2.Аллергиялық реакцияның 3 түрі(имунндық кешен аурулары)

Ол айналымдағы иммундық кешендердің көп түзілуімен түсіндіріледі, оның құрамына IgG және IgM кіреді,әрі қарай олар капиллярлар эндотелийіне, паренхиматозды мүшелердің мембраналарына, синовиалдық қабықтарда жиналып –иммундық кешен преципитаттарын құрайды. әрі қарай, комплемент жүйесінің классикалық жолымен белсенуі болады,осыдан деструкциялық-қабыну үрдісі дамиды. Қабыну- экссудациялық түрде өтеді.иммунды кешенді ауруларының клиникалық мысалдары:аутоиммунды аурулар кезіндегі васкулиттер, гломерулонефриттер,артриттер мен люпус-нефриттер. Иммундық кешенді ауруларының дамуына келесі жағдайлар ықпал етеді:

1.фагоцитарлық жүйенің үнемі немесе бір уақытта қарқынды жүктемеден соң көп көлемде иммундық кешендердің түзілуі.

2.майда дисперсиялық иммундық кешендердің көп мөлшерде түзілуі,олар комплемент жүйесін белсендіре алмағандықтан, фагоцитозға нашар ұшырасады.

3.В-жүйесін зерттеу әдісі.В- лимфоциттердің санын анықтау үшін ұксас әдіс қолданады. Бұл кезде антиденелермен жүктелген эритроцитпен В-лимфоциттің Fc-рецептормен байланысын қолданады. Бұл жағдайда антидене және комплементпен қосылған сиыр эритроциттері В-лимфоциттің Fc және С3-рецепторларымен байланысып,розетка түзеді.В-лимфоциттердің санын анықтауда тағы бир әдіс антигендеріне моноклонды антиденелер қолдану.

10-БИЛЕТ

1. Иммунологияның даму тарихы.Жұқпалы және жұқпалы емес иммунология(Мечников.,Эрлих.,Ландштейнер.)

Иммунология – иммун жүйесінің, оның генетикалық, молекулалық және клеткалық механизмдерін зерттейтін ғылым.

Қазіргі уақытта иммунология негіздерін білу барлық саладағы медик-студенттерді дайындаудағы керекті құрам бөлігі болып табылады.

Иммунологияның мақсаты – студенттерді патогенезінде иммунды патологиялы механизмдер жататын бірқатар ауруларды бағалау және емдеу білімдерімен қамтамасыз ету.

Қазіргі иммунология - өзіндік инститтутары, журналдары, ұлттық және халықаралық қоғамдары бар тәуелсіз медико-биологиялық пән ретінде саналады. Жаңа ғылыми жаңалықтардың, фактілердің жиналуы және практикаға тез жетуі – иммунологияның ерекшеліктері болып есептеледі. Және қазіргі кезде иммунология клиникалық медицинадағы көптеген сұрақтарды шешуге мүмкіндік беретін ғылымдар қатарына шықты. Қазіргі иммунологияның жетістіктері – жаңа, тиімділігі жоғары диагностикалық және емдік препараттардың алынуымен, жұқпалы аурулардың төмендеуімен, көптеген ауруларды (қатерлі ісіктер, аутоиммунды, аллергиялық және созылмалы жұқпалы аурулар) емдеу кезінде иммунокоррекциялық терапияны қолдануымен, біріншілік және екіншілік иммун жетіспеушілік жағдайлардың патогенезі мен емін зерттеумен байланысты.

Иммунология 19 ғасырда дами бастады. Оның атасы – Луи Пастер. Луи Пастер вируленттігі әлсіреген микробтан вакцина жасау принциптерін ашты. Л.Пастер – құтыруға, түйнемеге, тауық тырысқаққа қарсы вакцинаны шығарушы болады. Иммунизациядан кейін пайда болатын заттар антиденелер деп аталған. Гуморалды иммунитетті зерттеуде Беринг мен Китазато үлкен үлес қосқан. 1890ж. Беринг пен Китазато құл мен сіреспеге қарсы, токсиндерді бейтараптайтын, анатоксин алды.

1901ж. К.Ландштейнер адамда қан топтарын ашып, изоантигендер туралы білім дами бастады. 1940ж. резус факторын ашты.

20 ғасырдың 40 жылдарында көптеген инфекцияларға қарсы әртүрлі вакциналар шығарылады.

Иммунология дамуының жаңа кезеңі австриялық ғалымы Ф.М.Бернеттің атымен байланысты. Ол иммунитеттің клон-сұрыптау теориясын ашты. Бернеттің болжамы бойынша П.Медавар 1953ж. эксперимент нәтижесінде иммунологиялық төзімділікті ашты. Бұл жұмыстары үшін осы екі ғалымға Нобель сыйлығы берілген. Медавар трансплантация заңдарын жаңадан ашты.

20 ғасырдың екінші жартысында Портер мен Эдельман антиденелердің химиялық құрылысын ашты. Гибридомдар мен моноклоналды антиденелер алу әдісін Келлер мен Мильштейн ашты. Биотехнология дами бастады.

2.Т-жасушалы лимф-ң антигентәуелді және антиген тәуелсіз дифференцировкасы

Т-лимфоциттердің антигентәуелді жіктелуі, Т-В-лимфоциттердің әрбір субпопуляциясы клонирленген. Антигентәуелдік жетілуі антиген танудан басталып, антигенге және антигенмен жанасуға түскен, иммунитетке қатысатын жасушаға арнайы әсер ететін лимфоциттердің пайда болуымен тоқталады. Хелперлер, супрессорлар және цитотоксикалық лимфоциттер антигенді әртүрлі таныйды. Хелперлер антиген тасушыны HLA ІІ-класы қосылған комплекспен таниды. Киллерлер, супрессорлар мен В-лимфоциттердің детерминанттары бірдей, олар антиген тасушыны HLA 1-антиген комплексімен таниды.

Антигендерді демеуші (көмекші) клеткаларда (Т-хелпер-индукторлар, Т-супрессор-индукторлар) танып, антиген спецификалық хелперлердің және супрессорлардың жетілуін белсендіреді. Демеуші жасушалардың медиаторларымен, интерлейкиндердің әсерімен антигенге әсер ететін Т-лимфоциттер көбейеді, эффекторлық жасушаларға және естелік жасушаларға айналады.

Т-хелперлер антигентәуелді жетілуімен медиаторлар шығарып Т-киллерлерді, Т-супрессорларды, В-лимфоциттерді көбеюге белсендіреді. Бұл жағдайда клондар одан әрі селекцияға ұшырайды, өйткені антигенге арнайылығы жоғары клондар ғана көбейеді. Т-киллерлер көбейіп жетілгеннен кейін антигенге кездескенде, цитотоксикалық әсер береді. Т-хелпелер өздерінің медиаторларын, Т-супрессорлар – иммундық жауапты басатын медиаторларды шығарады.

