Характарыстыка дрэвастояў

Ва- ры- янт	Па-рода	Пахо-джанне	Уз-рост, гадоў	Колькасць дрэў, шт/га		Сярэднія		Сума плошчаў сячэння, м2/га	Запас м3/ га
						вышы-ня, м	дыя-метр, см
				дзелавых	дра-вяных
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
1	Д Я Кл Ас	нас. нас. нас. вегет	80 80 80 70	130 90 90 50	25 13 22 20	25,7 24,9 25,4 24,9	30,2 25,8 26,2 25,6	11,1 5,4 6,7 3,6	135 63 80 42
2	Е С Ас Б	нас. нас. вегет. вегет.	70 70 60 70	320 150 60 70	65 26 15 10	16,5 16,7 16,4 16,5	16,0 17,3 17,0 17,2	11,8 6,5 2,1 2,3	100 54 16 18
3	С Д Б Е	нас. нас. нас. нас.	90 90 90 50	120 44 40 250	10 16 22 50	32,1 32,0 31,8 18,5	33,8 42,0 33,0 18,0	11,5 6,1 3,1 9,4	189 90 42 88
4	С Е Б Ас Д	нас. нас. нас. нас. нас.	90 50 90 80 90	210 130 120 60 80	12 72 35 40 15	32,0 18,5 31,7 31,5 32,0	33,5 18,0 33,0 32,0 43,0	14,1 9,5 5,9 3,2 2,1	204 87 103 74 40
5	С Е Б Ас Вол	нас. нас. нас. вегет. вегет.	50 30 50 50 50	700 60 70 65 60	55 40 29 30 35	17,3 6,5 17,0 17,1 16,7	17,8 6,2 17,4 17,0 17,1	13,4 1,9 3,3 4,1 4,5	132 11 25 30 36
6	С Б Ас Е Лп	нас. нас. нас. нас. нас.	100 80 80 50 30	380 50 53 240 260	10 7 3 45 60	29,5 29,3 28,1 13,2 14,0	35,0 35,0 36,1 13,0 12,0	16,7 4,4 5,1 3,9 4,2	230 60 70 27 28
7	Е С Г Е	нас. нас. нас. нас.	80 80 50 50	330 50 100 155	10 6 24 20	18,6 18,5 15,0 13,2	19,0 19,3 16,0 13,0	14,9 1,6 5,1 7,5	186 19 47 52
8	Д Б Г С	нас. вегет. вегет. нас.	50 50 20 50	400 200 300 45	38 35 60 4	19,1 19,5 15,6 19,5	18,7 17,6 14,2 20,2	13,1 5,4 4,8 1,4	128 62 50 15
Заканчэнне табл. 3
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
9	С Д Г Е	нас. нас. нас. нас.	120 120 80 40	100 40 250 210	13 15 40 35	32,0 31,0 20,6 13,4	36,7 38,0 22,0 13,6	10,6 2,3 9,5 7,5	169 33 93 53
10	Я Кл Ас Б	нас. нас. нас. нас.	80 80 75 75	240 100 80 50	13 10 40 16	24,6 24,0 24,7 24,5	30,0 28,2 28,0 28,5	16,1 5,7 4,3 2,7	172 73 64 34
11	Вол Б Ас Я	вегет. вегет. вегет. нас.	60 60 60 70	400 60 60 80	15 10 30 15	27,3 27,0 27,0 16,6	30,0 29,5 30,0 17,0	17,1 3,6 4,1 4,5	261 48 56 37
12	Ас Б Е Д Кл	вегет. вегет. нас. нас. нас.	50 50 50 50 50	500 100 150 90 80	10 20 18 15 24	21,2 21,0 21,5 19,0 20,0	20,7 21,2 20,0 23,0 22,1	13,1 4,3 5,2 3,7 2,6	173 50 64 43 33
13	Е С Б Кл Е	нас. нас. нас. нас. нас.	120 120 100 100 60	400 50 100 60 280	5 3 12 6 40	28,0 27,8 27,5 27,0 14,8	29,0 30,0 28,0 28,0 17,3	16,2 4,3 5,2 3,7 2,6	355 43 73 47 54
14	С Ас Е Е	нас. вегет. нас. нас.	130 50 100 30	350 10 50 700	15 4 2 150	29,5 28,0 25,3 7,0	35,0 30,0 38,2 8,0	21,4 1,3 5,6 5,5	260 7 35 30
15	С Е Б Е	нас. нас. нас. нас.	140 140 100 50	100 80 20 86	5 2 5 14	29,0 29,0 29,1 16,9	35,0 34,0 35,0 17,2	10,1 7,4 2,2 3,7	140 102 28 30
16	Е Д Б Ас Вол	нас. нас. нас. вегет. вегет.	120 120 70 50 50	300 10 10 20 10	20 1 2 10 3	32,0 30,0 30,0 23,0 23,6	36,2 38,0 30,4 30,1 30,0	23,1 1,7 1,3 6,6 5,1	260 16 12 34 28
17	С Д Б Е	нас нас вегет нас	90 80 70 65	230 250 110 425	60 25 28 80	21,3 19,1 18,3 16,0	23,2 21,5 18,5 15,9	12,3 10,0 3,7 9,0	135 100 30 80

Да асноўных, найбольш характэрных прыкмет трэба аднесці: паходжанне, форму, састаў, узрост, банітэт, паўнату, самкнутасць, таварнасць, тып лесу і тып лесараслінных умоў.

Паходжанне – паказчык, які характарызуе спосаб размнажэння дрэў насаджэння. Па характары аднаўлення насаджэнні падзяляюцца на штучныя (створаныя пасевам насення, пасадкай сеянцаў і саджанцаў) і натуральныя (насенныя, вегетатыўныя і мяшаныя). Вегетатыўнае ўзнаўленне, у сваю чаргу, можа адбывацца парасткамі ад пня (бяроза, дуб, ясень, клён, ліпа, граб, вольха чорная), каранёвымі атожылкамі (асіна, таполя белая, акацыя белая і інш) і бакавымі атожылкамі (елка, піхта).

Насенныя дрэвастоі спачатку растуць павольней за парастка-выя, але надалей даганяюць іх і нават дасягаюць большых памераў як па вышыні, так і па дыяметры.

Форма – паказчык, які характарызуе структуру дрэвастою (або структуру насаджэння). Па форме дрэвастоі бываюць простыя (аднаярусныя) і складаныя (з двух і больш ярусаў).

Ярус дрэвастою – сукупнасць дрэў, якія займаюць пэўнае становішча ў вертыкальнай структуры дрэвастою. Адрозніваюць асноўны ярус, верхні ярус. Верхні ярус звычайна складаюць святлолюбівыя пароды, а другі і трэці – ценевынослівыя, якія павольна растуць у першыя гады жыцця.

Выдзяленне ярусаў у дрэвастоях праводзіцца пры наступных умовах [1]:

– паўната кожнага яруса павінна быць не менш як 0,3;

– розніца ў сярэдніх вышынях павінна складаць не менш за 20%.

Пры вышыні яруса ад 4 да 8 м ён выдзяляецца, калі яго сярэдняя вышыня складае не менш за 1/4 вышыні верхняга яруса. Ва ўсіх астатніх выпадках ніжні полаг насаджэння таксуецца як падрост.

Састаў – пералік дрэвавых відаў з указаннем долі ўдзелу кожнага з іх у запасе дрэвастою. Па саставу дрэвастоі падзяляюцца на чыстыя і змешаныя. Калі дрэвастой складаецца з адной пароды або дамешку іншай пароды, які не перавышае 5% агульнага запасу, ён называецца чыстым. Пры наяўнасці ў саставе дрэвастою некалькіх парод ён называецца змешаным.

Пародны састаў простага насаджэння або яруса ў складаным устанаўліваецца па працэнтных суадносінах запасаў дрэвавых парод і запісваецца формулай. У формуле прыводзяцца скарочаныя абазначэнні дрэвавых парод і доля ўдзелу кожнай з іх, якая паказваецца ў выглядзе каэфіцыента (цэлага ліку), кожная адзінка якога адпавядае 10%-най долі ўдзелу яе ў агульным запасе. Дрэвавыя пароды, запас якіх складае да 5% ад агульнага запасу насаджэння (яруса), запісваюцца ў формулу саставу са знакам «+». Напрыклад, формула саставу 8С2Б+Е азначае, што на долю сасны прыходзіцца 80% ад агульнага запасу, бярозы – 20% і елкі – да 5%.

Для асноўных лесаўтваральных дрэвавых парод устанаўліва-юцца наступныя скарочаныя абазначэнні: сасна – С, елка – Е, піхта – П, лістоўніца – Л, кедр – К, дуб – Д, бук – Бк, граб – Г, ясень – Я, клён – Кл, бяроза – Б, асіна – Ас, вольха – Вол, ліпа – Лп, таполя – Т.

У маладняках да 10-гадовага ўзросту састаў вызначаецца па суадносінах колькасці ствалоў.

Важнай задачай з'яўляецца правільнае вызначэнне пераважнай і галоўнай парод і аднясенне насаджэння адпаведна да хвойнай, цвёрдалісцевай або драбналістай гаспадаркі.

Галоўная парода – дрэвавая парода, якая ў пэўных лесараслінных і эканамічных умовах найлепшым чынам адпавядае гаспадарчым і экалагічным мэтам. Выбар галоўнай дрэвавай пароды, якая адпавядае глебава-лесатыпалагічным умовам, – адзін з галоўных момантаў, які вызначае эфектыўнасць лясной гаспадаркі. У апошні час галоўную пароду яшчэ называюць мэтавай дрэвавай пародай.

