Тавн тө сахлта нег тө өвгн.

езәнә бәәҗ... Тавн тө сахлта нег тө өвгн эмгтәһән хоюрн тавн ямата, һанцхн үкртә, өвся 1ертә бәәҗ. Угатя өвгн эмгн хойр улагч үкр, тавн ямаһан сааҗ ууһад, теҗәл кеһәд бәәдг бәәҗ.

Генткн нег сө нег ямаһинь хулха авад одна. Дә- кәд бас нег цөөк хонҗаһад, бас нег ямаһинь хулха авч одна. Эмгн өвгн хойр ямандан зовад һундад суу- на.

Нег өрүн босад хәләхлә: улагч үкр деернь дала

болсн батхн багшад бәәнә. «Ямаһим хулха авад, үкрим батхн идәд бәәх, яһҗах юмн болхмб эн?» — гиһәд өвгн ташад авснд, тавн батхн үкәд одна.

Эн ямадым хулхалад бәәдг хулхачиг яһҗ әәлһсә гиҗәһәд: «Таш- хин тавн батхн алдг күмб», — гиһәд, өвгн бичг бичәд, салькнд нискә- һәл оркна.

Тер бичгинь байндан бәәҗ ядад, баатртан сууҗ ядад тошурхж йовсн нег эргү байн олад авна.

«Пө, нанас даву күчтә юмн бас бәәҗ билтәл эн», — гиһәд, байн тавн тө сахлта нег тө өвгиг хәәһәд күрәд ирнә. Эргү байн өвгнәд ирәд: — 1 ашхин тавн батхн алдг күн чивчи? — гинә.

— Э, бив, — болна.

— Не, нанла марһа кенч?

— Кенә. Ямаран марһа кехмб? — гиҗ өвгн өмнәснь сурна.

— Дөнн'царин мах бархийч, — гиҗ эргү байп келнә.

— Хойрдгч марһань: һазриг һурв чичәд, һурвн өндг һарһий, —гиҗ өмнәснь өвгн келнә.

— Зөв. Марһань тулм алтн болг, — гиҗ келәд; хоюрн ө-шуһу мод- нур һарад йовна.

Тендән ирәд, байн нег цар алчкад: — Өвгн, та^түләнд одад иртн, — гинә.

Өвгн ө-шуһу моднур ирәд, нег ац таслҗ авдг арһ уга болад, яахз гиҗәһәд, бичкн шоһнч утхарн нег ик урһа модна йозур эргүләд мал- тад сууна. Өвгиг удан болад бәәхләнь байн ирәд, өвгнд иим удан ю кеһәд бәәнәт гихлә:

х _ Неҗәһәд ацар зөөһәд бәәхм бищ, эн модыг малтад, йозурарнь ^өңгләд авад однав, — гив.

12

14

Тиигәд хәләхләпь, эргү байн; ■— Та ю хәләж бәәнәт, — гиж сур- снд, өвгн келв:

— Тана харачнн пүкәр һарһҗ шнвәд, эврәннь харачар орулхар хә- ләҗ бәәнәв, — гив.

Эргү байн улм әәһәд: — Мана харачти муухи юмн, түүнә ормд би танд эврән үүрәд күргҗ өгсүв, — гив.

Өвгн зөв гпв, байн тулм алтыньчүүрәд һарад йовб.

Гертән өөрдҗ йовад: — Не, чи үрвәд күрәд ир, би одад, хот бел- дүлҗәнәв, — гнһәд, өвгн түрүләд һарад йовб.

Гертән нрәд, эмгндән эн келнә:

— Би терүг прхлә, хот ке гисүв. Чи: «Бәәсн махимдн кеер йовт- лм. таннг дахҗ йовсн эн байна ноха танас түрүлҗ ирәд идҗ оркҗ»,— гпхләчнь, би: «Йир эн баячудын ноха күртлән күүнд дән болна», — гиһәд.Ушоһнчан\Луһлҗ босхла, чихбалган авад байнур бос, — гив.

Байн орад ирхлә, орн деер суутн гичкәд, өвгн эмгән хот ке гинә.

— Бәәсн махимдн кеер арһс түүҗ йовтлм, танпг дахҗ йовсн эн байна ноха танас түрүлҗ ирәд идчкҗ, — гиҗ эмгн келв.

Тиигҗ келхләнь, өвгн үкс босад: — Йир эн баячудын ноха күрт- лән күүнд дән болна, — гиһәд, шоһнч утхан\/беләсн суһлҗ авад бай- нур дәврхлә, тендәснь эмгнь балган авад босв.

Эргу маңһс байн ән тусад босхларн, өкәхән мартад, җолм герин харачар толһаһан һарһчкад, ташр әәхләрн җолминь күзүндән өлгж, авад, өргәд гүүв.

Байн зөвәр хол һарад җолман хайчкад йовҗ йовхлань, өмнәснь нег нер һарад бәәсн хулхач харһад:

— Адһсн, әәсн өңгтәһәр хамаһас йовҗ йовхмт? — гиҗ сурна.