Т-лимфо-ң антиген тәуелсіз диффер-вкасы.Сүйек кемігінде түзілген Т-лим-р қан ағысымен тимустың қыртысты аймағында келіп орналасады.Тимустың субкапсулярлы аймағында жетілмеген Т-лим-тер түзіледі.Олар иммундық хабарлы болып тимустан шығу үшін дифференцировканың бірнеше сатысынан өтеді.

СД-антигендер күрделі нәруыздар гликопротеидтер.Олар лимфоциттердің плазмалық мембранасында орналасады. Т-хелперлер фенотиптік маркер СД4-антигені болса, Т-киллер супрессоры үшін- СД8.

3. Т және В-лимфоциттердің дифференциялаушы антигендерінің айырмашылығы.Т- және В-лимфоциттерінің жетілуі екі этаппен жүреді: бірінші – антигентәуелсіз жетілу, екінші – антигентәуелді.

Шеткі қандағы барлық жасушалар сүйек миындағы дін жасушасынан шығады. Дін жасушаларынан эритроциттер, гранулоциттер, Т- және В-лимфоциттері, макрофагтар шығады. Сүйек миынан шыққан кездегі Т- және В-лимфоциттердің маркерлері бірдей. Одан кейінгі Т- және В-лимфоциттерінің жетілуі әртүрлі. Пре-Т-лимфоциттер басқа жасушалармен салыстырғанда өте жоғары радиорезистентті. Пре-тимоциттер екі бағытта жетіледі. Бірінші түрі айырша бездің гормондарына сезімтал, екінші түрі сезімтал емес. Гормондарға сезімтал пре-тимоциттер айырша безге кіріп қапшық асты қабатына орналасады. Сезімталдығы жоқ пре-тимоциттер медулярлық қабатқа өтіп, жетіліп, маркерлер мен функцияларға ие болады (4-сурет)

Сонымен пре-тимоциттердің бір түрі айырша бездің ішінде, ал екінші түрі (медулярлық тимоциттер) айырша без ішінде және одан тысқары жетіледі.

Қыртыстық лимфоциттер айырша без гормондарының және айналасындағы ұлпалардың (эпителий жасушалары және айырша бездің негізі) әсерімен жетіледі. Қыртыстық жасушалар бөлінумен көбейеді, көбі өледі. Егерде ол жасушаларда негізі гормондары (дезоксицитин және пуриннуклеозидфосфорилаза) болса, пуриндезоксинуклетидтердің токсикалық әсерін басып, жасушалардың өлімін тоқтатады. Қапшық пен қыртысты қабаттың астындағы үлкен эпителиальдық жасушалардың цитоплазмасында тимоциттер көбейеді. Бұл жасушаларды «тәрбиеші» жасушалар дейді. Осы жасушалардан шыққан тимоциттер антигендердің гистосәйкестігін таныйтын, интерлейкин – 2 және В-лимфоциттерін көбейтетін факторларын шығаратын қасиетке ие болады. Тәрбиеші-жасушалардан шыққан тимоциттер цитотоксикалық болады.

Қыртыстық тимоциттердің 95 пайызы ыдырап, қалғандары ғана медулярлық қабатқа өтіп, айырша без ішінде екінші этапты жетілуден өтеді. Медулярлық қабатта тимоциттер хелпер-индукторлық немесе киллер-супрессорлық маркерлері бар лимфоциттерге бөлініп, Т-лимфоциттердің субпопуляциялары (СД4 және СД8) пайда болады. Медулярлық қабатта тимоциттердің жетілуіне тимустың макрофагтары мен дендритті жасушалары әсер етеді. Макрофагтар мен дендриттік жасушалардың үстіндегі гистосәйкестіктің ІІ-класстық антигендері, (HLA-DR) осы этаптағы лимфоциттердің дамуында аса маңызды рөл атқарады. Медулярлық лимфоциттер организмге кірген аутологиялық HLA-DR қосылған антигендерді таныйтын қабілетке ие болады.

Медулярлық тимоциттер иммунитеттің шеткі мүшелеріне барып тимустәуелді зоналарға орналасады. Бұл жерде айырша бездің алыстан әсер ететін гормондарымен одан әрі жетіледі.

Тимопоэтинге сезімталдығы жоқ пре-тимоциттер айырша безге кірмей-ақ цитотоксикалық Т-лимфоциттерге (Т-киллерге) айналады. Бұл Т-жасушалары шеткі мүшелердің тимустәуелді зоналарына орналасып тимикалық гормондардың әсерімен жетіліп HLA І-класымен қосылған антигендерді танып, цитотоксикалық әсер жүргізеді.

Айырша безден тәулігіне 2х10⁶ жасушалар шығады, олардың 70 пайызы жетілген Т-лимфоциттер. Жетілмегендері шеткі лимфа түйіндерінде жетіледі. Адамның шеткі қанында айырша безде жетілмеген (айырша безден шыққан) 5-9 пайыз лимфоциттер болады. Посттимикалық (жетілмеген) лимфоциттер Т- және В-лимфоциттердің көбеюін басады. Бұлар табиғи толеранттылықта маңызды рөл атқаруы мүмкін. Оған дәлел, аутоиммундық ауруларда посттимикалық жетілмеген лимфоциттердің саны азаяды. Тимустың инволюциясы мен алыс дистанциялық сарысу факторларының секрециясының төмендеуінен посттимикалық жетілмеген Т-лимфоциттердің Т-супрессорларына аалуы азаяды да, иммунорегуляция бұзылып, аутоиммунды процестер пайда болады.

12 билет.

1. Жергілікті иммунитет -организм тұрақтылығынсақтаптұратын,әсіресеішкіортаныңтұрақтылығынқамтамасызетеді,бөтенбиологиялықантигендердіңенуіненсақтайды.Осыданбірнешежылбұрынжергіліктіиммунитеттіңфакторы болыпантиденедепсаналды .Антиденебарлықсыртқы секрециябездерінде:жас,сілекей,орталыққұлақтыңсұйықтығы мен сүттекездеседі.Жергілікті иммунитеторганиздмді ауру тудыратынмикробтардыңенуіненсақтайдыжәнезалалсыздандырады.Адам менжануарлардаавтономдықызметатқарады.Иммунитеттіиммундықжүйелерқұрайды.Иммундықжүйеадамағзасынданегізіненқорғаныштыққызмет атқарады.Лимфоидтытін-кілегейліқабақтыңастындаорналасқан.Бұғанаппендикс,лимфоидтысақина,ішектінлимфоидтыфолликулалары,аденоидтарсүйеккемігі ,тимус,көкбауыржәнет.б.жатады.Ішектелимфоидтытінініңжиналуы –пейертабақшасы. Лимфоидтытін(анат.lymha лат. – таза су,ылғал+грек.-eidesұқсас) —лимфоциттер мен макрофагтардыңкомплексы,клеткалықретикулярлықстромадаорналасқан, функциялықпаренхималықлимфоидтыағзанықұрайды.Бұллимфоидтытінкілегейлі қабаққамикроорганизмдердіңенуінекедергі(барьерлік)жасайды.Ішектежиналатынлимфоидтыңжәнеминдалдыңкызметі:Тануқызметі-миндалинніңбалалардағыжалпыкөлеміөтеүлкен(200см2).Бұлкөлемдеәрқашанантигендер мениммундықжүйеқарым-қатынасжасайды.Дәл осыжерденбөгдеагенттертуралымағлұматтарорталықиммундықжүйегежеткізіледі:тимус пен сүйеккемігі.Қорғауқызметі-кілегейліқабақтаминдалин,ішектіпейертабақшасы,аппендикстаорналасқан.Т-лимфоциттер менВ-лимфоциттер,лизоцимжәнет.б. заттарқорғанышқызметіменқамтамасызетеді.

