2 Диспетчер бөлмесіндегі жарықтануды таңдау, жасанды жарықтану eceбi

Жарықтың екі түрі бар:

- Табиғи жарық;

- Жасанды жарық.

Табиғи жарықтандыру жарық саңылаулары арқылы іске асып, жұмыс орындарын жарықтандыру деңгейінің талаптарына сәйкес болу керек.

Табиғи жарықтандырылмайтын бөлмелерде ПЭЕМ өндірістік пайдалану қажеттілігі Мемлекеттік санитар – эпидемиологиялық органдары мен мекемелері келісімі бойынша ғана іске асырылуы керек.

ПЭЕМ бөлмелердегі жасанды жарықтандыру жалпы біркелкі жүйесі арқылы орындалу керек. Құжатармен жұмыстар жүргізілетін әкімшілік-қоғамдық орындарда аралас жарықтандыру қолданған дұрыс, жалпы жарықтандыруға құжаттар жатқан аймақты жарықтандыруға арналған жергілікті жарықтандыру шамдары қосылады.

ПЭЕМ жұмыс орындарында жарықтандыру тік (экран жазықтығы) және көлденең (құжаттармен жұмыс аймағындағы стол жазықтығы) бойынша қалыпқа келтіріледі. Қалыпқа келтіру бөлмедегі табиғи және жасанды жарықтандырудан тәуелсіз абсолютті бірлік арқылы есептелінеді (люкс). Құжаттармен жұмыс аймағындағы столдың көлденен жазықтығындағы аралас жарықтандыру 500 лк – тен кем болмау керек (сонымен бірге жалпы жүйеден жарықтандыру 300 лк – тен кем болмау керек). Аралас жарықтандыру жоқ кезде столдың көлденең бетін жарықтандыру (жасанды және табиғи) 400 лк-тен кем болмау керек. Экрандағы жарықтандыру (көлденен жазықтықтағы) 200 лк болу керек. Дискомфорт көрсеткіші 25 – тен аспау керек, әкімшілік-қоғамдық ғимараттағы жарықтандыру пульсация коэффициенті 10% – тен, өндірістік орындардағы жалпы жасанды жарықтандыру көздерінен ауырлық көрсеткіші 20 – дан артық болмау керек.

Жарықтандыру көздерінен жарқырауды шектеген дұрыс, сонымен қатар көзге көрінетін жарқырайтын беттердің жарықтылығы (терезелер, шамдар және т.б.) 200 кд/кв.м – ден артық болмау керек.

Жұмыс орындағы шағылу жарықтылығын заттардың (экран, стол, клавиатура) шамдар түрін таңдау және жұмыс орынының жасанды немесе табиғи жарықтандыру көздеріне байланысты орналастыру арқылы шектейді. Бұл кезде төбенің жарықтылығы шағылытын жарықтандыру жүйесінен қолданғанда 200 кд/кв.м-ден аспауы керек.

ПЭЕМ қолданушының көз алдындағы жарықтылық біркелкі емес таралуының шектеу қажет, бұл кезде жұмыс беттері жарықтылықтың арасындағы қатынас (стол:экран) 3:1–5:1, ал жұмыс беттері мен қабырға беттері және қондырғылар арасындағы 10:1-ден аспауы керек.

Әкімшілік – қоғамдық және өндірістік орындарда шағылысатын жарықтандыратын құралдар ретінде күші 250 Вт дейін металл-галогендік лампаларды қолдануға рұқсат етіледі. Жалпы жарықтандыру шамдарын үзік немесе біртұтас тізбек түрінде қолданушының ПЭЕМ жанында отырғанда көзіне параллель, ал жұмыс орынына бүйір жанынан орналастыру керек. Компьютерлерді периметр бойынша орналастыру кезінде шамдарды операторға қатысты алдынғы жаққа орналастырған дұрыс.

