Qiriq qiz dastani

Dúnyaǵa keler kún bolsa,

Ne deseń tawıp bereyin. Ketpesin ishte ármanım, Keltir boyıma dármanım, Sum ájelden sen qutqarsań, Baǵısh etemen barım.

Sol ishimde pikirim barım, Murat-maqsetim bolǵanım, Qabıl alıń payǵambarım.

Sırımdı aytıp bolǵanım. Alqıssa bay sonı aytıp, Óksip-óksip jıladı, Kózde jasın buladı. Payǵambardıń qábirin, Qushaqlay berip quladı.

Xabar berermeken dep,

Qulaǵın salıp tınladı,Sol waqıtta quw tazıń.

Gór ishinde otırıp, Quwqıllıq sózin torladı, Piri bolıp bul baydıń, Sózine juwap qaytarıp, Qáwender bolıp ashınıp, Gúńirendi zarladı:

«Orınlandı oyǵa alǵan niyetiń, Jahıl bolıp jaylaǵansań el shetin, Hawlıqpańız sózlerime qulaq sal, Aman bolsań shınasında húrmetim. Áwel basta aytqanıma júrmediń, Óz pikirińnen qádirimdi bilmediń, Awırǵalı baǵısh etip jolımda,

Zarlay-zarlay bir uyqımdı bermediń. Eki júz qoy qudayı ayttıń malıńnan,

121

Qutılǵansań shaytan degen zalımnan,

Men bolmasam qashshan óletuǵın eń.

Moynım sozıp xabardarman halıńnan

Qoy bergennen abıroyıń jabıldı,

Dártlerime hár bir dawa tabıldı,

Men bolmasam álle qashan ólerseń.

Ne sebepli ziyaratıń qabıldı. Zıyanlı dártińniń aldın oradım. Seniń tilegińdi tilep zarladım,

Úsh ay boldı men qudayǵa qatnap, Balam saǵan uzaq ómir soradım. Beyishtiń baǵınan gúller tereseń, Zakatsız malıńa juwap bereseń, Ashıwlansam meniń aytqan sózime, Hesh gúman joq erteń bir kún óleseń? Mingen atıń tawlı jerge jayılar, Payǵambarıń jolıńızda taq turar, Qabıl alsań payǵambardıń tilegin, Keseline bizden dawa tabılar...

Aytqan násiyatıma meniń kóneseń,

Qarsılasıp bul is qanday demeyseń.

Ashıwlanıp aytqan sózimdi almasań,

Qayırqom joq, eki kúnnen óleseń.

Er jigitke ne bolar namıs-ar,

Piri menen qarsılasqan gúnákar,

Sırtıńnan pirińiz ılayıq kórip,

Moynıńa bir qarıs arttı payǵambar.

Beyishten tayınlap, úlesten payıń,

Dúnyanıń túrinen túligi sayın,

Oylasıp sırtıńnan ilajın tawıp,

Moynıńa bir parız arttı qudayıń.

122

Kórerseń jan balam tańnıń atqanın,

Jaqsı bolmas ayıń-kúniń batqanı,

Janım aman qalsın deseń dúnyada,

Maqul diyseń qudayıńnıń aytqanın.

Alqıssa onı esitip, Buwrabay aqılsız,

Bile almadı sóz salmaǵın, Tikeni menen qarmaǵın, Kelte aqılı ilmey. Áńgimeniń salmaǵın, Úlgi salıp bilmedi,

Júdá baǵın baylaǵanın, Qısqa aqıl bilmedi, Qullıq aytıp sóyledi. Aldımdı kese oradıń, Perzentińdi qorqıtıp, Jamǵırday bále borattıń, Ǵapıl jatqan waǵımda, Moynımdı meniń burattıń. Esabı joq malımnan, Úsir-zakat sorattıń. Tarshılıq isti ettim be, Toparlap aydatıp, Maqsetińe jettiń be, Aytqanıńdı tıńlamay,

Óz basıma kettim be. Tósekte ǵapıl jatqanda, Minip qaldıń ústime, Kewilime dıq ettim be, Buwıp alqımımdı ezdiń,

Bolajaq isti men sezdim,

123

Nege qıstıń dedim be,

Kewilime pirdi alıp,

Hámirińe belli qanıp,

Esapsız jatqan malımnan,

Súriwlep zakat shıǵardım,

Men námártlik ettim be,

SHashpasań qızıl qanımdı,

Qıldırsań aman janımdı,

Tárk etpeymen hámirińdi,

Tilegiń tiley ber,

Qaytarmayman belli tiregim.