3.Провакационды сынамадегеніміз- аллергиялық аурудың симптомына байланысты зерттелетін аллергенді енгізі арқылы спецмфикалық сенсисибилизациясын анықтау әдісі.Оның конъюктивальды,назальды,ингаляциялық деп бөлінеді.Жүргізудің негізгі көрсеткіштері:егер терілік сынама күмән тудырса;егер науқаста тері беткейлерінде зақымданулар болса;алергиялық анамнез бен терілік сынаманың нәтижелері сәйкес келмесе;

2. Гендердің 1 -ші тобы - протоонкогендер, олар жасушаның бөліну үрдісін арттырады; 2-ші тобы - ісік тежеуші (супрессиялаушы) гендер, олар бүл үрдісті кейін цайтарып, басып отырады.Ісік дамуындағы иммунитет тежелуінің маңызы.Жасуша бөліну жэне оны реттеуге қатысатын ісік тежеуші гендер, протоонкогендер жэне тағы басқа топты гендер эр жасушада кездеседі. Қатерлі ісікке әкелетін мутация жиі жағдайда тұқым қуалайды немесе канцерогендермен әсерленеді. Онкогенді вирустар табиғатта өте кең тараған, сондықтан жасушалардыц қатерлі ісікке айналуы - өте жиі кездесетін жагдай.Ісіктің клиникалық анықталу жиілігі мен оның аурудағы иммунды жүйенің байланысын зерттегенде, онда қалыпты жағдайдағы иммунды жүйенің жүмыс істеуі көп жағдайда өзгеріп отырады. Клиникалық түрде ісіктің білінуі иммунды жетіспеушілік жагдайга тэуелді, әсіресе жасушалық жүйенің жетіспеушілігіне. Ісікке қарсы иммунды жауаптың ерекшеліктері

Қатерлі ісіктердің көбісі антигенді болады және оган қарсы арнайы иммунды жауап тугызады.

Көптеген тәжірибелер арқьлы, аурулардың қанында ісік антигеніне қарсы антиденелер, ал ісік тіндерінде цитотоксикалық лимфоциттер мен макрофагтар бары дэлелденген. Қазіргі кезде, қалыпты жағдайда, иммунды жүйе ісік өсуінің алғашқы сатысьшда алдын ала кездесіп, өзгере бастайды. Клиникалық түрде анықгалатьн ісіктің белгілері — иммундыжетіспеушіліктің немесе ісік өсуінің кемелденуі болып табьшады. Қатерлі ісіктің көп жағдайында ісікке қарсы иммунды жауаптың тепе-теңсіздігі, қарама-қайшылығы ерекше орын алады. Бүл ісік антигеніне төзімділік пайда болғанда және ауруларда кедергі факторлар табылғанда байқалады. Қатерлі ісіктің иммунды диагностикалауы. Қатерлі ісікті иммунды тәсілімен анықтау жолдары ісік жасуша бетіндегі қалыпты жасушалардан, ерекшелігімен байланысты. Біріншіден ол ісікерекшелі антигендер, олардың құрамында трансплантациялық антигендер, вируспен эсерленген антигендер,ісік-эмбрионалды антигендер, онкогендер белокгары жэне тағы басқалар болады. Бұл маркерлердің ісік жасушасында болуы диаг-

ностикалық маңыз береді, себебі ісікті анықтауға көмектеседі.Онкологиялық аурулардың қан сарысуында ісікерекшелілер де болады. Бұл - ерігіш ісік антигендері, антиденелер және антигеніне арнайы түзілген лимфоциттер.

Иммунды диагностиканың бағыты іп vitro жагдайында, организмнен тыс (пробиркада) ісіктің өніп-өсуінде, айтқанда аурудың клиникальщ белгілеріне дейін, ісікті табу, атын және орналасу жерін анъщтау әдістерінің пәрменді болуы. Ондай әдістер дерттің ерте кезеңдерін анықгауда және басқа аурулардан ажырату диагностикасында өте қажетті. Бұл эдістер, сонымен қатар, дерттің асқыну кезеңінде метастаздарын анықтау үшін де керек. Жан-жақтан тексеріліп, сынақган откен стандартгы иммунологиялық эдістер көмегімен көпшілік халық арасында сқрининг жүргізіп, дертке деген жоғарғы қауіпті топты анықтау үшін бұл әдістер өте қажет. Бірақ, қазір клиникада осы талаптарға сай келетін, аса қымбат емес, кең тараған иммунды диагностика әдістері шамалы.

Тиімді иммунды диагностикада сезімталдыгы жогары изо- топпен, ферменттермен немесе люминесцентті боягыгитармен белгіленген монокюнды антиденелер кеңірек қолданылатынын айта кету қажет.

Бұл моноклонды антиденелер ісіктердің жаңа жіктеуінде маңызды рөл атқарады, сонымен қатар, ісіктердің нақты түрін табуға әсер етеді (мысалы, лейкозда). Жаңа жіктеуге жэне соған негізделген тәсілдерге дейін лейкоз ауруын анықтау, әсіресе лимфолейкозды, өте қиьга жай еді. Моноклонды антиденелер көмегімен, мынадай дәлелдемелер берілген: лейкоз жасушалардың мембраналы антигендері қалыпты гемопоэтикалық жасушалар даму сатысына сай келеді. Т-, В-лимфоңиттер және миелоиттер, моноцитарлы жасушалардың дерттің белгілі даму сатысына кезеңерекшелі антигендер сэйкесті болады. Лейкоз жасушасының беткері антигендері ісіктің қандай түрге жататыньга көрсетеді. Бұл жасушалардың барльпы бастаушы ісіктің антигендеріне сай келетін кезеңерекшелі антигендермен сэйкесті болады. Мысалы, жедел лимфолейкозга СД10 маркері (таңбасы) тэн, Т-жасушалы жедел лимфолейкозга СД5 маркері тэн. В-жасушалы лимфоманы анықгағанда СД20 моноклонды антиденелер қолданылады. Қазіргі кезде халықаралық стандартты моноклонды антидене қүрамалары бар, олар лейкоз жасушаларының әр түрлері мен варианттарына сай. Олар лейкоз бен лимфа бездерінің ауруларын бір-бірінен ажырату үиіін гана емес, сонымен қатар, үрдістің таралуы мен ем эсерлігін бақылауга да мүмкіндік береді.

