 
        
        Logika-Homenko
.pdfМІНІСТЕРСТВО ОСВІТИ І НАУКИ УКРАЇНИ КИІВСЬКИЙ НАЦІОНАЛЬНИЙ УНІВЕРСТИТЕТ ІМЕНІ ТАРАСА ШЕВЧЕНКА
І.В. Хоменко
ЛОГІКА
Підручник для студентів вищих навчальних закладів
Затверджено Міністерством освіти і науки України
як підручник для студентів вищих навчальних закладів
Київ «Центр учбової літератури»
2007
ББК 87.4я73 Х 76
УДК 16(075.8)
Гриф надано Міністерством освіти і науки України (Лист №14/18"Г"1063 від 09.07.2007р.)
Рецензенти:
Омельянчик В.Й. – доктор філосоських наук; Рижко В.А. – доктор філософських наук, професор;
Бандура О.О. – доктор філософських наук, професор.
Хоменко І.В.
Х 76 Логіка. Підручник. – К.: Центр учбової літератури, 2007. – 335 с.
ISBN 978H966H364H529H2
У підручнику в модульній формі викладений курс логіки для студентів виH щих навчальних закладів України. Навчальний модуль містить дві частини: теореH тичну та практичну. У першій викладено навчальний матеріал з логіки, у другій H словник термінів, тест і практикум. У підручник входить також модуль «Цікава логіка», де зібрані різноманітні запитання, задачі, головоломки, спрямовані на визH начення рівня логічної культури мислення людини.
Перевірити рівень загальних знань з логіки після вивчення курсу студенти змоH жуть за допомогою розвязання підсумкових тестових завдань. Завершують підручник розділи «Логіка в слайдах» та «Алгоритми розвязання логічних завдань». Видання супH роводжене розширеним списком рекомендованої літератури. Курс логіки, репрезентоваH ний у підручнику, апробований автором у Київському національному університеті імені Тараса Шевченка та інших вищих навчальних закладах України.
Підручник розрахований на студентів, аспірантів, викладачів вищих нвчальH них закладів. Він може стати у нагоді для тих, хто навчається в коледжах, ліцеях, гімназіях, а також для всіх, кого цікавить логіка.
ББК 87.4я73
©Хоменко І.В., 2007
©Центр учбової літератури, 2007
 
| . . . . . | . . . . . . . . . . . . | . . | . . . . | . . . . . . . . . . | . . . . . | . . . . | . . . . . | 6 | |
| 
 | . . | . . . . | . . . . . . . . . . | . . . . . . | . . . | . . . . . | 6 | ||
| . . . . | . . | . . . . | . . . . . . . . . . | . . . . . . | . . . | . . . . . | 7 | ||
| 
 | 
 | . . . . | . . . . . . . . . . | . . . . . . | . . . | . . . . . | 8 | ||
| 1. . . | . . . . . . | . . . | . . . . . | 9 | |||||
| 1.1. | 
 | . . | . . . . . . . . . . | . . . . . . | . . . | . . . . . | 9 | ||
| 1.2. | 
 | . . . | . . . . . | 10 | |||||
| 1.3. | . . . . . . . . . . | . . . . . . | . . . | . . . . . | 16 | ||||
| 1.4. | 
 | . | 
 | 
 | 18 | ||||
| . . . . . | . . | . . . . | . . . . . . . . . . | . . . . . . | . . . | . . . . . | |||
| 1.5. ! | . . . . . . . . . . | . . . . . . | . . . | . . . . . | 20 | ||||
| , ’ . . . . . . | . . . . . . | . . . | . . . . . | 22 | |||||
| . . . . . . | . . . . . | . . . . . . . | . . | . . . . | . . . . . . . . . . | . . . . . . | . . . | . . . . . | 23 | 
| . | . . . . . | . . . . . . . | . . | . . . . | . . . . . . . . . . | . . . . . . | . . . | . . . . . | 25 | 
| 2. . . . | . . . . . | 28 | |||||||
| 2.1. | . | . . . . . . . . . . | . . . . . . | . . . | . . . . . | 28 | |||
| 2.2. | 
 | 
 | . . . . . . . . . . | . . . . . . | . . . | . . . . . | 29 | ||
| 2.3. " . | 30 | ||||||||
| 2.4. | " . . . . . . | . . . . . . | . . . | . . . . . | 32 | ||||
| , ’ . . . . . . | . . . . . . | . . . | . . . . . | 38 | |||||
| . . . . . . | . . . . . | . . . . . . . | . . | . . . . | . . . . . . . . . . | . . . . . . | . . . | . . . . . | 40 | 
| . | . . . . . | . . . . . . . | . . | . . . . | . . . . . . . . . . | . . . . . . | . . . | . . . . . | 42 | 
| 3. ’ . | . . . . . . . . . . | . . . . . . | . . . | . . . . . | 44 | ||||
| 3.1. # $ | . . . . . . . . . . | . . . . . . | . . . | . . . . . | 44 | ||||
| 3.2. % | 
 | . | " & | 46 | |||||
| 3.3. # $ . | . . . . . | 50 | |||||||
| 3.4. | . $ | . . . | . . . | . . . . . | 53 | ||||
| 3.5. | 
 | 
 | 
 | . | 
 | 
 | 57 | ||
| 
 | . | . . . . . . . | . . | . . . . | . . . . . . . . . . | . . . . . . | . . . | . . . . . | |
3
 
3.6. ' % ( . . . . . . . . . . . . 58 3.7. ' % ( . . . . . . . . . . 60
, ’. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
4. . . . . 70
| 4.1. ) | ( | 
 | . . | . . . | . . . . . . . | . . . | . . . 70 | ||||||
| 4.2. | . . | . . . | . . . . . | . . . . . | . | . . | . . . . | . . | . . . . . . . . | . . | . . . 71 | ||
| 4.3. | 
 | 
 | . . . . . . | . . . . | . | . . . | . . . | . . | . . . . . . . . | . . | . . . 79 | ||
| , ’. | . . . | . . | . . . . . . . . | . . | . . . 87 | ||||||||
| . . | . . . | . . . | . . . . . | . . | . . . . . . | . . . . | . | . . . | . . . | . . | . . . . . . . . | . . | . . . 89 | 
| . . . | . . . . . | . . | . . . . . . | . . . . | . | . . . | . . . | . . | . . . . . . . . | . . | . . . 92 | ||
| 5. ! " # . . | . . | . . . 96 | |||||||||||
| 5.1. * | , ( | , + | . . . | . . | . . . . . . . . | . . | . . . 96 | ||||||
| 5.2. | 
 | + | . . | . . . 98 | |||||||||
| 5.3. + | . . . | . | . . . | . . . | . . | . . . . . . . . | . . | . . . 101 | |||||
| 5.4. . . | -. . . . . . . . | . . . . . | . . . . . . . . | . . | . . . 103 | ||||||||
| 5.5. | 
 | &$ | . . | . . . 108 | |||||||||
| 5.6. # | $ | . . | . . . . . . . . | . . | . . . 117 | ||||||||
| 5.7. $ % ( + . . | . . | . . . 132 | |||||||||||
| 5.8. + | . $ | ||||||||||||
| + | . . . . . | . . | . . . . . . | . . . . | . | . . . | . . . | . . | . . . . . . . . | . . | . . . 137 | ||
| 5.9. | . . | . . . . . . . . | . . | . . . 139 | |||||||||
| , ’. | . . . | . . | . . . . . . . . | . . | . . . 146 | ||||||||
| . . . | . . | . . . | . . . . . | . . | . . . . . . | . . . . | . | . . . | . . . | . . | . . . . . . . . | . . | . . . 149 | 
| . . . | . . . . . | . . | . . . . . . | . . . . | . | . . . | . . . | . . | . . . . . . . . | . . | . . . 153 | ||
| 6. " " . | . . . . . . . . | . . | . . . 160 | ||||||||||
| 6.1. | 
 | . | $ | ||||||||||
| 
 | . | . . . | . . . . . | . . . . . . . . . . . . | . | . . . | . . . | . . | . . . . . . . . | . . | . . . 160 | ||
| 6.2. | . | . . . | . . . | . . | . . . . . . . . | . . | . . . 161 | ||||||
| 6.3. / | 
 | . . . | . . . | . . | . . . . . . . . | . . | . . . 167 | ||||||
| , ’. | . . . | . . | . . . . . . . . | . . | . . . 169 | ||||||||
| . . . | . . | . . . | . . . . . | . . | . . . . . . | . . . . | . | . . . | . . . | . . | . . . . . . . . | . . | . . . 170 | 
| . . . | . . . . . | . . | . . . . . . | . . . . | . | . . . | . . . | . . | . . . . . . . . | . . | . . . 173 | ||
| 7. $ ". . . . . . | . . | . . . 176 | |||||||||||
| 7.1. # | $ | $ | . | 176 | |||||||||
| $ . . | . . . . . . . | . .$. . . . . . . . | . . | ||||||||||
| 7.2. | 
 | . | . . . 177 | ||||||||||
4
 