Sorayber qanday keregiń,

Qolımnan kele bilgenshe,

Qabıllayman tilegińdi,

Boldı sırı júdá payıq,

Sózlerine ılayıq,

Gór ishinde otırıp,

YAratqan dep yalbarıp,

Baydı aldap,

Qızıl tiliń jaldap,

Payǵambar bolıp,

Awır salmaqlı sóz qurıp,

Qapa kewliń xoshladı,

Qorqınıshtı tasladı,

Enaǵardıń tazshası,

Atın satıp qudaydıń,

Mınaday sózin basladı:

Aytqanına uyqaslayın,

Qapa kewlińdi xoshlayın,

Qulaq salıń múridim,

Maǵanalı sóz baslayın,

Bendelikke taylaǵan,

Mal ornına aydaǵan,

Bir móhmindi atańız,

124

Ólgenshe baǵın baylaǵan, SHalabaydıń atasın,

Qoy baqtırıp atańız,

Iytten beter qorlaǵan, Qoyın baǵıp atańnıń, Ómirinshe qor bolǵan,

Erki jetpey basına, Ishlerine dárt tolǵan, Aydasa júrgen aydawda, Baylasa turǵan baylawda, SHalabaydıń ákesin, Ótkergen eken jılawdan, Qıstıń kúni qoy baǵıp, Ómiri ótken qıyında, Aǵarǵan kózdiń qarası, Ishine tolıp jarası,

Óltirgen eken atańız, Tıńlamay hesh bir sharasın, Baylaǵan belge potasın, Názer salmay kózde jasın, Ármanda atań óltirgen, SHalabaydıń atasın,

Jábiri hesh bir sorawsız, SHalabay tazdıń atasın, Azaplaǵan gúnasız,

Sol paqırdıń dártinen, Atańız ólgen iymansız, Ashıwlanıp atańız, Tabanınan tildirgen, Otqa qalap arqasın, Úsh aǵashtı ildirgen, Kóp malına isenip, Qarıwlılıǵın bildirgen, SHalabaydıń atasın,

125

Biygúna atań óltirgen,

Bermey táńirin zawalın,

Heshkim soramay sawalın,

Atańızdıń moynında,

Ketken eken obalı,

Gúnası júdá iri eken,

Gúnanıń jolı tiri eken,

Seniń atań shıraǵım,

Sol paqırdıń gúnasın.

Moynına júklep júr eken,

Dártke ishi shoq eken,

Ishi tolǵan shoq eken,

Atańızǵa paqırdıń,

Hesh gúnası joq eken,

Halınan xabardar eken,

Ishi tolı ar eken,

Kóziniń jası tamıptı,

Daqqa quday bar eken,

Perishteler jıyılıp,

Barǵan eken qasına,

Tuwrı názer salıptı,

Kózden aqqan jasına,

Awır kepti jábiri,

Teńliktiń ólshew tasına.

Rehim etip payǵambar,

SHalabaydıń atasın,

Aldırǵan eken qasına,

Qundız telpek kiygizgen,

Jumırı kiygen basına,

Eki húrdi ákelip,

Juptı qıldı qasına,

SHárbet penen pal quyıp.

Ishetuǵın asına,

Gáwhar menen gúl qoyıptı,

126

Tazdıń eki jaǵına,

Eki húrdi qosıptı,

Sonnan beri qasına.

Óz qolınan payǵambar, Kirgizdi beyish baǵına, SHalabaydıń atasın,

Jetkergen sonday jaqsatqa,

Atań seniń Buwrabay, Bolǵan xalayıqqa batqa, SHalabay tazdıń atasın,

Jetkergen quday maqsetke,

Atań seniń basınıp, Jetkergen eken jerine.