Бұл мақсатпен радиографияльщ сканерлеу жүргізіледі, ол организмде ісік жасушаларына сай белгіленген моноклонды антиденелердің таралуын көруге көмектеседі. Бұл әдіспен ісік жасушаларын ең аз мөлшерін де анықтауға болады. Лейкоз кезінде бұл тәсілмен ісікке қарсы дәрілер мен сәулелеуден кейін қалған жасушаларын анықтауға болады. Бүл тәсіл қатерлі ісіктердің(тоқ ішек карциномасы, қатерлі меланома, сүт безі ісігі, нейробластома сияқты) метастаздарын анықтауында жақсы нәтиже береді. Антиидиотипті моноклонды антиденелер көмегімен ісік асқынғанда, оның айналасындағы — ісікерекшелі цитотоксикалық Т- лимфоциттерді анықтауға болады.Активті арнайы иммунды емдеу - ол ауруга құрамында ісік антигендері бар вакциналарды егу. Оларға ісік жасушалары (өмір сүруге қабілетсіз), үзінділер (мысалы мембрана үзінділері), ісік тіндерінің ерігіш заттары жатады. Соңғы жылдары, қүрамында онкобелоктарды белгілейтін гендері бар ісік туындылары және рекомбинантты вирустар жиі қолданып жүр. Ісіктің иммунды емінің жаңа әрекеттерінің бірі — ол ісікгегі тамырлардың өсуіне көмектесетін белоктарға қарсы жэне эпи- дермалды өсу факторларының рецепторларьша қарсы иммунды токсиндерді жасау.Қазіргі кезде, осы саладағы жұмыс істеп жатқан ғалымдардың көбісі жаңа иммунологиялық эрекеттер дәстүрлі ем түрін өзгерте алмайды деп есептейді, бірақ бар эдістердің қорын эрі қарай жақсартып, күшейте алады. Кейбір кезде, иммунды емдеу жетекші тәсіл бола алады, бірақ ол көпшілік жағдайда хирургиялық эрекет, сэуле жэне химиялық емнен кейін қолдануы керек. Сөйтіп, иммунды емдеуді түрлендіруге болады, себебі оны қабатгастырьш пайдаланса, ерекше жақсы ем болады деп күтілуде.

13-билет

1.Антигендер- иммунды жауап тудыратын,яғни ағзадан бөгде затты шығаруға бағытталған арнайы серпілістерге қатысатын, генетикалық бөгде зат болып табылатын, жоғары молекулалық химиялық қосылыстар. Макромолекулалар, әсіресе нәруыздар мен полиқанттар антигендер болып табылады.

Антигендердің түрлері. 2 негізгі турлері бар: Экзогендік және эндогендік. Экзогендік антигендер сыртқы ортадан түседі.

Эндогендік антигендер деп-әртүрлі себептерден туындаған өзіне қарсы иммундық жауапты қалыптастыратын, өзіндік аутологиялық молекулалар.

Біріншілік және екіншілік аутоантигендерді ажыратылады.

Біріншілікті немесе шынайы аутоантигендер. Біріншілік шынайы аутоантигендер – эмбриогенез кезінде иммундық жүйенің қалыптасу үрдісінде және де ересек ағзада иммунды хабарлы жасушалармен жанаспаған, гистогематикалық тосқауылдың артында орналасқан ағзаның өзінің қалыпты тіндерңнңғ антигендері. Тосқауыл артындағы тіндерге: ми тіндері,қалқанша маңы безі,аталық без, көз бұршағы жатады.

Патологиялық немесе екіншілік аутоантигендер. Ағзаның өзіндік жасушалар компоненттері мен тіндері, әртүрлі зақымдаушы факторлар және жұқпалы агенттердің әсер ету нәтижесінде аутоантигендерге айналуы. Оларға мыс: күйік, үсіктік, сәулелік антигендер жатады.

Адамның иммунды патологиясында маңызды рөл атқаратындар айқаса әрекеттесетін және кешендік антигендер.

Айқаса әрекеттесетін антигендер немесе гетероантигендер-әр түрлі антигендерге жататын, бірақ құрылымы бойынша жақын антигенді детерминанттардан тұратын антигендер. Мыс: 1911ж ашылған Форссман антигенин айтамыз. Бұл антиген қойдың эритроциттерінде, сальмонеллаларда, теңіз доңыздарының ұлпаоалында болады.

Кешендік антигендердің маңызды түріне интеграциялық антигендер жатады. Оған жататындар:кешендік вирус өндіруші антигендер және ісік ерекшелік антигендер.

Т-тәуелсіз және Т-тәуелді антигендер

Антигендердің мұндай 2 топқа бөлінуі В- лимфоциттерде антидене түзілуінің шақыруына байланысты жүреді.

Т-тәуелсіз антигендер-Т-лимфоциттің және макрофагтардың көмегінсіз В- лимфоциттерде өздігінен антиденелердің түзілуін шақыратын антигендер.В-лимфоциттер антигенге тәуелді дифференциялануға түсуі үшін екі белгіні алуы қажет: І-арнайы, ІІ-пролиферативтік-дифференциялаушы. Т- тәуелсіз антигендердің өздері В- лимфоциттерді екі белгімен қамтамасыз етеді.Бірінші- арнайы белгіні антигеннің гаптендік бөлігінен алады. Екінші-пролиферативтік-дифференциялаушы белгіні В-лимфоциттер тасымалдаушыдан алады.Екінші белгіні қамтамасыз ету үшін тасымалдаушы құрылымы талаптарға сай болу керек:

• Жоғары молекулалық салмақ;

• Молекуланың қатаң сызықты құрылымы;

• Молекула полиэлектролит болуы керек;

Т-тәуелсіз антигендер барлық табиғи антигендердің 10 %- құрайды.

Табиғи антигендердің көпшілігі шамамен 90%- Т-тәуелді антигендер құрайды. Т-тәуелді антигендерге: трансплантациялық, тіндік арнайы антиген,сарысулық нәруыз,бактериялық уыттар, бөгде эритроциттердің антигендері жатады.

Т-тәуелді антигендер- В- лимфоциттердің антидене түзілісіне міндетті түрде Т-лимфоциттер мен макрофагтардың қатысуын қажет ететін антигендер. Бұл кезде бірінші арнайы белгіні-В-лимфоциттер гаптендерден алады.Екінші белгі В-лимфоциттерге Т-хелперлерден түседі.

2)Иммундық тапшылықтардың ішінде АИТВ (ВИЧ) – жұқпасының маңызы зор. Адам иммунитет тапшылық вирусы иммун жүйесін зақымдап салдарлық иммунитет тапшылығын дамытады. Соның салдарынан сау кісіге патогендік әсері жоқ микроорганизмдер жұқпалық және басқадай патологиялық жағдайларды дамытады.

