Выбар метаду ўзнаўлення лесу на высечках

Лесаўзнаўленчыя мерапрыемствы	Ступень вільготнасці глебы, эдафатоп	Колькасць добранадзейнага падросту гаспадарча каштоўных парод, тыс. шт. на 1 га, у залежнасці ад вышыні
		хвойных пород			цвердаліс-тых парод і вольхі насеннага паходжання вышынёй больш за 0,5 м
		дробны, вышынёй да 0,5 м	сярэдні, вышынёй 0,6–1,5 м	буйны, вышынёй больш за 1,5 м
Высечка застаецца пад натуральнае ўзнаўленне	Сухія, А1 Свежыя, А2 В2 С2 Д2 Вільготныя А3 В3 С3 Д3	Больш за 5 Больш за 4 Больш за 3	Больш за 3,5 Больш за 2,5 Больш за 2	Больш за 2 Больш за 1,5 Больш за 1	– Больш за 2 Больш за 1,5
Камбінаванае ўзнаўленне лесу (праводяць мера-прыемствы па са-дзейнічанні нату-ральнаму аднаўлен-ню або ствараюцца частковыя лясныя культуры)	Сухія, А1 Свежыя, А2 В2 С2 Д2 Вільготныя, А3 В3 С3 Д3	2–5 1,5–4 1,5–4	1,5–3,5 1–2,5 1–2	1–2 0,5–1,5 0,5–1	– 1–2 1–1,5
Штучнае лесаўзнаўленне (ствараюцца суцэльныя лясныя культуры)	Сухія, А1 Свежыя і вільготныя А2 В2 С2 Д2 А3 В3 С3 Д3	Менш за 2 Менш за 1,5	Менш за 1,5 Менш за 1	Менш за 1 Менш за 0,5	– Менш за 1

У нашым выпадку пераважае сярэдні па вышыні падрост, таму колькасць дробнага падросту трэба памнажаюць на 0,6, а колькасць буйнага падросту – на 1,25:

2,2 х 0,6 + 4,0 х 1,0 + 2,3 х 1,25 = 8,195 тыс. шт.  на 1 га.

Па шкале табл. 10 назначаем метад узнаўлення лесу пасля высечкі: для ступені вільготнасці глебы свежая, эдафатоп А₂ пры пераважаючай сярэдняй вышыні (0,6–1,5 м) і колькасці добранадзейнага падросту гаспадарча каштоўных парод больш за 2,5 тыс. шт. на 1 га (у нас фактычна 8,195 тыс. шт. на 1 га) высечка застаецца пад натуральнае ўзнаўленне.

Табліца 11

Нарматывы для назначэння суцэльных высечак з захаваннем падросту

Серыі тыпаў лесу	Мінімальная колькасць умоўна буйнога падросту, у тыс. шт./га, для правядзення суцэльнай высечкі
	сасна	елка	дуб
Лішайнікавая, верасовая	4	–	–
Бруснічная, імшыстая	2,5	3	–
Арляковая, злакавая, кіслічная	3	3	2
Чарнічная	3	3	2,5
Сніткавая, крапіўная, папаратнікавая	–	3	2
Даўгамошная	2,5	2,5	–
Прыручаёва-травяная	2,5	2,5	–
Багуновая, асакова-сфагнавая, сфагнавая	2	2	–
Асаковая, балотна-папаратнікавая, вятроўнікавая	–	2	–
Пойменная, лугавіковая	–	–	2

Для ацэнкі ўзнаўлення лесу по шкале «Нарматывы для назначэння суцэльных высечак з захаваннем падросту»[3] (табл. 11) улічваецца ўмоўна буйны падрост, таму колькасць дробнага падросту трэба памнажаюць на 0,5 і колькасць сярэдняга адпаведна на 0,8.

2,2 х 0,5 + 4,0 х 0,8 + 2,3 х 1,0 = 6,6 тыс. шт.  на 1 га.

Паколькі для назначэння суцэльных высечак з захаваннем пад­рос­ту ў імшыстай серыі тыпаў лесу мінімальная колькасць умоўна буй­но­га падросту сасны павінна быць 2,5 тыс. шт. на 1 га (у нас фак­тыч­на 6,6 тыс. шт. на 1 га), то па шкале табл. 11 ацэнка ўзнаўлення нас­туп­ная – падроста сасны дастаткова для назначэння суцэльнай вы­сеч­кі з захаваннем падроста.

Па шкале «Нарматывы колькасці падросту, які забяспечвае асяроддзеахоўныя функцыі лесу пры правядзенні раўнамерна-паступовых і групава-паступовых высечак» [3] (табл.12) пры ацэнцыўзнаўленняі назначэнні магчымага спосабу паступовай высечкі галоўнага карыстання таксама ўлічваецца ўмоўна буйны падрост і каэфіцыент сустракальнасці падросту.