ПЭЕМ орналасқан орындарды жарықтандыру үшін пульсация коэффициентін төмендетуге арналған жоғары жиілікті реттегіш аппаратармен (ЖЖРА) жабдықталған айналы торлы ЛПО36 сериялы шамдарын қолданған дұрыс. Шашыратқышсыз және экрандағыш торларсыз шамдарда пайдалануға болмайды. Көп лампалы шамдарда ЖЖРА-лы шамдар жоқ кезде немесе жалпы жарықтандыру шамдарын қатар орналасқан болса, оларды үшфазалы жүйенің әртүрлі фазаларына қосу керек. 6-шы қосымшада қолданылатын шамдар типтері келтірілген.

Жалпы жарықтандыру шамдарының жарықтылығы сәулелену бұрышының аймағында 50 ден 90 градус тік бойлық және көлденең жазықтықта 200 кд/кв.м-ден аспауы керек, ал шамдардың қорғауыш бұрышы 40 градустан төмен болмау керек.

Жергілікті жарықтандырудың шамдары 40 градустан кем емес қорғауыш бұрышы бар көрінбейтін шағылдырғышы болу керек.

Жалпы жарықтандыруға арналған жарықтандырғыш құралдар үшін қор коэффициенті(КҚ) 1.4-ке тең деп аламыз.

Жарықтылықтың қалыпты мәніне жету үшін ПЭЕМ қолданатын орындарда терезе шынылары мен шамдарды жылына кем дегенде екі рет тазалап, күйген шамдарды уақытында ауыстыру керек.

Кесте 3 – Жұмыс орындарындағы жарықтандыру деңгейі

Бақылау нүктесі	Жарықтандыру (табиғи, жасанды), лк	Жарықтандыру КЕО,%	Араластырылған жарықтандыру, лк
Стол, клавиатура (Г)	400	1,5	500
Экран(В)	300	-	300

Бөлмедегі жасанды жарықтандыру, жарықтың техникалық талаптарына сай болуы керек.

Жұмыстың жарықтандырылуын ұйымдастыру үшін, жарық көзі ретінде люминесцентті лампалар және қызу лампалары қолданылады. Көбіне люминесцентті лампалар қолданылады, себебі олар электр энергияның аз шығынымен бірқалыпты жарықтандыруды және жақсырақ жарық жіберуді қамтамасыз етеді. Яғни, ол көзге жақсы әсер етеді. Жарықтың спектральды құрамы табиғи күндізгі жарыққа жақын болуы тиіс, ол сәйкес люминесцентті лампалардың іріктеп алуымен қамтамасыз етіледі. Ең қолайлысы бір қатарда орналасқан, жалпы бірқалыпты жарықтандыруы бар ЛА (ақ түс) типті лампалары болып табылады.

Шамдарды таңдаған және орналастырған уақытта, төбенің жарық шағылысу икемділігі ескерілуі қажет.

Жергілікті жарықтандыруды ұйымдастыру үшін, қуаты жоғарырақ және кіші габаритті лампалар қолданылады. Жұмыс орнын жарықтандыру мына жағдайда ұйымдастырылуы керек. Жарық көзге тура түспеу керек. Көлеңке болмау керек. Жарықтылықтың бірқалыпсыз таралуы болмауы керек.

Шамдардың соқыр қылу әсерінен қашу үшін, мыналарды есте ұстау қажет:

шамдардың іліну биіктігі нормаларға сәйкес болуы керек;

шамдарға жергілікті жарықтандыруға шағылатын материалдар орнату керек;

жылтыр беттерден шағылудың пайда болуын жою керек;

жарық ағындарын сақтау мақсатында шамдарды үнемі шаң тозаңнан тазартып тұру керек;

Өндіріс орындарындағы жасанды жарықтандырудың есебін жүргізу үшін, мына мәліметтерді еске алу керек:

жұмыс орындағы ең кіші жарықтандыру, Emin=300 лк;

жұмыс орнының нормалды жарықтандыруы, En=400 лк.

Бөлме сипаттамасы

- ұзындығы – 10 м; ені – 8 м; биіктіг – 5 м

-жұмыс беті – 1 м

-разряд зрительной работы – III, в

Диспетчерлік бөлмелерде жарықтандырудың нормасы – 150 лк. Мұнда люминесцентті ЛБ типті ақ лампалар қолданылады, шам ЛД типті ұзындығы 1240 мм құрайды.