| 7.3. -+. -+ | 189 | 
| , ’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . | 192 | 
| . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . | 193 | 
| . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . | 195 | 
8. " . . . . . . . . . . 198
8.1. " +. " & . . . . . 198 8.2. : " . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200 8.3. " &. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 8.4. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
8.5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 8.6. , , $; ; . . . . . . . . . . . . . . . . 210 8.7. , , $; ; . . . . . . . . . . . 214 8.8. , , $; ; ! . . . . . . . . . . . . . . 219
, ’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226
| 9. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . | 232 | 
| 9.1. < . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . | 232 | 
| 9.2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . | 245 | 
| 9.3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . | 258 | 
% &' ()* + . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276
% &' ()* ,-' )' &. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290
/%'- ( -* -0. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298
/ ,) &) , :(’;:-<<; /%=<)0 :-( -<. . . . . . . . . . . . . . . 313
% +,-,-. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329
5
 
Вступ
= - -$ -, .
# & % "+ %
" , ( :
, ’ &$ +
, + % ( ;
, ! , -;
$ $, ! "$, -
$ &$ &$ $;
+ -" &$;
; $
$ $ %$ + , ’-&$ % ;" & « — », -
| 
 | 
 | 
 | |||||||
| $; | , $ | ( | 
 | , | |||||
| 
 | |||||||||
| ; ; | 
 | 
 | 
 | & | 
 | ! " & | |||
| " | |||||||||
| 
 | ; | 
 | 
 | $ - | |||||
| & | |||||||||
| 
 | $ %$; | 
 | 
 | 
 | 
 | 
 | 
 | ||
| + | " +; | 
 | 
 | 
 | ; | ||||
| 
 | " + | ||||||||
| $ " & " ; | 
 | ||||||||
| 
 | 
 | 
 | + | 
 | - | ||||
& .
6
 
A , ( -!$" :
! +;! ; -
$ $ ; ’ , - -( %$; +-- ; ;$
! " $ : $ " , $
| , ( | , ; ; | |||||
| 
 | 
 | 
 | , | |||
| &, , , - | ||||||
| + - | ||||||
| , % $ $ - | ||||||
| 
 | ; | 
 | 
 | 
 | 
 | 
 | 
| ( - | ||||||
| $ & ! ! . | ||||||
| 
 | 
 | 
 | 
 | 
 | 
 | |
| 
 | 
 | 
 | 
 | 
 | 
 | |
| 
 | ||||||
| ’ : | ||||||
| 1. . | 
 | |||||
| 2. | $ . | |||||
| 3. ’ | . | 
 | . | |||
| 4. " & | ||||||
| 5. + | ( . | |||||
| 6. B | 
 | . | . | |||
| 7. | 
 | |||||
| 8. & | " &. | |||||
| 9. < . | 
 | 
 | 
 | |||
1—8 + $ : &&. ) % -, $ - & , ; % -.
B :
, ’ ;&;
7
 