Сустракальнасць падросту «С» уяўляе сабой суадносіны колькасці ўліковых пляцовак з наяўнасцю хаця б аднаго экзэмпляра падросту «n_i» да агульнай колькасці пляцовак «n». Калі С > 0,7, то аднаўленне лічыцца раўнамерным і магчыма назначэнне раўнамерна-паступовай высечкі (пры якіх дрэвастой высякаецца за 2–4 прыёмы шляхам паслядоўнага раўнамернага зрэджвання яго на працягу аднаго класа ўзросту). Калі С = 0,40–0,69, то размеркаванне падросту па плошчы нераўнамернае, а калі С < 0,40 – групавое або курціннае. Як правіла, у насаджэннях з наяўнасцю курціннага і нераўнамернага падросту назначаюцца групава-паступовыя (або групава-выбарачныя) высечкі галоўнага карыстання (пры якіх спелы дрэвастой высякаюць паступова, групамі ў выглядзе вокнаў ці стужак у некалькі прыёмаў (да 4–5) у месцах, дзе ёсць курціны падросту)

Колькасць прыёмаў высечкі залежыць ад групы лясоў, тыпу лесу, біялагічных асаблівасцей галоўнай пароды, саставу, формы, паўнаты, банітэту, санітарнага стану дрэвастою, а таксама ад умоў узнаўлення лесу, і наяўнасці падросту пад полагам. Іх можа быць 4, 3 ці 2.

Табліца 12 – Нарматывы колькасці падросту, які забяспечвае асяроддзеахоўныя функцыі лесу пры правядзенні раўнамерна-паступовых

і групава-паступовых высечак

Паро­да	Групы тыпаў лесу	Мінімальная колькасць умоўна-буйнога падросту па прыёмах высечкі, тыс. шт./га
		перад падрых-тоўчым	перад абнасень-вальным	перад асвятля-льным	перад заключ-ным	пасля заключ-нага
Сасна	верасовая	не мае значэння	самасеў ці падрост у колькасці 0,5	3	8	6
	бруснічная
	імшыстая			3	7	5
	арляковая
	чарнічная
	кіслічная
	даўгамошная			4	5	4
Елка	бруснічная
	імшыстая
	чарнічная			3	7	4
	сніткавая
	даўгамошная			4	5	4
Дуб	ва ўсіх тыпах лесу			2	4	3
Бяро­за	кіслічная з другім ярусам дуба ці елкі			1,7	1,5	1,2
Асіна	сніткавая			1,7	1,5	1,2
Пры адпаведнай колькасці умоўна-буйнога падроста назначаюцца высечкі
–		4-прыём­ныя	3-прыём­ныя	2-прыём­ныя	–

У нашым выпадку пры наяўнасці пад полагам сасняка ім­шыс­та­га ёсць 6,6 тыс. шт. на 1 га ўмоўна буйнога падроста сасны, які раў­на­мер­на раз­меш­ча­ны па плошчы ўчастка (каэфіцыент сустракальнасці – 0,7), таму па шкале табл. 12 ацэнка ўзнаўлення нас­туп­ная – пад­рос­та сасны дастаткова для назначэння раўнамерна-пас­ту­по­вай двух­п­ры­ем­най вы­сеч­кі галоўнага карыстання (з табл. 12 мі­ні­ма­ль­ная ко­ль­касць умоў­на-буйнога падроста перад асвятляльным пры­ё­мам 3 тыс. шт./га).

Заключэнне: Для сасняка імшыстага (эдафатоп А₂) пры пе­ра­ва­жа­ю­чай сярэдняй вышыні (0,6–1,5 м) і колькасці добранадзейнага пад­рос­ту гаспадарча каштоўных парод 8,2 тыс. шт. на 1 га высечка зас­та­ец­ца пад натуральнае ўзнаўленне. На ўчастку спелага лесу пры на­яў­нас­ці пад полагам 6,6 тыс. шт. на 1 га ўмоўна буйнога падроста сас­ны, які раўнамерна размешчаны па плошчы ўчастка (каэфіцыент сус­т­ра­ка­ль­нас­ці – 0,7) можна назначыць раўнамерна-пас­ту­по­вую двухпрыемную высечку або суцэльную высечку галоўнага ка­рыс­тан­ня з захаваннем падроста.

Заданні 5 і 6.

Запраектаваць і абгрунтаваць сістэму і спосаб высечак галоўнага карыстання (абавязкова суцэльналесасечную высечку і адзін з спосабаў паступовай высечак ці добраахвотна-выбарачнуюх высечку), іх арганізацыйна-тэхнічныя элементы высечкі для ўчасткаў згодна варыянта задання з апісаннем ўчасткаў спелага лесу (дадатак 1). Пры абгрунтаванні суцэльнай высечкі кіруйцеся таксама ацэнкай забяспечанасці хвойных і шыракалістых насаджэнняў добранадзейным падростам мэтавых парод (табл. 11).