Галоўная парода з'яўляецца пераважнай, калі яе запас у ся-рэднеўзроставых, прыспелых, спелых і перастойных насаджэннях складае не менш за 5/10, а для дуба, ясеня – 4/10 агульнага запасу насаджэння (яруса). Напрыклад, у пералічаных насаджэннях формула саставу запісваецца 4Д6Б, а не 6Б4Д.

У маладняках пераважнымі пародамі лічацца галоўныя пароды пры долі ўдзелу ў саставе насаджэння ў другім класе ўзросту на 1/10, а ў першым класе ўзросту – на 2/10 менш, чым прыведзена вышэй. Напрыклад, у змешаным саснова-бярозавым насаджэнні 30-гадовага ўзросту трэба пісаць 4С6Б, а не наадварот; да 20-гадовага ўзросту – 3С7Б.

Узрост – паказчык, які характарызуе адносны або абсалютны ўзрост дрэвастою. У залежнасці ад тэмпаў росту дрэвавых парод у лесаводстве прынята дзяліць дрэвастоі на класы ўзросту. Працягласць класа ўзросту для хвойных і цвёрдалісцевых дрэвастояў насеннага паходжання складае 20 гадоў, для драбналістых і цвёрдалісцевых парасткавага паходжання – 10 гадоў, для лазы – 1 год. Калі ўзрост дрэў, якія ўваходзяць у дрэвастой, вагаецца ў межах аднаго класа ўзросту, то такі дрэвастой называюць аднаўзроставым, а калі ўзрост дрэў выходзіць за межы аднаго класа ўзросту – рознаўзроставым. Напрыклад, калі ў састаў насаджэння ўваходзіць сасна і бяроза ва ўзростах адпаведна 50 і 30 гадоў, яно называецца аднаўзроставым, бо маюць аднолькавы III клас узросту.

У гаспадарчых мэтах выдзяляюць яшчэ ўзроствыя групы дрэвастояў. Група ўзросту дрэвастояў – класіфікацыйная адзінка, якая залежыць ад устаноўленага для пароды ўзросту галоўнай высечкі. Выдзяляюць маладнякі, сярэднеўзроставыя, прыспелыя, спелыя і пераспелыя ўзроставыя групы дрэвастояў. Да маладнякоў заўсёды адносяць дрэвастоі I і II класаў узросту. Да спелых адносяць дрэвастоі двух класаў узросту (клас узросту галоўнай высечкі і наступны за ім), да пераспелых – усе астатнія пасля спелых дрэвастоі, да прыспелых – дрэвастоі аднаго папярэдняга да спелых класа ўзросту, да сярэднеўзроставых – дрэвастоі ўсіх класаў узросту паміж маладнякамі і прыспелымі ўзроставымі групамі.

Банітэт – паказчык прадукцыйнасці дрэвастою, які характа-рызуе хуткасць росту дрэў. Ён вызначаецца па табл. 4 у залежнасці ад сярэдняй вышыні, узросту і паходжання [1]. Адрозніваюць пяць асноўных класаў банітэту – ад I (вышэйшай прадуктыўнасці) да V (ніжэйшай). Зрэдку ўзнікае неабходнасць у выдзяленні I^а і V^а класаў банітэту.

Насаджэнні II і вышэйшага класа банітэту называюць высокабані-тэтнымі, III–IV – сярэднебанітэтнымі, V – нізкабанітэтнымі, V^а і V^б – непрадукцыйнымі.

У маладняках да 10-гадовага ўзросту клас банітэту ўстанаўлі-ваецца па ўмовах месцазнаходжання (тыпу леса).

Паўната – паказчык, які характарызуе ступень шчыльнасці стаяння дрэў і вызначаецца адносінамі сумы плошчаў сячэння дрэвавых ствалоў на вышыні 1,3 м да сумы плошчаў сячэння нармальнага дрэвастою таго ж узросту і той жа вышыні (табл. 5, 6). Адносная паўната вызначаецца асобна для кожнага яруса насаджэння. Агульную адносную паўнату Раг дрэвастою можна вызначыць шляхам падсумоўвання па складовых пародах, напрыклад:

Раг = Р_Е + Р_б + Р_ас,

дзе Р_Е, Р_б, Р_ас – адносныя паўноты, адпаведна, елкі, бярозы, асіны.

Для насаджэнняў вышынёй да 3 м паўната вызначаецца па ступені самкнутасці полага; для маладнякоў прыроднага паходжання, якія не ўступілі ў стадыю змыкання, – па колькасці дрэвавых раслін у пераліку на 1 га.

Табліца 4