| " ; ’ | - | |
| $ . | 
 | 
 | 
| ) 9 " , | - | |
| 
 | & + , | |
| 
 | $. | 
 | 
/ " . :
;
;
+ $;
| ’ | $ | ; | 
 | 
 | 
 | ||||||
| . | 
 | 
 | 
 | 
 | 
 | 
 | 
 | ||||
| 
 | 
 | 
 | 
 | 
 | 
 | 
 | 
 | 
 | |||
| 
 | 
 | 
 | 
 | 
 | 
 | 
 | 
 | 
 | |||
| 
 | 
 | ||||||||||
| +,>- ? )(% - , ; | - | ||||||||||
| - ( | $. | ||||||||||
| ) | -’ | . / ( | - | ||||||||
| 
 | , | & % &. - | |||||||||
| 
 | - $ . C - | ||||||||||
| " : « | 
 | 
 | 
 | ||||||||
| ». | 
 | 
 | 
 | 
 | 
 | 
 | |||||
| , /- ? )(% - , ; - | - | ||||||||||
| 
 | ; | 
 | -, ; +- | ||||||||
| ( | " . # | $ | |||||||||
| "-& " & ( , - % + ’ - | |||||||||||
| $ | . ' | - | |||||||||
| 
 | 
 | , | |||||||||
| ( % | 
 | ||||||||||
| 
 | 
 | 
 | ( , " | - | |||||||
| 
 | 
 | 
 | $ $ , - | ||||||||
| - ! $ " , $, | |||||||||||
| $ ; . % "$ + ( | - | ||||||||||
| , + - | |||||||||||
| $ | $ &$ | $ | - | ||||||||
| + &$ | $ %$ + . | 
 | 
 | 
 | 
 | 
 | |||||
8
 
Модуль 1
!"
1.1. #$
' «» $ " « » (logos), ; - « » ( « », « ») « » ( « », « -»). ) = " & « » ! !$ . B ! ! & - % = ( . 544 — . 483 . . .),$ , -.
# + & « »+ . / - + ; % .
+,&%< « /%'-» ( ( -$ « », « », « -», « », « ! », « », « », « -» ; . ' « » -- -’ ;, , + .- ;.
+,&%< « /%'-» ( + - + ’ ! , +. ) « -», « », « » ; . ) "-« » + F - , ( , - + . ' ( $ +-.
1
| 
 | 9 | 
 
+,&%< « /%'-» ( -& . "+ .
" # $ , % # - ? / % : — $ , # .
| 
 | + + " : ’ | ||||
| 
 | . | — " ( | |||
| 
 | ’- ( . / | ||||
| 
 | 
 | + « ». | |||
| 
 | — " ! , + - | ||||
| 
 | : ! ! , | , , - | |||
| , $, | ! ; . $ - | ||||
"$ , " ! && - , ; - , % "+ . " ,+ + , $ - + F &$ , $ ( " .
) ’ " ( :
— , ( , - ) ! ".
| " && " | 
 | $ +- | ||||
| : | & + , | |||||
| 
 | $ . < $ - | |||||
| &. % | +- | ( , | ||||
| , ), - - | ||||||
| 
 | . ) ’ " && ( + - | |||||
| + +. | 
 | 
 | 
 | 
 | 
 | |
| 
 | 
 | 
 | 
 | |||
| 1.2. $ $ | 
 | 
 | 
 | |||
| 
 | 
 | 
 | ||||
| — ( | . G& | - | ||||
| 2,5 . - : | 
 | |||||
| " (IV . | . . — XIX .); | |||||
| 
 | ( XIX . — | % | ||||
).
| 10 | 1 | 