Аурудың қоздырушысы – Т-лимфотропты вирусы (HTLV-III), адам ретровирусы. Ретровирустар екі онко-және ленти (баяу) вирустардан тұрады. АИТВ-та ерекше фермент кері транскриптаза (ревертаза) бар. Фермент вирустың РНҚ-дан ДНҚ-ға дейінгі генетикалық информациясының транскрипциясын жүргізеді, әрі қарай классикалық жолмен РНҚ-дан белоктарға беріледі.

АИТВ-тың 7 реттеуші геномдары - вирустың белсенділігін және оның жұқпалылығын қамтамасыз ететін вирус капшығының белогын, ревертазаны, белоктардың құрылуын реттейді. АИТВ-тың лимфоидты тіндерге, оның ішінде СД4 рецепторы бар Т-жасушаларға тропизмі бар. Тропизм вирион мембранасындағы гликопротеидтың СД4 рецепторына аффиндігіне байланысты. Вирус жасуша ішіне кіріп, кейде жылдар бойы латентті түрде сақталады. Организмге түскен басқадай екіншілік жұқпа вирусы бар Т-клеткаларды белсендіреді. Осы уақыттан бастап АИТВ белсеніп, вирустарды көптеп синтездейді, Т-хелперлер өледі. Адам организміне түскен вирустың ауру дамыған сайын (латентті жұқпа манифестік түрге көшкенде) вируленттілігі күшейе береді.

АИТВ - сыртқы ортаға төзімсіз. Қыздырғанда, 56С-де 30 минөтте белсенділігін жояды. Вирус қайнатқанда (1-3 мин), дезинфекцияға қолданылатын белгілі ертінділердің әсерімен тез өледі. Сонымен бірге вирус ультракүлгін сәуленің және ионды радиацияның әсеріне өте төзімді.

Мұздатылған вирус қанда жылдар бойы, шәуетте бірнеше ай тірі сақталады.

Эпидемиологиясы. Аурудың көзі - АИТВ-ысы бар адам (ауырған немесе латентті жағдайдағы). Вирус қанда, шәуетте, жұлын сұйығында, сүтте, етек кірінде, қынап және жатыр мойынының секретінде, әртүрлі тіндерде табылған. Осылардың бәрі арқылы ауру жұғады. Жұқпа – жыныстық, парентеральдық жолмен, плацента арқылы жұғады. Гетеро- және гомосексуальдық жыныстық қатынаста да жұқпа жұғады. Қатерлі топқа гомо-бисексуалистер, жезөкшелер, нашақорлар жатады.

Вирус мүше ауыстыруменде (трансплантация) жұғуы мүмкін. Вирусы бар әйелдер босанғанда балалардың 50%-ына жұғады. Балаға вирус жүктілік кезінде, босану процесінде, бала туғаннан (пре-, интра-, постнатальды) кейін жұғуы мүмкін.

Патогенезі. Организмге кірген вирус өзінің қабығындағы белоктың (др120) көмегімен СД4 рецепторлары бар жасушалардың мембранасына байланысады. СД4 рецепторы бар жасушаларға Т-лимфоцит-хелпері, орталық нерв жүйесінен-нейроглиялар, қан тамырларының эндотелийлері, моноциттер, макрофагтар жатады. Одан кейін жасуша ішіне еніп ревертазаның көмегімен ДНҚ синтездейді. ДНҚ хелперлердің генетикалық жүйесіне орналасады. Осындай жағдайда вирус көп жылдар бойы енжар (провирус) түрінде сақталады.

Клиникасы. АИТВ - жұқпасының жасырын мерзімі 2-3 аптадан 3 айға, сирек жағдайда бір жылға созылады. Одан кейін ауру жұққандардың 30-50%-ында АИТВ-тың жедел симптомдары білінеді. Оның ішінде жиі кездесетіні мононуклеоз тәрізді синдром: әр түрлі қызбамен, тонзиллитпен, фарингитпен, лимфаденопатиямен, спленомегалиямен көрінеді. Кей кезде тері бөртпесі (папулезді, эритематозды, уртикарлы, петехиалды), кейде серозды менингит пайда болады.

Жедел АИТВ - жұқпасы 1- 6 аптаға созылады. Бұл кезде АИТВ-қа қарсы антиденелер болмауы мүмкін. Өйткені, олар 3 ай ішінде пайда болады. Жедел АИТВ - жұқпасы симптомсыз жүретін латенттік кезеңге ауысады. Бұл вирус сақтаушылық 1 - 8, кейде оданда ұзақ жылға созылады. Науқас дені сау адамдай өмір сүреді, бірақ басқа адамдарға ауру жұқтырады. Кейде жедел жұқпадан кейін персистентті денеге жайылған лимфаденопатия сақталып (ПГЛ), өте сирек жағдайда ЖИТС стадиясына дейін дами береді.

Бұл стадиядан кейін 2-3 жылдан 10-15 жылға дейін созылатын симптоматикалық созылмалы АИТВ - жұқпа фазасы басталады. Т4-лимфоциттердің деңгейінде, клиниканың симптомдарына қарай ЖИТС - байланысты комплекс (ССК) және ЖИТС-индикаторлы ауруларға бөлінеді. ЖИТС-байланысты комплекс, емдесе жазылатын, залалсыз вирусты, бактериалды, микозды жұқпалармен сипатталады. Қайталанған отит, синусит, трахеобронхит, тері-шырышты қабық герпестері (жай, белдемелі) және кандидозы, дерматомикоз, себоррея т.б. пайда болады.

ЖИТС – индикаторлы аурулар (Бюлл. ВОЗ, 1988,66.2,104-110)

Бірінші топқа жататындар

Өңеш, трахея, бронх кандидозы. Өкпеден тыс криптококкоз. Бір айдан артыққа созылған диареяға қосылған криптоспоридиоз. Бір айдан жоғары жастағы балалар цитомегаловирусының әр түрлі органдарды (бауыр, көкбауыр, лимфа түйіндерінен басқа) зақымдауы. Бір айдан артық уақыт тұрақты тері мен шырышты қабықтың жараға айналған жай герпесі, сол сияқты 1 айдан асқан балалардағы бронхиттер, пневмониялар, эзофагиттер. Алпыс жасқа жетпегендердің денеге жайылған Капоши саркомасы және бас миының (біріншілік) лимфомасы. Лимфоцитарлы аралық пневмония немесе өкпенің лимфоидты гиперплазиясы (12 жасқа дейінгі балаларда).

Атипті микобактерия қоздырған, өкпеден тыс немесе тері, мойын өкпе лимфа түйіндерін өкпемен бірге зақымдаған, денеге жайылған жұқпалар.

Пневмоцисті пневмония.

Дамымалы көпошақты лейкоэнцефалопатия.

