылмыстық заңмен тыйым салынған әрекеттi осы адамның есi кiресiлi-шығасылы күйде жасағаны немесе осы адамның қылмысты жасағаннан кейiн жазаны тағайындау немесе оны орындау мүмкiн болмайтын психикасы бұзылумен ауырғаны дәлелдендi деп танып, сот Қазақстан Республикасы Қылмыстық Кодексiнiң 16,73-баптарынасәйкес осы адамды тиiсiнше қылмыстық жауаптылықтан немесе жазадан босату туралы және оған медициналық сипаттағы және нақ қандай мәжбүрлеу шарасын қолдану туралы қаулы шығарады.

2. Егер осы баптың бiрiншi бөлiгiнде көрсетiлген адам өзiнiң психикалық жай-күйi бойынша қауiп-қатер тудырмайтын болса не ол аса ауыр емес әрекет жасаған болса, сот iстi тоқтату туралы және медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолданбау туралы қаулы шығарады.

3. Сот осы адамның әрекеттi жасауға қатысқаны дәлелденген жоқ деп таныған, сондай-ақ осы Кодекстiң 37-бабыныңбiрiншi бөлiгіндегі 1-12-тармақтарында,38-бабыныңбiрiншi бөлiгiнде көзделген мән-жайлар анықталған кезде сот өзi анықтаған негiз бойынша адамда аурудың болуына және оның сипатына қарамастан iстi қысқарту туралы қаулы шығарады.

4. Осы баптың екiншi және үшiншi бөлiктерiнде көрсетiлген негiздер бойынша iс қысқартылған кезде сот қаулысының көшiрмесi бес күн мерзiмде психиатриялық көмекке мұқтаж адамдарды емдеу немесе психоневрологиялық мекемеге жiберу туралы мәселенi шешу үшiн денсаулық сақтау органына жiбередi.

5. Iсi қаралып отырған адамның психикасының бұзылуы анықталмады немесе қылмыс жасаған адамның ауруы оған жазалау шараларын қолдануды жоққа шығармайды деп танып, сот өзiнiң қаулысымен iстi қосымша тексеру жүргiзу және iстi бұдан әрi жалпы тәртiппен жолдау үшiн қайтарады.

6. Соттың қаулысында осы Кодекстiң 383-бабындакөрсетiлген мәселелер шешiледi.

ҚР 05.05.00 ж. № 47-II; 11.07.01 ж. № 238-II Заңымен 518-бап өзгертілді; 2009.10.12. № 227-IV ҚР Заңымен 518-бап жаңа редакцияда (2010 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізілді) (бр.ред.қара)

518-бап. Соттың қаулысына шағымдану және наразылық беру

1. Аудандық және оған теңестірілген соттың қаулысына - осы Кодекстің 47-тарауында көзделген қағидалар бойынша апелляциялық тәртіппен, ал апелляциялық сатыдағы соттың осы Кодекстің 418-бабының екінші бөлігінде көзделген жағдайда шығарған қаулысына кассациялық сатыға қорғаушы, жәбірленуші мен оның өкілі, ісі қаралған тұлғаның заңды өкілі немесе жақын туысы шағымдануы, сондай-ақ прокурор наразылық беруі мүмкін. Осы Кодекстің 511-бабына сәйкес медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасы қолданылған адам істі сотта талқылауға қатысқан жағдайда ол, егер сот-психиатриялық сараптаманың қорытындысы бойынша оның ауруының сипаты мен ауыртпалығы бұған кедергі жасамаса, сот қаулысына шағымдануға құқылы.

2. Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасын қолдану туралы қаулы осы Кодекстің 49-тарауында көзделген тәртіппен орындауға беріледі.

 

2009.10.12. № 227-IV ҚР Заңымен 519-бап өзгертілді (2010 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізілді) (бр.ред.қара)

519-бап. Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын тоқтату, өзгерту және мерзiмiн ұзарту

1. Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдануды тоқтату, өзгерту немесе мерзiмiн ұзарту туралы мәселелердi Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 93-бабындакөзделген тәртiппен медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасын қолдану туралы қаулы шығарған сотқарайды, ал егер медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасын қолдану осы соттың қызмет ету аумағынан тыс жерде жүзеге асырылса - осы шараны қолдану орны бойынша тиісті сот қарайды.

2. Iстi тыңдауды тағайындау туралы сот медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасы қолданылған адамның заңды өкiлiне, мәжбүрлеп емдеудi жүзеге асырушы мекеменiң әкiмшiлiгiне, қорғаушы мен прокурорға хабарлайды. Сот отырысына қорғаушы мен прокурордың қатысуы мiндеттi, басқа адамдардың келмеуi iстi қарауға кедергi келтiрмейдi.

3. Сот отырысында мәжбүрлеп емдеудi жүзеге асырушы мекеменiң ұсынысы (қорытындысы), психиатр дәрiгерлер комиссиясының қорытындысы зерттеледi, отырысқа қатысушы адамдардың пiкiрi тыңдалады. Егер психиатр дәрiгерлер комиссиясының қорытындысы күмән тудыратын болса, сот отырысқа қатысушы адамдардың өтiнiшi бойынша немесе өз бастамасы бойынша сот психиатриялық сараптамасын тағайындай алады, қосымша құжаттарды талап етедi, сондай-ақ медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасын қолдануды тоқтату, өзгерту немесе мерзiмiн ұзарту туралы мәселесi шешiлiп отырған адамнан, егер бұл оның психикасының жай-күйi бойынша мүмкiн болса, жауап алады.

4. Сот бұдан бұрын тағайындалған шараны қолдану қажеттiгi жойылатын не медициналық сипаттағы өзге шараны тағайындау қажеттiгi туындайтын адамның осындай психикалық жай-күйi жағдайында медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасын тоқтатады немесе өзгертедi. Сот медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасын тоқтату немесе өзгерту үшiн негiздер болмаған ретте мәжбүрлеп емдеудi ұзартады.

5. Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасын қолдануды тоқтату, өзгерту немесе мерзiмiн ұзарту туралы, сондай-ақ тоқтатудан, өзгертуден немесе ұзартудан бас тарту туралы сот кеңесу бөлмесiнде қаулы шығарады және оны сот отырысында жариялайды.

520-бап. Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасы қолданылған адамға қатысты қылмыстық iстi қайта жалғастыру

1. Егер қылмыс жасағаннан кейiн оның психикасы бұзылып ауруының салдарынан медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасы қолданылған адамды психиатр дәрiгерлер комиссиясы сауыққан деп таныса, онда сот мәжбүрлеп емдеудi жүзеге асырушы медициналық ұйымқорытындысының негiзiнде осы Кодекстiң453-бабының9-тармағына және454-бабыныңүшiншi бөлiгiне сәйкес медициналық сипаттағы мәжбүрлеп емдеу шарасын қолдануды тоқтату туралы қаулы шығарады және iстi анықтау немесе алдын ала тергеу жүргiзу, осы адамды айыпталушы ретiнде тарту және iстi жалпы тәртiппен сотқа беру туралы мәселенi шешедi.

2. Медициналық ұйымдаөткiзiлген уақыт жазаны өтеу мерзiмiне есептеледi.

55-тарау. Қылмыстық процесті жүргізуші органдардыңшет мемлекеттердің қылмыстық істер