Внешняя политика РП
.docxманарха Рэчы Паспалітай. Але са смерцю шведскага караля ў 1632 г.
скончыліся надзеі Масквы на саюз са Швецыяй. У выніку Расія пачала
Смаленскую вайну, не атрымаўшы падтрымкі з боку Швецыі і Турцыі.
Маскоўскі ўрад склікаў Земскі сабор, каб атрымаць падтрымку
ўсіх саслоўяў у вайне з Польска-Літвінскай дзяржавай. На саборы
была сфармуліраваў афіцыйная палітычная дактрына Рускай
дзяржавы перыяду станаўлення абсалютысцкай ідэалогіі. Яе змест
зводзіўся да таго, што Расія павінна ваяваць з Рэччу Паспалітай перш
за ўсё для «государской чести», а ўжо потым — для выратавання
праваслаўнай веры і праваслаўных хрысціян. Важная роля адводзі-
лася таксама фактару помсты «полякам» за іх «неправду».
У 1632 г. Расія, прагнучы рэваншу, выправілася вайной на
захад. Галоўнай мэтай было адваяванне Смаленска. Час для нападу
быў выбраны адмысловы: памёр Жыгімонт III Ваза. Пачатак вайны
быў на карысць рускіх. 40-тысячная армія даволі лёгка захапіла
Себеж, Невель, Усвяты, Дарагабуж, Белую, Рослаў, Трубецк, Ноўгарад-
Северскі, Старадуб і іншыя памежныя тэрыторыі (усяго 21 горад у
паласе мяжы ВКЛ ад Вязьмы да Дняпра).
У студзені 1633 г. войскі ваяводы М. Б. Шэіна асадзілі Смаленск і
адначасова праніклі ўглыб Беларусі, авалодаўшы Асвеяй, Друяй,
Полацкам, Прапойскам. На падмогу смаленскаму гарнізону прыйшло
25-тысячнае літвінскае і польскае войска на чале з новым каралём
Уладзіславам IV і некалькі тысяч запарожскіх казакоў. Адначасова
крымскія татары зрабілі набегі на Тульскі, Маскоўскі і іншыя паветы
Рускай дзяржавы.
Маскоўскае войска трапіла ў акружэнне і мусіла капітуляваць.
Паводле акта аб капітуляцыі рэшткі рускай арміі, пакінуўшы ўсю
артылерыю, шмат іншай зброі і штандарты, адышлі з-пад Смаленска.
Галоўнакамандуючы рускімі войскамі М. Б. Шэін быў аб'яўлены
ўрадам галоўным віноўнікам паражэння Расіі і пакараны смерцю.
У сакавіку 1634 г. у вёсцы Сёмлева на рацэ Палянаўка паміж
Вязьмамі і Дарагабужам (цяпер гэта тэрыторыя Смаленскай вобласці)
пачаліся мірныя перагаворы паміж дэлегацыяй Рэчы Паспалітай,
якую ўзначальвалі каронны канцлер епіскап Якуб Задзік і гетман
польны ВКЛ Крыштоф Радзівіл, і рускай дэлегацыяй на чале з
баярыным Ф. І. Шарамецевым і князем А. М. Львовым. Фактычным
кіраўніком дэлегацыі Рэчы Паспалітай быў кароль Уладзіслаў IV, які
інкогніта знаходзіўся ў суседняй вёсцы. Трэба адзначыць, што на
заключэнне міру Польска-Літвінскую федэрацыю вымушала і пагроза
ўварвання з боку Турцыі.
Польска-літвінскія дыпламаты выступалі ў ролі пераможцаў і
спрабавалі навязаць рускім ганебныя ўмовы міру. Яны патрабавалі,
каб маскоўскі ўрад скінуў цара М. Раманава і выбраў сабе іншага, са
сваякоў Уладзіслава. Гаворка таксама ішла пра тое, што Расія павінна
вярнуць Рэчы Паспалітай Северскія землі, а каралю заплаціць 100
тыс. рублёў за адмову ад тытула рускага цара і ад маскоўскага
прастола. Потым польска-літвінскія паслы пайшлі на ўступкі і
прапанавалі вярнуцца да праекта зліцця дзвюх дзяржаў (1600 г.)
шляхам дынастычнай уніі. Рускія паслы адказалі, што не маюць
паўнамоцтваў заключаць такі дагавор.
Перагаворы закончыліся падпісаннем 4 чэрвеня 1634 г. бес-
тэрміновага мірнага дагавора («вечнага дакарання»), які ў асноўным
пакідаў межы 1618 г. некранутымі. Да Расіі пераходзілі горад
Сярпейск і некалькі памежных крэпасцей на Севершчыне (цяпер
тэрыторыя Бранскай вобласці). Смаленская і Чарнігаўская землі, а
таксама гарады Дарагабуж, Белая, Рослаў, Старадуб, Красны, Невель,
Себеж, Ноўгарад-Северскі (цяпер тэрыторыі Бранскай, Пскоўскай,
Смаленскай абласцей Расійскай Федэрацыі і Чарнігаўскай вобласці
Украіны) заставаліся ў складзе ВКЛ і Польшчы. Жыхарам гэтых
тэрыторый, акрамя купцоў і духавенства, забаранялася пераходзіць у
Расію. Жыхарам Расіі, у тым ліку купцам, забаранялася прыязджаць у
Кракаў і Вільню, а жыхарам Рэчы Паспалітай — у Маскву. У астатніх
гарадах купецтва абедзвюх краін магло гандляваць бесперашкодна.
Бакі абавязваліся абмяняцца палоннымі без выкупу і затрымкі.
Уладзіслаў адмаўляўся ад прэтэнзій на рускі трон і прызнаваў за
Міхаілам Раманавым царскі тытул, за што Расія абяцала выплаціць
яму 20 тыс. руб., што было зафіксавана асабіста каралём і царом у
сакрэтным пратаколе да дагавора. Уладзіслаў абавязваўся вярнуць
арыгінал граматы рускіх баяр 1610 г. аб абранні яго на маскоўскі
прастол і ўсе паперы Смутнага часу. Але «Грамата аб абранні
Уладзіслава IV царом усяе Русі» не была знойдзена ў архівах Рэчы
Паспалітай, аб чым пазней па настаянні рускага боку Уладзіслаў і
сойм падпісалі асобныя пратаколы. Цар Міхаіл Фёдаравіч выключаў са
свайго тытула словы «князь Смаленскі і Чарнігаўскі» і абавязваўся не
падпісвацца «государ усяе Русі», адмаўляючыся такім чынам ад
распаўсюджвання свайго суверэнітэта на Смаленскую і Чарнігаўскую
землі, якія адышлі да ВКЛ і Польшчы. Расія таксама адмаўлялася ад
прэтэнзій на Ліфляндыю, Курляндыю і Эстляндыю.
У адпаведнасці з Палянаўскім мірным дагаворам была ажыццёў-
лена дэмаркацыя новай мяжы паміж Рэччу Паспалітай і Расіяй на
ўсёй яе працягласці ад Вялікіх Лук (на поўначы) да Пуціўля (на
поўдні). У выніку межавання горад Трубчэўск (цяпер тэрыторыя Бран-
скай вобласці) быў перададзены Расіі. Пасля падпісання Палянаўскага
дагавора мірныя адносіны паміж Рэччу Паспалітай і Расіяй захоў-
валіся на працягу 20 гадоў, да пачатку новай вайны 1654-1667 гг. У
гэты перыяд назіралася даволі плённае супрацоўніцтва дзвюх дзяржаў
супраць Турцыі.__