Тлумачальная запіска да выканання заданняў 5 і 6.

Для абгрунтавання спосабаў высечак галоўнага карыстання» для ўчасткаў выконваецца ацэнка паспяховасці натуральнага аднаўлення лесу (як указана для выкання задання 4, стар. 38), ўстанаўліваюцца і абгрунтоўваюцца сістэма і спосаб высечак згодна з Правіламі высечак лесу ў РБ [3] і іншымі галіновымі нарматыўнымі дакументамі [4–8].

Пры абгрунтаванні мэтазгоднасці правядзення прынятай высечкі ў тым або іншым тыпе лесу неабходна выкарыстоўваць літаратурныя даныя і звесткі аб біялагічных асаблівасцях галоўнай пароды, паходжанні і саставе дрэвастою, умовах аднаўлення, а таксама ступень механізацыі лесанарыхтоўчых работ і эканамічныя ўмовы раёна.

У адпаведнасці з Правіламі высечак лесу ў РБ, аб’ектамі правядзення паступовых высечак галоўнага карыстання (ПВГК) з’яўляюцца спелыя дрэвастоі ўсіх парод, дзе высечкамі галоўнага карыстання можна забяспечыць у кароткі тэрмін натуральнае аднаўленне гаспадарча каштоўных у дадзеных лесараслінных умовах парод.

Раўнамерна-паступовыя ВГК і групава-паступовыя ВГК праводзяць пераважна ў сасняках верасовых, бруснічных, імшыстых, сасняках і ельніках арляковых і кіслічных; дубравах і ельніках сніткавых, крапіўных і кіслічных; у мяккалісцевых дрэвастоях (часцей сухадольных тыпаў лесу) пры наяўнасці падросту галоўных у дадзеных лесараслінных умовах парод (прычым від высечкі устанаўліваецца па характару размеркавання па плошчы (каэфіцыенту сустракальнасці) падросту галоўных у дадзеных лесараслінных умовах парод – раўнамерна-паступовыя пры сустракальнасці 0,70 і больш, групава-паступовыя пры сустракальнасці 0,69 і менш).

Працягла-паступовыя ВГК назначаюць у мяккалісцевых дрэвастоях (часцей сухадольных тыпаў лесу) пры наяўнасці другога яруса хвойных або цвёрдалісцевых парод ва ўзросце, які забяспечычь праз 2 класы ўзросту дасягненне часткі пакінутага на вырошчванне дрэвастою ўзросту спеласці.

Палосна-паступовыя ВГК назначаюцца пераважна ў сасняках верасовых, бруснічных, імшыстых і чарнічных (асацыяцыі бруснічна- і імшыста-чарнічныя) пры адсутнасці падросту галоўных у дадзеных лесараслінных умовах парод, а таксама ў лісцевых і ялова-лісцевых насаджэннях з паўнатой 0,5 і больш пры наяўнасці падросту або другога яруса з елкі ці іншых галоўных парод.

Не праводзяць ПВГК у нізкапаўнотных (менш за 0,4) дрэвастоях; у пераспелых дрэвастоях па прычыне магчымага ветравалу ці буралому; у сасняках, дзе магчыма замена сасны на елку у непрыдатных для яе ўмовах. У гэтых выпадках неабходна праектаваць суцэльналесасечную высечку.

Добраахвотна-выбарачныя высечкі галоўнага карыстання (ДВВГК) назначаюцца у складаных па форме дрэвастоях з магчымасцю зніжэння адноснай паўнаты не менш за 0,6.

Пры немагчымасці назначэння несуцэльнай ВГК у дрэвастоі назначаюць суцэльналесасечную палосную або суцэльна-ўчастковую высечку з захаваннем ці без захавання падросту ў залежнасці ад дрэвавай пароды, групы лесу і плошчы таксацыйнага выдзелу згодна з нарматывамі названых высечак, прыведзенымі ў Пра­ві­лах высечак лесу ў Рэспубліцы Беларусь (табліца 13).

Для суцэльналесасечнай палоснай высечкі галоўнага карыстання абгрунтоўваюцца яе арганізацыйна-тэхнічныя элементы: шырыня і форма лесасекі; напрамак высечкі; напрамак лесасекі; спосаб прымыкання лесасек; тэрмін прымыкання лесасек; тэхналогія лесасечных работ – тэхналогія валкі дрэў, абрэзкі сучча, раскражоўкі хлыстоў на сартыменты, тралёўкі, пагрузкі і вывазкі; ачыстка месцаў высечак і мерапрыемствы па лесааднаўленню.