Жасы бір айдан асқан науқастың бас миының токсоплазмозы.

Екінші топқа.

13 жасқа дейінгі балалардың қайталамалы немесе қосынды бактериальды жұқпалары: септицемия, пневмония, стрептококк менингиті, гемофильді таяқшалары зақымдаған сүйек немесе буын қабынуы, абсцестер жатады.

3)

1) HLA-антигендерңн типтеудің серологиялық негізгі әдісіне лимфацитотоксикалық тест жатады. Оның негізінде әр түрлі HLA-антигендерне қарсы сары суға 2000жуға лимфоцит қосады. Инкубациядан кейін оған комплимент қосады. Құрамында антигені бар лимфоцит комплемент әсерінен ыдырайды. Лимфоцитке бояғыш қосады. Ол тек тірі клеткаларды бояиды.

14-28билет

1 антиген-иммундық жуап удыратын, яғни ағзадан бөгде затты шығаруға бағытталған арнайы серпіліске қатысатын, генетикалық бөгде зат болып табылатын жоғары молекулалық химиялық қосылыстар. Иммунды жауап антигеннің барлық макромолекуларына емес оның антигендік детерминант деп аталатын бөлігіне қарсылық көрсетеді.Антигендік детерминанттың қазіргі кездегі атауы эпитоп. Эпитоп-иммундық жауап кезінде түзілетін антиденелер мен эффекторлы Т-лим-дің арнайлылығын қамтамасыз ететін жеке химиялық және құрылымдық сипаты бар антиген молекуласының бір бөлігі.антигендік детерминант саны оның құрылымы мен өлшеміне байланысты.В-лим-мен танылатын және оларға қарсы антиденелер түзетін эпитоптарды В-жасушалық эпитоп немесе гаптен деп атаймыз.Гаптендер –өлшемі үлкен емес химиялық топшалар.Антиген молеуласының негізгі бөлігін тасымалдаушы деп атаймыз. Бұл детерминант Т-лим-ді танып,оларға қарсы иммунитет серпілісі бағытталады, сондықтан оларды тағы Т-жасушалық эпитоп деп атайды. Антигендік арнайлылықтың келесі түрлері бар: 1.Түр-аралық арнайлылық жануарлардың қай түрге жататындығына, олардың генетикалық ерекшелігіне байланысты бұл яғни әр түрге жататын ағзалардың бір-бірінен айырмашылығын көрсетеді 2.Типтік-түр аралық арнайлылық сияқты тек микро түрлеріне қатысты қолданылады 3.Топтық-Даралардың ішіндегі әр топтардың ерекшелігі 4.тіндік –бір ағзаның әр түрлі тіндердегі антигендік айырмашылық 5.сатылық-әр даму сатысында тұрған жасушалардағы антигендік айырмашылық6. Органоидтық-әртүрлі жасушалардыңорганоидтарының антигендік айырмашылығы

2.Трансплантация термині бір организмнен екінші орнганимге тіндерді немесе мүшелерді алмастыруды білдіреді. Чех ғалымы Медовар тәжірибеде реципиенттің донор жасушаларын сезімталдануы екінші рет салған тіндердің айқын жылдам тұрақтамаау серпілісін туғызады. Кейін ғылыми баяндамасында трансплантат тұрақтамауы донорлық мүшелеріне қарсы иммунологиялық жауап арқылы жүредіжәне бұл үрдіс органимзнің генетикалық ерекшелігіне байланыстыдеп жариялаған.Трансплантат тұрақтамауы механимдері донор мен рецепиенттің арасындағы генетикалық айырмашылықтан болды.Аутотрансплантат-бір индивидуумда өз денесінің бір жерінен басқа жеріне салынған тінді айтады(куйген адамда) Изотрансплантат-генетикалық ұқсас индивидуумдар арасындағы салынған тіндер мен мүшелер(адамда егіздерде) Аллотрансплантат-ол бір биологиялық түрге жататын генетикалық түрлі организмдердің арасындағы алмастырылған тін мен мүше. Ксенотрансплантат-әр түрге жататын организмдердің арасындағы салынған тін(Адамга маймылдың жүрегі)

Генетикалық бөгде тіндердің тұрақтамауына жауапты негізгі антигендерге-гистосәйкестік антигендері жатады. Ұқсас антигендері бар тіндерді гистосәйкесті тіндер ал айырмашылығы бар тіндер гистосәйкессіз. HLA-A және В локустарының антигендері кесеүшті трансплантациялық антигенде қатарына жатадысондықтан гистосәйкестікті Влокусында анықайды

3.ИТЖ- иммундық жауап қайтарудың бұзылысына,әртүрлі антигендерге,1ші орында жұқпаларға қолайлы емес иммундық жауаптың дамуына немесе төмендеуіне әкелетін,иммундық жүйенің негізгі компоненттерінің функционалдық белсенділігінің төмендеуі. Біріншілікті ИТЖ-бұл иммундық жүйенің туа пайда болған бұзылыстары, иммундық жүйенің бір немесе бірнеше компоненттерінің атап айтқанда : гуморальдық, жасушалық иммунитеттің, комплемент жіне фагоцитарлық жүйенің гентикалық ақауларымен байланысты. Біріншілік ИТЖ көбінесе тұқымқуалайды сондықтан оны генетикалық ИТЖ деп атайды. Б ИТЖ көптеген түрлерінің диагностикасы және емі науқастардың өмір сүру шарты болып табылады

Екіншілікті ИТЖ-иммунды жүйеге түрлі зақымдардың ісер етуінен қалыптасатын клиникалық иммунологиялық синдромдар.Ек ИТЖ иммунды қорғаныстың арнайы немесе арнайы емес факторларының мөлшерлік және функционалдық көрсеткіштердің айқын тұрақты төмендеуімен сипатталады

18- билет

1) Мононуклеарлы фагоциттер жүйесіне шығу тегі, морфологиясы мен қызметтері бойынша біріктірілген шеткері қан моноциттері және әртүрлі локализациядағы макрофагтар кіреді.Бүгінгі күні макрофагтардың көптеген иммунологиялық серпілістерге міндетті түрде қатысатыны анықталған. Осы жасушалардың иммундық жауапты қалыптастыру, реттеу. Ересек адам организмінде сүйек кемігінде моноцитопоэз үнемі жүреді. Аз жетілген мононуклеарлы фагоциттерге сүйек кемігінің монобласттары жатады. Олар гранулоцитарлдық-моноцитарлық ізашар жасушаларынан шығады.

Макрофагтардың негізгі қызметтері:

• Фагоцитоз және пиноцитоз

• Репарация үрдістеріне қатысу

• Макрофагтардың секреторлық қызметі

• Иммундық жауапты реттеу

• Арнайы иммундық жауаптағы макрофагтардың эффекторлық қызметі

2) Қан моноциттерінің ең негізгі қызметтерінің бірі-организімнің арнайы емес жасушалық механизмінің негізін қалайтын фагоцитоз бен пиноцитоз үрдістеріне қатысу.Макрофагтардың фагоцитозы арқасында организімнен иммундық кешендер мен апоптозға ұшыраұған жасушалар шығады.