Жұмыс бетінен шамның іліну биіктігі h=1,5м. Шам мен қабырға арасындағы аралық 1 = 4 м. Екі көршілес шамның ара қашықтығы 0,76 м.

Сурет 8.1 Шамдардың орналасу сұлбасы

Нүктелік әдіс бойынша жарықтығы минимал нүктені таңдаймыз. Біздің жағдайда сыртқы қабырғадан 7,5 м қашықтығындағы нүкте.

Енді сол нүктеге 1, 2, 3 және 4 шамдарының түсіретін шартты жарықтығын есептейік:

мұндағы I_ -  бұрышы бағытындағы жарық күші, кд;

 - есептік нүкте бағытындағы жарық күші мен шамнан жұмыс бетіне бағытталған вертикаль арасындағы бұрыш.

мұндағы d – есептік нүктеден жарық көзіне дейінгі қашықтық.

Нүкте № 1:

, ,

Жарық күші кд

Шартты жарықтану

Нүкте №2:

, , .

Жарық күші

Шартты жарықтану

Нүкте №3:

, ,

Жарық күші

Шартты жарықтану

Нүкте №4:

.

,,

Жарық күші

Шартты жарықтану

Шартты жарықтықтың жалпы қосындысы

Горизонталь жарықтық

мұндағы - шамның жарық ағыны;

- шағылысу кезіндегі жарықтықтың көбеюін ескеретін коэффициент;

- қор коэффициенті.

ЛБ шамының жарық ағыны 65Вт үшін 3120 лм тең, шамның ішінде 2 дана жарық көзі.

Бұл мән жарықтықтың жеткіліксіз екендігін көрсетеді. Енді қолдану коэффициенті әдісі арқылы шам сандарын есептейік.

Бөлме индексі

мұндағы А – бөлме ұзындығы;

В – бөлме ені;

h – есептік биіктік.

h = H – h_{раб пов} – h_свеса

h = 5,5-1,5-1=3 м

Қажетті шам саны:

Мұндағы - минимал жарықтану;

- аудан, м²;

Z – біркелкі емес жарықтану коэффициенті z = 1,1;

- жарық ағыны;

 - қолдану коэффициенті.

_пот=70%, _ст=50%, _п=30%.

Бөлме индексі

i=2,824 кезіндегі қолдану коэффициенті =72%.

Диспетчерлік бөлме үшін жарықтық 150 лк тең, біз жарықтандырған 30 лк бар.

Қосымша жарықтандыру ретінде 4 дана газразрядты жарық көздерін қондырамыз 40 Вт, олардың жарық ағыны 3120 лк тең, ұзындығы 1213,6 мм. ЛД типті шам түрін аламыз 1240 мм.

Енді жалпы шамдар санын ескеріп, оларды қабырғадан 2,5 м, өзара 3 м қашықтықта орналастырамыз.

4.4 Жұмыс бөлмесіндегі ауа алмасу жүйесі

Бөлме микроклиматын анықтайтын параметрлерге: ауа температурасы (t,⁰С), тиісті дымқылдық (f, %), ауа қозғалысының жылдамдығы (v, м/с) және ауаның химиялық тазалығы жатады.

Бөлмедегі ауа параметрлерін сақтау – ауа алмасу мен кондициялау жүйелерінің басты жұмысы. Барлық вентиляция жүйелерінің негізгі есебі жақындатылған, әр түрлі коэффициент факторлар көмегімен есептелінеді. Өндіріс вентиляциясына әсер ететін әдістер жатады.

Есептеу формуласына коэффициент көп кірген сайын, көп фактор анықталып, айқын нәтиже береді. Бірақ таңдап қабылдаған коэффициент формулаларын бірнеше факторлы немесе соның ішіндегі мәндісін қолдануға болады.