Iymannıń shıqtı órine, SHalabaydıń ákesin, Payǵambarı jarılqap, SHıǵarǵan beyishtiń tórine,

Qoldan kelse jata ma,

Qattı ketip qataǵa, Ákeń dozaqqa ketti, SHalabaydıń ákesi, Nálet aytıp atańa, Ákeńdi shaytan kóterip, Alıp ketti uzaqqa, Qırǵawılday qıltıyıp, Moynın saldı duzaqqa,

Qaytıp shıǵıp júrmesin dep, Tasladı saqqar dozaqqa,

Ótken eken toǵız jıl, Ákeń jatır azapta, Perishtelep jıyılıp. Qaraǵan kózdiń jasına, Eki húrdi ákelip,

Juptı qılıp qasına,

Sol shıǵar ázel jazıqta,

127

SHıǵalmas hesh bir jarıqqa.

Sol qudanıń qáwili,

Buwrabay oǵan tarıqpa,

Aǵamdı qaydan aydaǵan,

Payǵambar tilin almaǵan,

Jalınsa da zar jılar,

Dinge qulaq salmaǵan, Óz peylinen ákeńniń, Qara jaǵılǵan júzine, Qattı ketip asqınlap, Qan tolǵan eki kózine, Joq boladı ákeńiz,

Óz obalı ózine. Bayanlayman balam sonı, Anıqlap ber kewlińdi, Ańla-ańla umıtpa. Barlıǵınıń mazmunı, Alqıssa balam qulaq sal, Bolmańız pirge gúnakar, Buyırǵan qudayımnıń,

Bir mazmunlı sózlerim bar, Ashıwlanbay jan balam, Qullıq aytıp moynıńa al, SHalqılap qaynap yoshqanbız, Perishte menen qosılıp,

Qanat baylap ushqanbız, Onıń ushın qıynalma, Gúlayımday qızıńdı, SHalabayjanǵa qosqanbız, Jolıńda intizar udayı, Neshshe jıl tutıldı ayı, Gúlayımday qızıńdı,

SHalabay menen ekewin,

Juptı áyledi qudayı. Kólińnen ushqan ǵazıńdı,

128

Aytqanıńa kónbeseń,

Qıs etedi jazıńdı,

SHúkir áyle qudayǵa,

Kóp etedi azıńdı,

Kerek bolsa shıbın jan, SHalabayjanǵa bereseń, Gúlayım atlı qızıńdı.

Keshe-kúndiz SHalabay taz,

Bir quda dep yad etken,

Ǵárip penen qáserdiń, Bárha kewlin shad etken, Gúlayımday qızıńdı, SHalabayǵa juptı etip, Tastıyıqladı xalıq etken. At quyrıǵın óreseń, Talayıńnan kóreseń, Nazırqanbay shopan dep, Gúlayım atlı qızıńdı, SHalabay tazǵa bereseń, SHaqırıp alıp qasıńa, Gúlayımnıń otawın, Toylar berip tigeseń, Kiyindirip hasıldan, SHalabayday shopannıń, Ne keregin bereseń,

SHalabay taz ne dese,

Keyinine ereseń, Alǵárez sózdi salmaǵa,

SHopan demey, taz demey,

Sansız jatqan malıńnıń, SHalabayday shopanǵa, Iqtıyarın bereseń, Kewil berseń usıǵan,

129

Gúlayımnıń ashılǵan,

Baǵınan gúl tereseń,

Tazsha dep qırın qarasań,

Tıńlamasań aytqandı,

Gúman joq erteń óleseń,

Tıńlamasań bul sózdi,

Aytqan sózińdi almaydı,

Sózińe qulaq salmaydı,

Tınlamasań sózlerin,

Tilegin qabıl almaydı,

Qáhári shoqtay qarıydı,

Isiń nasırǵa shawıp, Ózińnin jeti pushtıńa,

Túrli opat darıydı,

Sol waqta ókinip bilerseń, Tazǵa berseń qızındı, Hár shapaat kórerseń. Jeter jerińdi jaylap, Ármansız oynap kúleseń, Kóp jıl jasap dúnyada

Ármansız dáwran súreseń. Usı aytqanım tıńlasań, Qudanıń dostı Muxammed. Keynine ereseń,

Beyishtiń ashıq qapısı, Irkilmey barıp kireseń, SHalabayday tazıńnıń, Jarılqaǵan qudayı, Qansha tógip shashsa da, Tawsılmas baxtı udayı, Xızmetińde júredi, Xızmetińde udayı. Beyishtiń arǵı tórinde, Salıwlı tur sarayı.

130