3) Репарация үрдістері мен жаралардың жазылуында макрофагтарғаа аса маңызды орын бөлінеді.Олар жараның жазылуының барлық кезеңдеріне қатысады, ангиогенездің күшеюін шақырады,эндотелиалды және мезенхималды жасушалардың пролиферациясын ынталандырады және жасуша сыртындағы матрикстің өндірілуі мен деградациясын реттеуге қатысады.

4) Моноциттер/макрофагтар белсенді секреторлы жасушалар болып табылады.Олар 100-ден артық әртүрлі молекулаларды өндіруге және бөлуге қабілеті.Моноциттер мен макрофагтар өндіретін барлық өнімдерді келесі топтарға бөлуге болады:

- Арнайы емес жұқпаға қарсы қорғаныс факторлары: пероксидаза, оттегінің белсенді түрлері,катионды нәруыздар, лизоцим және интерферон;

- Жасушасыртылық нәруыздар үшін белсенді ферменттер.Оларға коллгеназа, эластаза, плазминоген активаторы.

- Әртүрлі физиологиялық үрдістердің медиаторы мен модуляторы болып келетін биологиялық белснді затта: простогландиндер, лейкотриендер және циклдық нуклеотидтер.

- Иммундық серпілістерді белсендіретін және реттейтін заттар.

Макрофагтардың арнайы иммундық жауап кезіндегі эффекторлық қызметі.

Макрофагтардың эффекторлық серпілістерге қатысатын жоғары сезімталдықтың баяу түрінің серпілістерінде көрнекті көрсетілген.Бұл кезде инфильтраттарда, негізінен, моноциттер кездеседі, яғни олар жасушалық иммунитет серпілістеріне тікелей қатысатындығын дәлелдейді.

Макрофагтардың рецепторлары

Макрофагтардың бетінде рецепторлардың үлкен жиынтығы бар.Олардың көмегімен макрофагтар көптеген физиологиялық серпілістерге, соның ішінде арнайы иммундық жауапқа қатысады. Атап айтсақ, макрофагтарда микроорганизмдерді ұстауға арналған әртүрлі рецепторы (MMR), scavenger рецептор (MSR), бактериялды липополисахаридтерге арналған рецептор (CD14).

2)Ісікке қарсы иммунитет механизмі.

Қатерлі трансформацияланған клеткалардың антигендік модификациясы мынаның нәтижесінде өтеді:

1. Канцерогенді заттардың әсерінен.

2. Клеткалардың онкогенді вирустармен инфицирлеуімен.

3. Беткей клеткалық белоктарды бақылайтын гендердің нүктелік мутацияларында.

4. Белгелі антигендердің синтезіне жауапты гендердің делециясында

5. Эмбрионалды белоктарды бақылайтын гендердің дерепрессиясында.

Сау клеткалардың трансформациясы вирустармен индуцирлеуы мүмкін. Мысалы, В-клеткалық лимфомаларды Эпштейн-Бар вирусы индуцирлейді. Қатерлі ісіктерде бір қатар ісікті эмбрионалды антигендер анықталған: α-фетопротеин, ракты-эмбрионалды антиген. Ісіктердің жалпы антигені ретінде теломеразаның полипептидті компоненті болып табылады. Ісік клеткаларына иммунды реакция пайда болады. Бірақ, ісік клеткалары иммунокомпетентті клеткаларынан тез кобееді және

Ісікті зақымдайтын белсенді клеткаларға СД8 Т-клеткалар және СД4 Т-хелперлер жатады. Егер СД8 Т-клеткалары киллерлік қызметті атқарса, ал СД4 Тн1 клеткалар цитокиндер арқылы әсерін көрсетеді. Цитокиндердің ішінде маңызды, макрофагтармен НК-клеткаларды активтейтін, ИНФ-γ. Ісікке қарсы иммунитетке В-жүйесінің клеткаларының қатысуы бірнеше тәсілдермен орындалуы мүмкін:

1. Ісіктік клеткалардың бұзылуы, комплементті бекітіп белсендіретін антиденелер арқылы.

2. өздерінің бетінде цитофилдік антиденелері бар НК-клеткаларының жиналуымен. Антиденелер активтілігінің бұл формалары ин витро ғана көрсетілген, бірақ түсініксіз, ал ин виво орны белгісіз. Бірқатар үлкен ісіктерде арнайы антиденелер цитотоксикалық клеткалардың әсерін блоктайды.

Табиғи киллерлер (ТК). Трансформацияланған клеткаларды жоюына,

иммунологиялық бақылауды іске асыратын клеткалардың басқа түріне табиғи киллерлер жатады.

Т-клеткалардың цитокиндерімен, бірінші кезекте интерлейкин-γ арқылы, активтілігі жоғарылайды.

Сонымен, ісікке қарсы иммунитетті белсендіретін клетканың екі типі бар: Т-лимфоцит және ТК. Бұл процестегі макрофагтар және антиденелердің ролін қосымша зерттеулер қажет етеді.

Ісікті клеткалардың иммунологиялық бақылаудан өтуі негізінде: бір жағынан иммунжүйесінің бұзылыстарымен (иммунжетіспеушіліктермен, жасқа қарай иммундық реактивтіліктің төмендеуімен), екінші жағынан қатерлі клеткалармен иммунды жауапты блоктау механизмдеріне байланысты.

Ісік клеткаларында МНС І және ІІ класс гендері делециясы болғанда арнайы ісікті антигендер иммуногенді түрде СД8 клеткаларға эеспрессерленбейді. Басқа иммунологиялық бақылауды дұрыс жүзеге асыру шектеу механизімі - костимулдеуші В7 және адгезивті (ICAM) молекулаларының ісіктерде болмауы.

Ісік клеткалары иммунологиялық шабуылға ұшырамауы антигеннің нейтрализациясына байланысты. Түзілген антиген-антидене-комплекс клеткамен жұтылады, нәтижесінде антигенсіз клеткалар іріктеліп, бірақ пролиферацияға қабілетін сақтайды. Кейбір қатерлі түзілістер өсу β-факторын секрециялап, өзін белсенді түрде “қорғайды”, немесе СД4 қабыну Т-клеткалардың активтілігін тежейді немесе Т-супрессорды активтейді.

Ісіктер иммунотерапиясы.

Қатерлі ісікті иммунотерапиясының ішіндегі айқын бір әдіс иммун жүйесінің арнайы стимуляциясына негізделген.

1. Лимфокин арқылы активтелген аутологиялық Т-лимфоциттер/киллерлер колданылады. Ол үшін науқастың лимфоциттерін организмнен тіс ИЛ-2 ж.т.б. цитокендермен активтейді.

2. Басқа бығытта – ісікке қарсы вакцинаны жасау. Осы үшін дендритті клеткаларды ісікті арнайы антигендерімен байланыстырады немесе оларға осы антигендерді кодтайтын ДНК-ны еңгізеді.

3. СД8 Т-клеткалардың цитотоксикалық әсерін күшейту әдісі ісікті клеткалардың геномына, цитокиндерді кодтайтын ДНК-ның бөлігін енгізуіне негізделеді

Сонымен қатар онкологиялық аурулардың иммунотерапиясында фармакологиялық препараттармен, токсиндермен жэне радиозаттармен коньюгацияланған моноклоналды антигендер қолданылады.

Ісікке қарсы иммунитетті құрудың басқа әдісі иммунды жауапты антигендер арқылы арнайы емес стимуляциясына негізделген. Әдетте, стимуляторлар макрофагтарға әсер етеді. Осы топтар ішіндегі препараттарға БЦЖ вакцинасы жатады. Вакцинаны ісіктер ішіне енгізу, ісіктің толық регрессиясын шақырады немесе ісіктің өсуін тежейді. Клиникада меланоманы емдеу кезінде БЦЖ қолдану белгілі жетістіктерге әкелді. СД8 Т-клеткаларының цитотоксикалық эффекторларға дейін пісіп жетілуі пептид+МНС І класс молекула комплексін танудан басқа антиген танушы клеткалардың В7 космтимуляторы әсерінен тұрады. Иммунотерапияда ИНФ-гамма, ИЛ2, ФНО қолданылады.

3) Иммундық жүйенің жасушалық тізбегін зертханалық бағалау әдістері

Иммундық жүйенің жасушалық тізбегінің қабілетін бағалауда осы тізбектің негізігі сипаттамаларын анықтау үшін әдістер пайдаланылады:

• Т-лимфоциттердің иммундық реттеушілік жүйесінің күйі.

• Сенсибилизацияланған лимфоциттерді анықтау.

• Цитокиндік жүйенің күйі.

• Фагоциттік тізбектің күйі.

Иммундық жауапты реттеуге тікелей қатысатын негізгі жасушаларға СД4⁺ (индукторлық-хелперлік белсенділік) және СД8⁺ (супрессорлық-цитотоксикалық белсенділік) жатады. СД4⁺/ СД8⁺ ара қатысының көрсеткіші (иммундық реттеушілік индекс - ИРИ) АИВ-инфекциясы кезінде және басқа ИТЖ-да иммундық жүйенің жағдайын бағалау үшін негізгі бағдар болып табылады.

Иммундық реттеуші Т-лимофциттерді анықтау

Т-лимфоциттердің популяциялары мен субпопуляцияларын анықтау үшін бірқатар әдістер қолданылады: иммунофлюоресценция, микроскопия және ағын цитометрия, ИФТ, жарық миркоскопында иммунофенотиптеу, электрофорезді айыру.

Иммундық қабілетті жасушалардың түрлерін анықтау тәсіліне моноклондық антиденелердің көмегімен дифференцияланушы антигендерді (СД) ұқсастыру (иммунофенотиптеу) жатады.

Барлық әдістерде алдын ала лимфоциттердің популяцияларын дайындау қажет.

Лимфоциттердің популяцияларын алудың негізгі тәсілі бұл Бейюм (A.Böyum, 1968) әдісі бойынша тығыздық градиентінде (лат. gradior – аттап басу) дифференциалды центрифугирлеу. Барлық жасушалардың тығыздығы болады, соған байланысты олар не градиент қабатынан өтеді (егер ауыр болса), не өтпейді де қабаттың бетінде қалады (егер жеңіл болса), яғни тығыздық градиентінің сұйықтығына байланысты жасушалар белгілі позицияны иелейді. Лимфоциттерді алу үшін 1,077 г/м градиент тығыздығы пайдаланылады. Басқа да әдістер бар: дедеронды сүзгі; спецификалы антиденелермен өңделген парамагнитті бөлшектер көмегімен және басқалар. Қазіргі кезде бірқатар фирмалар лимфоциттерді автоматты түрде бөліп алу үшін жабдықтар өндіруде.

Лимфоциттерді бөліп алудың негізгі талаптары:

• Қанды антикоагулянтпен пайдалану.

• Тығызыдық градиентін қабаттаудың алдында қанды 2 рет араластыру.

• Градиентті жаймен қабаттау.

• 15-30 минут аралығында 1500 көл/мин-пен центрифугирлеу.

• Мононуклеарларлы (лимфоциттер) қабатын жаймен айырып алу.

• Градиент тығызыдығын және басқа жасушаларды жуу (қайтадан жаймен центрифугирлеу).

• Алынған жасушаларды ресуспензиялау.

Тромбоциттер лимфоциттерге жабыспау үшін орталар рН 6,5–ке дейін қышқылдандырылады. Плазманы иммундық жүйенің гуморалдық тізбегін зерттеу үшін пайдалануға болады. Эритроциттерден айырып алу кезінде пайда болған гранулоциттердің тұнбасы иммундық жүйенің фагоциттік тізбегін бағалау үшін қолданылады.

Процедураның сапасын бағалау үшін лимфоциттердің бөлінген популяцияларының тазалығын тексеру қажет, бұл жасушаларды санау әдістерімен жүргізіледі (80%-дан кем емес). Популяциялардың алыну сапасының екінші негізгі көрсеткіші алынған жасушалардың тіршілікке қабілеттілігін трипан көгі сұйықтығымен анықтау (тіршілікке қабілетті жасушалардың саны 80%-дан кем емес).

Әдетте бөлініп алынған жасушлардың суспензиясында 80% және оданда көп лимфоциттер, 16%-ға дейін моноциттер мен 3%-ға дейін нейтрофилдер болады.

Алынған лимфоциттердің популяциясы әртүрлі әдістерде (ИФӘ, цитотоксикалық сынама, ИФТ және т.б.) иммунофенотиптеу үшін қолданылады.

19 БИЛЕТ

,1. Иммунды жауаптың нейро-эндокринді реттелуі.

Тимустың гормондары кальций мен фосфор метаболизміне , глюкозаның алмасуы мен утилизациясына, бұлшықет тонусына , бойға және жыныстық жетілуге әсер ететіні анықталған.Бірақ тимустың ең негізгі эндокриндік қызметі- иммуногенезге реттегіштік әсер етуі. Қыртыстық заттың негізін жұлдыз тәрізді эпителий жасушалары құрайды, олардың арасында лимфоциттер мен макрофагтар орналасқан. Қыртыстық затында жоғары митоздық белсенділігі бар, бірақ иммунды хабарлы қабілеті жоқ лимфоциттер басым. Милық затында аздаған лимфоциттер бар, стромасы жақсы жетілген, эпителий жасушаларынан тұрады.Сонымен қатар, милық затында дендриттік жасушалар , макрофагтар және Гассаль денешіктері бар.