Тиигхләнь байн келв: — Йир энд нег ик маңһс өвгнлә ^ейәркнәв гиһәд, — ут хаалһан цугтнь цәәлһҗ келв.

— Яһлав, терчнь мини 'һара күн, би ямадынь хулхалад чиләләв. Ода үлдсн һанцхи үкринь булаҗ авхар йовнав, хамдан хәрү одый, — гив.

Тиигхләнь байн: — Уга, яһлав, керго', терчнь намаг алх, — болна. Хулхач өмнәснь: — Чи бийән хайх гиҗәхлә, хоорндан төрүц салш угаһар күзүһән деесәр холвчкад йовий, — гиһәд хоюрн күзүһән хол- вҗ авад, күрәд ирнә.

Өвгн эн хойриг үзчкәд, ода яһса гиҗ санн, эмгән дуудад келв:

— Хәлә, одак мана яма идәд бәәдг хулхачиг бәрҗ авч ирнәв ги- лә, үгдән күрдг сән залу бәәҗ, көтләд аашна, — гиһәд хәәкрхлә, мек- ләд бәрҗ өгхәр йовҗ гиҗ байн санад, хәрү һарадх/Хурдлв. Күзүнь холвата хулха^/гедргән тусад, көлднь оралдн чиргдв. Хулхачин хоо- лнь боогдад аман аңһаһад ирхдәнь: — Күн үкә йовтл инәһәд йовдмч, — гиҗ келәд улм хурдлв.

Тиигәд гүүһә йовж хоюрн юоогдад үкв. Өвгн эмгн .хойр арднь алт- та-мөңгтә болад, амрад, амюн-умсн җирһв.

15

езәнә бәәж. Ах-дү һурвн бәәж,. Ик ахиннь нернь — тавн җилә юм тааҗ меддг, арв<н җилә юм әәлдҗ меддг -./күңкән Алтн Чееҗ бәәҗ. Хойрдгчиннь нернь — герт бәәхләрн эр-эмән медүлдг уга, кеер йовхларн теегин цаһан туула болад, бөгн-бөгн гиҗ гүүһәд йовдг бәәҗ. һурвдгчиннь нернь — арвн җил болсн аралҗна мөр мөрддг, хөрн җил болсн хорха- меклән мөр мөрддг Мөрч бәәҗ.

Адунь болхла — нарни көл бүтәсн миңһн түмн,

сарин көл’^удораһур гүүдг сай түмн бәәҗ.

Темәнь гидм болхла — хар-хар бөктә, харгч иңгд, зогдрнь гидм болхла — хамг әмт дарҗ генүлдг, бөкнь гидм болхла —теңгрин цаһан үүлнлә^утхлддг бәәҗ. г-

Үкрнь гидм болхла — хамг әмтнд уга/оон-оон өвртә оһтр шар цоохрмуд бәәҗ: орад^цувсн тоосарн орчлңгин зах дарҗ генүлдг, һа- радМхувсн тоосарн усиг чальчаг бальчт кедг бәәҗ.

Хөнь гидм болхла — зу гидг өвсиг зуурм-земдг уга хаздг, нег за- хнь өрүн көндрхлә, нег захнь асхн әрә кондрдг бәәҗ.

Тиигәд бәәҗәһәд ик ахнь адун талан одна, арднь хойр дүнь арслң- гар шаһа кеһәд, шаһа наачадг болна. Генткн ик ахнь өөгүрнь довтлҗ йовад: — Юн цагин щаһав, хайҗ шулун мөр тохтн, ■— гиһәд көдәд кевтсн көк чонин нүдн (эүлтртл хәәкрв.

— Ах нойн баав, юн болв, ю үзвт? — гиһәд шаһаһан хайчкад, гүү- һәд күрәд ирцхәв. . ,

— Цаатн ах нойн баавитн хорлхарЦцәвүрин хурдн>халтрта Дам- бин Улан баатр аашна. Шулун мөр тохтн, — гив.

Нег арһмҗ эвкж авад: — Ээҗин кесн арһмҗ болхла, төгрн тус!— гиһәд хаяд орксн, нег мөрнә нәрн күзүнд орад одв.

Мөрән бәрҗ авадД.күдр, ялдң эмәд/тальвад, күүкн ялдң- ,хазар ^тальвад, кееһәр хувцан һанзһлҗ авад, һарад гүүлһнә.

Мөрнәннь ишкәд орксн ормнь хуучн худгин орм болад, турунаснь өсрсн шаврнь Богзатын бор довун болад, амнаснь һарсн шүлснь хор- та болад, хаҗуднь дахад, урлдад йовна.

Тиигҗ йовад' Богзатын бор уул деер һарч ирәд, харул харна. Өм- нәснь нег нәрхн улан тоосн нег үзүрнь теңгрт, нег үзүрнь һазрт хадсн аашна.

16