![](/user_photo/2706_HbeT2.jpg)
9.3. Өлшеу әдісі
Жұмыста
мына тізбектей жалғанған элементтерден
тұратын: а) кедергілері
және
екі резистордан (
тізбек, 3 а-сурет); б)
резистор мен
конденсатордан (
тізбек, 3 б-сурет); в)
резистор мен
индуктивтілік катушкасынан (
тізбек, 3 в-сурет) тұратын тізбектердегі
электрлік процестер зерттеледі.
|
3
- сурет.
Тізбектеліп қосылған
|
Зерттелетін
тізбектерді сипаттайтын негізгі параметр
тізбектің шығу
кернеу амплитудасының тізбектің кіру
кернеу амплитудасына қатынасы болатын
тізбектің
(17)
беріліс коэффициенті болып табылады.
Тізбектің
шығу кернеуі
резистордағы кернеудің түсуіне тең:
(18)
яғни
тізбектегі
токқа тура пропорционал және онымен
бірдей фазада болады. (18) қатынасы
негізінде тізбектің беріліс коэффициентін
мына түрде жазуға болады
(19)
(18)
қатынасынан тізбектегі
токпен кіру кернеуі арасындағы фазалардың
ығысу бұрышын өлшеу үшін
және
кернеулері арасындағы фазалардың ығысу
бұрышын өлшеу жеткілікті болатындығы
келіп шығады.
3-суретте
көрсетілген схемалар үшін тізбектің
беріліс коэффициенті және
фазалардың ығысу бұрышы үшін өрнектердің
аналитикалық түрін табамыз. Бұл үшін
(13), (14) және (19) формулалардан пайдаланамыз.
Сонда осы формулаларға әрбір схемаға
сәйкес кедергілердің, кернеулердің
және токтардың мәндерін қоямыз.
1.
тізбек:
;
;
;
.
(13) өрнектен
(20)
(14) өрнектен
(21)
(19) және (20) өрнектерінен
(22)
2.
тізбек:
(13)-тен
(23)
(14)-тен
(24)
(19) және (23)-тен
(25)
Жоғарғы
жиіліктер жағдайында
:
Осы нәтиже тізбекте
конденсаторы қысқа тұйықталып
қосылғандығына сәйкес келеді. Төменгі
жиіліктер жағдайында
:
(26)
Бұл
нәтиже тізбекте
резисторы қысқа тұйықталып қосылуына
сәйкес келеді.
3.
RL тізбегі:
(13)-тен
(27)
(14)-тен
(28)
(19) және (27)-ден
(29)
Жоғарғы
жиіліктер жағдайында
:
(30)
Төменгі
жиіліктер жағдайында
:
Бұл
тізбекте
индуктивтіліктің қысқа тұйықталуына
сай келеді. Алынған нәтижелер тізбектердің
параметрлерін эксперименттік
анықтау үшін қолдануға болады.
9.4. Жұмыстың орындалу реті
4-сурет құрылғының электр тізбегі көрсетілген. Мұнда А коммутаторын қолдану себебі ол, бір сәулелік осциллограф экранында бір мезгілде екі синусоидалық сигналды бақылауға мүмкіндік береді. Зерттелетін тізбектің кіруінен кернеу, коммутатордың “Вх1”-не беріледі, ал зерттелетін тізбектің шығуынан кернеу коммутатордың “Вх2”-іне беріледі. Коммутатордың шығуынан зерттелетін кернеулер осцил лографтың Y кіруіне беріледі.
|
4-сурет. Құрылғының принциптік схемасы
|
PQ генераторы гармоникалық ЭҚК көзі болып табылады. Шығу кернеуі мен генератор жиілігін кең ауқымда өзгертуге болады. РО осциллографы тізбектің кіру және шығу кернеулері амплитудаларын өлшеу үшін, және де тізбектегі ток пен кіру кернеуі арасындағы фазалардың ығысу бұрышын өлшеу үшін қызмет етеді.
Тапсырмаларды орындау алдында берілген қондырғыда пайдаланылатын аспаптардың описанияларымен танысып алыңыз.