Бұндай әдісті қолдану фактілі өндірісте есептелген, жобаланған және жөнделген вентиляция бастау алдында да, пайдалану процесінде де тексеріледі. Егерде керек көрсеткіштерден ауытқулар анықталып жатса, онда вентилятор өндірістілігінің өзгеруімен жоғалады.

Вентиляция жүйесінің есептелуі келесі тізбек бойынша жүргізіледі:

1 Бұрылыстармен, өту жолдарымен, жалюзилермен вентиляция желісінің схемасы сызылады, оларды бөліктерге бөліп және ауа өткізетін құбыр диаметрін таңдалады;

2 Айқын жылылықтың ауа ауыстыруын анықтаймыз:

(4.34)

мұндағы: – айқын жылылықтың бөлінуі, Вт;

– ортақ ауыстыру вентиляциясының бөлінетін және бөлмеге кіретін құрғақ ауаның жылу сыйымдылығы, ºС, ºС.

Айқын жылылықтың бөлінуі:

(4.34)

мұнда – аппаратурадан жылу бөліну;

– жарықтану көзінен жылу бөліну;

– адамдардан жылу бөліну;

– терезеден күн радиациясының түсуі.

Аппаратурадан жылу бөліну:

(4.35)

мұнда – қондыратын қуаттың қолдану коэфициенті;

– жүктеме коэффициенті;

– аппаратураның бір уақытта жұмыс істеу коэффициенті;

– жылы энергияға өткен кездегі бөлме ішіндегі ауа жылуының ассимилялық коэфиценті;

– барлық аппаратураның номиналды қуаты. Бағытталған есептеулерде барлық 4 коэффициент 0,25-ке тең.

Жарықтану кезіндегі жылу бөлінулер:

(4.36)

мұндағы – ауаға айналатын энергия есептеу санының коэффиценті, ;

– цехтағы жарықтану құрылғысының коэффиценті (әрқайсысы 40 Вт, 20 шам).

Адамдардан жылу бөліну:

(4.37)

мұнда – жұмысшы саны;

– бір адамның жылу жоғалтуы 80-116 Вт тең.

Терезеден күн радиациясының түсуі:

(4.38)

мұнда – терезе ауданы, м²;

– терезе саны;

– металлды түптеу үшін түзеткіш көптік ;

м² терезе арқылы жылу түсу, Вт/м².

Анық бөлінетін жылуды анықтаймыз:

Анық бөлінетін жылудың ауа алмастыруын анықтаймыз:

Вентилятордың өнімділігін табамыз:

(4.39)

онда: – қор коэффициент ,

3 Құбырдың түзу учаскелеріндегі қысымның жоғалтуын есептейміз

(4.40)

мұндағы – құбыр кедергісін есептейтін коэффициент (темір құбырлары үшін );

– құбыр учакесінің үзындығы, м;

– ауа тығыздығы, ;

– ауа желісінің қарастырған учаскедегі ауаның орта жылдамдығы; вентиляторға қосылған учаскелерде ол 8-15 м/с, ал қашықтағыларға 1-4 м/с қабылдайды;

– құбырдың қабылданған диаметрі, .

,

,

,

,

,

4 Өткелде, тізеде, жалюзде жергілікті қысым жоғалуын есептейміз [2]:

(4.41)

мұндағы – ауаның жергілікті жоғалу коэффициенті.

Ауа өткізгіштің бұрылысындағы жоғалыстар:

,

,

,

.

Өткелдегі жоғалту:

,

.

Жалюздегі жоғалту:

Кіру:;

Шығу:.

Сурет 4.4 – Вентиляция желісінің схемасы

Адам өмірінің қауіпсіздігі

Станциядағы құрылғы тұрған бөлмедегі ауа алмасуын есептеу

Бұл жерде біз диспечерлік бөлмедегі ыстық лас ауаны шығарып, ауа алмасуын және бір сағат мөлшердегі ауа алмасуын есептейміз. Бір сағат ішінде бөлмеге берілетін жылу көлемін есептейміз.

Ауа алмасуларда келесі теңдеулер арқылы жүргізіледі: