G.Ibragimova Men awil balasiman

Gúlnara IBRAGIMOVA

MEN AWÍL BALASÍMAN

Povest

NÓKIS

2019

Povest

Awılǵa kelgeli úsh kúnnen berli ya otırıp, ya jatıp mánisim bolmadı. Házirshe meniń menen oynaytuǵın ózim qatarlı bala tabılmay tur. Kóshege shıǵıp, biraz waqıt ján-jaqqa názer taslap, arı-beri júremen. Biraq joldı shańǵıtıp oynap júrgen bes-altı jasar balalardan basqa heshkimdi de kórmeymen.

Ishim pıtırlap baratır. Ózim menen jaslı bir bala menen doslasıp, oǵan Nókistegi ómirim tuwralı tolıp-tasıp aytıp bersem...

Pah, házir Nókiste Muratlar futboldı qızdırıp atırǵan shıǵar. Yamasa Tolıbay menen Ashshıkólge shomılıwǵa baratır ma eken?

Awılǵa kóship keletuǵınlıǵımızǵa eń dáslep qattı quwanǵan men edim.

Biraq, doslarımdı, ózim eki jıldan berli kapitanı bolıp kiyatırǵan futbol komandasın da kózim qıymadı. «Zıyanı joq, awılǵa barıp balalardı jıynap, ol jerde de futbol komandasın dúzemen. Ózim komanda kapitanı bolaman. Múmkin, awılda

Muratqa usaǵan birneshe dos tabarman», — dep oylaǵan edim.

Mine, endi barlıq oylarım pushqa shıǵayın dep tur. Ájemnen: «Bul awılda meniń menen

3

qatar hesh bala joq pa deymen, usı kúnge deyin kórmedim?» — dep sorap edim, ol:

— Pay balam-áy, sen bozda oynaqlap júrseń-aw. Úyge bir kirip, bir shıǵıp, islerge ermek tappaysań. Awılda sendey balalar bir úydi baǵadı. Házir birewleri júwerisin suwǵarıp, birewleri malın baǵıp júr, — dep juwap berdi.

Ájemniń gápinde jan bar edi. Bul jerde hátte meniń altı jasar qarındasım Gúlshad qatarlı balalardıń da ózlerine ılayıq sharwası bar eken. Bunday balalar úydiń qasında anasına erip shúykildesip júrgen shójelerdi baǵadı. Ájemniń aytıwına qaraǵanda, shójelerdiń qırǵıy degen jawı bar eken, qasında háy deytuǵın adam bolmasa, aspannan shúyilip kelip, bir shójeni pánjeleri menen búrip alıp ketedi eken. Men bul qırǵıy degen jabayı qustı qalada kórmegen edim. Ájemnen turpatı qayquraqım boladı dep sorasam, qaramı torǵayday boladı, dep juwap berdi. Biraq, torǵay da meniń kórmegen qusım edi, sonlıqtan men qırǵıydı kepterdiń shamasındaǵı qus bolar dep shamaladım. Meniń qalada eń kóp kórgen qusım kepter edi.

«Qoy, meniń búytip júrgenim jaramas, bir ermek tappasam bolmaytuǵın boldı. Kúni-túni televizorǵa úńilip otıra beriw de adamdı jalıqtırıp jiberedi eken. Oqıwdıń baslanıwına ele bes-altı kún bar. Oy-buw, Nókiste bolǵanda kúnniń qalay

ótkenin de bilmey qalatuǵın edim. Uzaq bolsa da

4

Oraylıq stadionǵa barıp, futbol oynaytuǵın edik.

Ústimizdegi maykalarımız terden suwǵa malıp alǵanday bolıp úylerimizge qaytar edik...

Aǵamnıń kásibi qurılıs injeneri. Bul rayon orayına jalǵasıp turǵan Bozawılǵa kóship kelgenimizdiń mánisi, aǵam usı rayondaǵı jańadan ashılǵan qurılıs mákemesine basshı bolıp kelgen edi. Bul qurılıs mákemesi endi bul jerde jańa turaqjaylar, mektepler, kinoteatrlar, feldsherlik-aku- sherlik punktler hám balalar baqshaların saladı. Sol salınatuǵın taza jaylardan bizler de jay aladı ekenbiz, soǵan shekem atamnıń úyinde bolıp atırmız.

