Йортыбыз, фатирыбыз

Безнең йортыбыз .................. урамында урнашкан. Бу .......... (биш, тугыз, унике) катлы, ........... (иске, яңа) йорт. Фатирыбыз ............ (алтынчы, унынчы) катта урнашкан. Ул ...... (бер, ике, өч) бүлмәле. Анда алгы бүлмә, аш бүлмәсе, кунак бүлмәсе, йокы бүлмәсе, балалар бүлмәсе, эш бүлмәсе, юыну бүлмәсе бар.

Алгы бүлмә кечкенә. Анда көзге, кием шкафы, аяк киеме киштәсе бар. Идәндә кечкенә палас ята. Аш бүлмәсе зур, якты һәм уңайлы. Анда аш өстәле, урындыклар, савыт-саба шкафы, газ плитәсе, суыткыч бар. Тәрәзәгә матур пәрдә эленгән. Тәрәзә төбендә гөлләр үсә.

Кунак бүлмәсендә журнал өстәле, диван, 2 кәнәфи, китап шкафы тора. Идәнгә зур һәм йомшак келәм җәелгән. Диварга сәгать эленгән. Бу бүлмә бик иркен, бик матур. Йокы бүлмәсендә җиһазлар күп түгел. Анда карават, кием шкафы, көзге һәм китап киштәләре бар.Балалар бүлмәсендә карават, язу өстәле, урындык, китап шкафы бар. Язу өстәлендә компьютер һәм өстәл лампасы тора. Китап шкафында русча, татарча китаплар, төрле сүзлекләр, энциклопедияләр күп. Диварга фотолар һәм календарь эленгән.

Юыну бүлмәсендә көзге, юыну әйберләре киштәсе, кер юу машинасы бар.

Фатирыбыз миңа бик ошый.

(Ф.С.Сафиуллинадан)

5.Төрле дәрәҗәдәге сыйфатлар кулланып, үзегезнең фатирыгыз (йортыгыз, тулай торактагы бүлмәгез)турында диалог төзегез.

Сигезенче тема

башкала, тарихи, урын, манара, мәчет, һәйкәл, урнашкан, истәлекле, төзелү, биеклек, ай, җыелу, мәйдан, Милли китапханә, Сөембикә манарасы, шәһәр үзәге, Тукай һәйкәле, Ирек мәйданы, Университете тукталышы, Идел елгасы, елга порты, тимер юл вокзалы, Киров күпере, Миллениум күпере, банк бинасы, Татарстан Республикасы, Дәүләт музее, рәсем сәнгате, сәнгать музее, Идел буе районы, Мәскәү районы, Совет районы, Киров районы, Авиатөзелеш районы, Болгар мәчете, Казансу елгасы, өлеш, төзү, боерык бирү, ниһаять, ханбикә, менү, сикерү, гасыр, элек, элекке, янында, имеш

Истә калдырыгыз! (Запомните!)

Имена числительные обозначают количество или порядок предметов при их счете, употребляясь всегда перед существительными, не склоняются по падежам, не имеют форм числа, не принимают аффиксов принадлежности: ун студент – десять студентов, бишенче сыйныфның – пятого класса, өч укучыбыздан – от трех (наших) учащихся. В татарском языке имя существительное в сочетании с числительным не принимает формы множественного числа: бер кеше, ун кунак.

По значению имена числительные делятся на шесть разрядов. Числительные образуются от корневых (1 – 10, 20, 30...) простым прибавлением к десяткам: ун+бер (одиннадцать), егерме ике (двадцать два), йөз унсигез (сто восемнадцать).

Название разрядов числительных	Показатели	Примеры
Количественные (микъдар саны)	-	ун (десять), унике (двенадцать), җитмеш (семьдесят)
Порядковые (тәртип саны)	-нчы/-нче (после гласных) -ынчы/-енче (после согласных)	җиде-нче (седьмой) бер-енче (первый)
Приблизительные (чама саны)	1) -лап/-ләп, -лаган/-ләгән, 2) следованием числительных по порядку 3) словами чамасы, тирәсе (приблизительно) 4) словами бер	йөз-ләп (около ста) мең-ләгән (тысячами) ике-өч (два-три) унбиш кеше чамасы, өч көн чамасы; бер ун кеше
Собирательные (җыю саны)	-әү/-ау	ун-ау (десятеро) биш-әү (пятеро)
Разделительные (бүлем саны)	-ар/-әр (после согласных) -шар/-шәр (после гласных)	өч-әр (по три) алты-шар (по шесть)
Дробные (өлеш саны)	падежная связь: знаменатель получает форму исходного падежа: -дан/-дән, -тан/-тән, -нан/-нән	өчтән бер (одна третья) биштән ике (две пятых) уннан өч (две десятых) 0,3 (ноль бөтен уннан өч)

Числительные с 11 до 19 пишутся слитно. Например: илле өч, ике йөз биш, дүрт мең сигез йөз һ.б.

Существуют три вида правописания числительных: 1) с арабскими цифрами: 2, 3, 10, 101; после арабских цифр окончания пишутся раздельно: 5 нче сыйныф. Числительные показывающие промежутки времени пишутся через тире: Г.Тукай 1886-1913 елларда яшәгән;

2) при помощи римских цифр: II, XX, XI; После римских цифр не тире, не окончания не пишется: XXI гасыр (егерме беренче гасыр), Николай II (Николай икенче);

3) со словами: бер, унбиш. Парные числительные пишутся через тире (дүрт-биш).

Русским словам соответствует: половина – ярты, яртысы (ярты ел-полгода, ярты метр-полметра); полтора, с половиной – бер ярым (бер метр ярым-полтора метра); ике метр ярым - (два с половиной метра); четверть – чирек (чирек метр).