Finans bazarı

imkanın beriwshi xalıqaralıq elektron birjanıń payda bolıwın (esap-kitap orayı hám oraylıq depozitariy menen komplekste) boljaw múmkin.

Házir dúnya finans bazarlarındaǵı bahalı qaǵazlardıń aylanısı xalıqaralıq tovar aylanısı (oboroti) kóleminen 60-70 ese kwp, bul kórsetkishtiń barǵan sayın artıp barıw tendenciyasın gúzetiw múmkin

Ózbekstan finans bazarın dúnya finans bazarına integraciyalasıwı proceslerin tezletiwde ásirese tómendegilerge tiykarlanıw maqsetke muwapıq:

Evropa Awqamınıń 1993 jıl 10 may kúninde qabıl qılınǵan Direktivasına ; Xalıqaralıq otızlıq toparınıń 20 usınıslarına ;

- Evroaziya Ekonomikalıq jámiyetshiligine aǵza mámleketlerdiń ámeldegi nızamshılıq hújjetleri Ǵárezsiz Mámleketler Doslıq Awqamı mámleketleri Parlamentlerara Assambleyasınıń 2001 jıl 24 noyabrde Sankt-Peterburg qalasında

18-7-sanlı Qararı menen tastıyqlanǵan, ―Bahalı qaǵazlar bazarı haqqında‖ǵı Modelli nızamı hámde AQSH, Germaniya, Ullı Britaniya, Koreya, YAponiya hám basqa mámleketler bahalı qaǵazlar bazarınıń xızmet kórsetiw mexanizmleri hám tártiplestiriliwi bólimine tiyisli nızamshılıq hújjetlerine ;

- milliy bank sisteması modelin reformalaw, bunda banklerdiń ashıq finans bazarlarındaǵı operaciyalarına úlken itibar beriw lazım;

- milliy qamsızlandırıw sisteması modelin reformalap investicion hám emission operaciyalarına úlken itibar beriw zárúr;

- Korporpativ basqarıw siyasatı modelin jetilistiriw lazım , bunda minoritar investorlardıń huquqların qorǵaw hám nızamlı máplerin támiynlewge úlken áhmiyet beriw lazım;

- menshiklestiriw mexanizmin jetilistiriw lazım;

-finanslıq instrumentler túrlerin kóbeytiw hámde olar hám olardıń bazisleriniń ózara ekvivalentlilik dárejesin támiynlew ;

-finans bazarı hám ekonomikanıń ózara ekvivalentlilik dárejesine erisiw ;

- finans bazarı emitentleriniń emissiya, investiciya, dáramat stavkaları siyasatları optimal balansın támiynlewge úlken áhmiyet beriw zárúr;

-múddetli bahalı qaǵazlar (derivativler) bazarın keskin qáliplestiriw

zárúr;

-kollektiv investorlardı keskin kóbeytiw ;

-ashıq hám anıq birlemshi hámde dawamlı, úzliksiz, anıq xızmet júrgiziwshi ekilemshi bazardı rawajlandırıw lazım;

-finans bazarı indikatorlarınıń orta múddette hesh bolmasa minimal shegaralıq muǵdarlarına erisiw ;

-finans bazarındaǵı industriyasi sapasın basqarıwdıń kompleks sistemasın dúziw lazım;

-finans bazarı makroregulyatorın dúziw maqsetke muwapıq;

-mámleket hám kredit reytingleriniń jaqsı kórsetkishlerine erisiw lazım hám t.b.

Akciyalardı birja dizimine kiritpekshi bolǵan emitent-kompaniyalar ushın tártiplerdi birjalardıń ózi belgileydi, usı sebepli hár bir birjada bahalı qaǵazlardı kotirovkaǵa qoyıwdıń óz «texnologiya»sı bar. Akciyaların belgili birjada kotirovkalawshı bolǵan kompaniyalarǵa talaplar ham basqasha.

Kóplegen ekonomist alımlar AQSH ekonomikasında ónim islep shıǵarıw muǵdarı kórsetkishleri Ekinshi dúnya júzlik urısınan keyin basqa jetekshi mámleketlerge qaraǵanda páseygenin analizlewge, yaǵnıy usı mámleket kóplegen muǵdarda túrli ónimler islep shıǵarsa da, onıń úlesi dúnya sawda-satıq sistemasında urıstan aldınǵı jıllarǵa qaraǵanda páseygenligin kórsetti. Bunıń tiykarǵı sebebi, 1950-60 jıllarda dúnya valyuta sistemasında AQSH doll. kursınıń basqa jetekshi mámleketlerdiń, sonnan Batıs evropa hám YAponiya mámleketleriniń milliy valyutalarına qaraǵanda qádirsizleniwi esaplanadı.

Qıtay búginge kelip, xalıq sanı jaǵınan dúnyadaǵı eń iri mámleket esaplanıp, toqtawsız ósip baratırǵan xalqın azıq-awqat hám kiyim-kenshek penen támiynlewge eristi.Ol arzan jeńil sanaat hám radiotexnika ónimleri menen dúnya bazarına shıqtı hám barǵan sayın keńirek iyelep barmaqta. Qıtay húkimeti ilájı barınsha, basqa mámleketler tájiriybesindegi belgili ekonomikalıq qatelerdi tákirarlamawǵa háreket qılǵan halda, barlıq jańalıqlardı óz ekonomikasında sınap kóriwge qorqpaydı. Bunıń nátiyjesi jaman emes. Bunnan tısqarı reformalar nátiyjesinde kelip shıqqan ayırım kemshiliklerdi saplastırıw jedel jolǵa qoyılǵan.

Qadaǵalaw ushın sorawlar

1.Xalıqaralıq finans bazarlarında kanday operaciyalar orınlanadı? 2.Operaciyalardı qaysı eki toparǵa ajıratıw múmkin?

3.Emission, investicion, servis hám regulyativ operaciyalar kanday xarakterge iye? 4.Globallasıw procesleri industrial hám rawajlanıp atırǵan mámleketler bazarlarına kanday tásir kórsetedi?

5.Dúnya finans bazarı rawajlanıwın uzaq múddetke qanday boljasa boladı? 6.ǴMDA mámleketlerinde globallasıw kanday effektler bergen?

7.Dúnya finans bazarınıń rawajlanıwı qanday tendenciyalarǵa iye? 8.Ózbekstan finans bazarı ózgeshelikleri hám mashqalaları nelerden ibarat? 9.Ózbekstanda integraciyalasıw proceslerin tezlestiriw nelerge tiykarlanadı?