Bul aǵamnıń tuwılıp-ósken úyi. Ol bul jerden

Tashkentke oqıwǵa ketip, qurılıs institutın pitkerip qaytqannan soń, Nókiste jumıs islep qalǵan. Házir bul úyde atam hám ájem, olardıń ortanshı ulı Joldasbay ájaǵam bala-shaǵası menen turadı. Ájaǵam jeńgem menen ekewi azanlı-kesh paxta atızında. Ájaǵamnıń ele mektepke barmaǵan eki qızı bar. Olar azannan-keshke deyin ájemniń jer sıypaǵan uzın kóyleginiń etegine asılıp júredi.

Men bul úyge burın da kelip turatuǵın edim. Biraq onda ájaǵalarımnıń qońsı awıllardaǵı aǵayinlerdiń úylerine qıdırtıwı menen bes-altı kún ótip, Nókiske qaytıp keter edim. Ol waqları men bul jerden ózime jora izlemegen ekenmen.

5

Meniń bul jerde jalıǵıp atırǵanımdı sezgen aǵam, házir bizler rayon orayında kinoteatr salıp atırmız, tez arada pitkeremiz, sonnan keyin kúnde velosipediń menen zır etip barıp, kino kórip qaytatuǵın bolasań, dep jubatadı.

Apam da bul jerge keliwden usı jerdegi emlewxanaǵa óziniń medsestralıq jumısına aralastı. Jumısqa azanda aǵamnıń mashinasında ketip, keshte kún bata birge keledi. Qarındasım Gúlshad qashshan ózine qurdas tawıp alǵan. Badana kózli, shashın órip qoyǵan, tap ózine uqsaǵan bir qızdı kúnde úyge ertip ákeledi. Ekewi ájik-gújik bolıp, Gúlshadtıń oyınshıqları menen oynap otıradı. Atı Gúlbáhár, ol geyde tili shıqpaǵan úkesin ertip keledi. Bunısı jılawıq eken, sál nársege shıńǵırıp jılap, mazamdı alıp boldı.

Haw, men sizlerge qurı qarap jatpay, bir is penen shuǵıllanbaqshıman, degen ekenmen ǵoy. Sóytip qanday iske qol ursam eken? Qıstıń kúni bolǵanda edi, xokkey oyınınıń rejesin dúzip otırǵan bolar edim. Bul jerde shomılatuǵın japlar da bar, biraq bir ózińe jaqpay ketedi eken. Eń sońında mınanday qararǵa keldim. Oqıw baslanǵansha Nókiste bolaman. Tap búgin-aq, doslarımnıń aldına jetip baraman. Kewlim usını júdá qálep tur edi.

Apamnıń jumıstan keletuǵın waqtı da shamalasıp qaldı.

Burın qayta-qayta oqısam da, taǵı da Jyul

Vernniń «On bes jasar kapitan»ın qolıma uslap

6

tulǵası payda boldı. «Há, taptım, eger de usı jerden futbol komandasın dúze qoyǵan jaǵdayda, onıń atın «Gerkules» dep qoyamız. Meyli, hárbir komanda aǵzası Gerkulestey batır, qaysar futbolshı bolsın».

Apam menen aǵamnıń úyge qosaqlasıp kirip kiyatırǵanın kórip quwanıp kettim...

—Apa, aǵa, men Nókiske kete bereyin, oqıw baslanǵansha sol jaqta bola turaman.

—Bul jerde ishim pisip, zordan otırman demek-

shiseń-ǵo, solay ma? — tańlanıwı menen sózin jalǵastırdı. — Onnan da anańa kómeklesseń-o. Jumıstan kelip sonsha jerden suw tasıydı.

Kózim alarıp, awzım ashılıp qalıptı. Bunı soń bayqadım.

—Aǵa, awqat pisirip, kirlerdi de juwaǵoyayın, — dedim men ashıwım kelip.

Aǵam meniń ókpelegenimdi ańlamaǵan adamǵa uqsap:

—Há bárekella, jańa esińe endiń, — dedi.

Sóytip, men shıǵarǵan qarar apam menen aǵam tárepinen biykarlandı.

Azanda ádettegishe, «malıńdı ayda-a!» degen dawıstan oyanıp kettim. Úyimizdiń qasınan ótken mallardıń dúsirlisi esitilip, dalaǵa juwırıp shıqtım.

Maqsetim — awıldıń bir balası menen bolsa da

7

tanısıw edi. Eshekke mingesip baratırǵan ózim qatarlı eki balanı kórgende, yadıma Murattıń ájaǵası túsip ketti. Ol kóshemizdiń balaların birimbirim artına mingestirip, motociklde qıdırtatuǵın edi. Mına balalardıń maǵan maymıl kórgendey bolıp, úrpeyisip qarap turǵanına ashıwım kelip, qaytadan úyge kirip kettim.

Úydiń qasında qudıq bar. Onnan tek qıs aylarında suw alıp, jazdıń kúnleri Aqjaptan suw tasıp ishedi eken. Dáryanıń suwınıń mazasına ne jetsin, jarqılıq, deydi ájem.

Sol kúni ómirimde birinshi márte qolıma shelek alıp, suwǵa bardım. Heshkim kórip qoymadı ma eken, dep dógeregime qarap kiyatırman. Biraq awıl ishi tım-tırıs. Selt etken jan joq. Tek ara-tura tirkewishleri tasır-tusır etip traktorlar joldıń shańın burqıratıp ótedi.

Aqjaptıń biyik jaǵasına minip turıp, bul endi meniń mákanım bolǵan Bozawılǵa bálentten názer saldım. Ekskavator ultanınan shıǵarǵan topıraqları appaq bolıp kúnge shaǵılısıp atırǵan Aqjap arnası. Ámiwdáryanıń bir salası bolıp qalǵan Súwenliden saǵa alıp, Ústirtke qaray ılay suwı burqasınlap harlap aǵıp turǵan Aqjaptıń eki boyı shashaw úylerden quralǵan awıllar. Ústirttiń usı tustaǵı biyikligi Aybúyir tawı dep atalatuǵının aǵam ayttı. Bir demalıs kúni sizlerdi Aybúyirge alıp shıǵaman, dep wáde berdi.

8

Awılımızdıń biyikten qaraǵandaǵı kórinisi sulıw edi. Hárbir úy ján-jaǵınan erik-shabdal baǵları hám júweri atızlar menen oralǵan.

Endi kúnde úyge tórt shelek suw tasıytuǵın boldım. Japtan úyge jetemen degenshe bunday júk kóterip kórmegen meniń qollarım talıp, jolda tórt márte tınıp alaman. Nókiste bolǵanda aǵam mıń aytsa da bir shelek suw kótermes edim. Házir waqtım ótpey, qurı bos otırǵan soń, juwas qoyday barlıǵına kónip júrmen. Suw tasıp júrgenimdi

Murat kórse ne qılar eken. Wa-ha-ha-lap kúletuǵın shıǵar? Meniń Quwatbay atımdı qoyıp, «haw, Quwatbiyke, harma!» deytuǵın da shıǵar. Men de onıń suw tasıp júrgenin kórsem, sóytip mazaqlar edim.

Oqıw jaqınlaǵan sayın tınıshsızlana basladım.

Qalay, úyrenise alar ma ekenmen, dep oylay berdim.

Birinshi sentyabr kúni azanda taza aq kóylegimdi hám qara shalbarımdı kiyip, galstugimdi taǵıp, úyden shıǵıp baratır edim:

— Haw, sumkańdı umıtıp baratırsań-ǵo, — dep eskertken apamnıń dawısın esitip, izime qayta burıldım.

— Pay, seniń usı shalaǵaylıǵıń qalmadı-aw, — dep gúbirlenip júrip sumkama bir shórekti búklep salıp atır apam.

9

— Aqsham bar, — dep nandı dasturxanǵa qaytıp qoyıp, úyden shıǵıp kettim.

Men házir ketip baratırıp bul turısımda Nókistegi mekteptegi klasımızdaǵı «pasom» atın kótergen

Yusipke uqsap ketkenimdi sezip kúlim-sireymen. Sebebi ol hámme waqıt kóylek-shalbarın qırın shıǵarıp útiklep kiyip júretuǵın edi.

Mekteptiń átirapı oqıwshılarǵa tolı edi. Oqıwshılar hár jerde top-top bolıp sóylesip tur.

kelip, oǵan súyenip tura berdim. Sebebi mekteptiń dógeregindegi sonsha oqıwshılardıń birewin de tanımaytuǵın edim. Bir waqıtta ana birdegi kók eshekke mingesip ótken eki balanıń birewine kózim túsip ketti. Ol da meni kórdi, biraq júzinde hesh

ózgeris bolmay, dosları menen gúrrińin dawam ete berdi.

Awılda mektepte forma talap etpeytuǵın qusaydı. Oqıwshılar hár túrli bolıp kiyingen — qızlardıń ústinde Nókiste men kórmegen gúlli-naǵıslı kóylekler. Balalardıń kiyimleri de hár qıylı.

Jáne qıyalım Nókistegi mektebime ketti. Nókiste bolǵanımda men de jan joram Murat penen

ájik-gújik bolıp turǵan bolar edim. Ol klastıń balalarına úsh ay kanikul boyı qaysı kósheniń futbol komandaları menen ushırasqanın, jeńislerin aytıp maqtanıp turǵan shıǵar. Men awılǵa ketken

10