JavaScript te obektli model tu’snigi

Klient tarepindegi web betti jaratiwdi basqariwda hujjettin’ obektli mexanizimnen paydalang’an. Bunda har bir HTML-konteyner-bul obekt esaplanadi ham to’mendegi u’shlikten turadi:

• qasiyetler

• usillar

• halatlar

Obektli model web betler ham brauzerlar ortasindag’i baylanis sipatinda ko’riniwi mumkin. Obektli model – bul HTML kod arqali berligen elementlerin obekt, usil, qasiyet ham halatlar ko’riniwinde tanis hаm olar menen islew demekdir. Ol jardeminde biz brauzerge ham paydalaniwshig’a murajaat qiliwimiz, xabarlar jiberiwimiz mumkin. Brauzer bizdin buyriqlarimizdi orinlaydi ham ekranda web bettin’ kerekli bolimlerin o’zgertedi.

Obektlar bir qiyli tipli qasiyetler, usillar ham halatlar toplamin bir qiyli tipli obektler klasslarinda birlestiredi. Obektlerdin ozleri tek qana hujjetti brauzer jardeminde juklewde yaki programmanin’ natiyjesi sipatinda namaean boladi. Usi halatti baehama yadta tutiw kerek.

Qasiyet

Kopqana HTML-konteynerlerda atributlar bar. Maselen, yakor konteynerinde <A ...>...</A> HREF atributi bar. Usi atribut oni giper murajaatqa aylandiradi:

<A HREF=intuit.htm>intuit</A>

Eger <A ...>...</A> yakor konteynerin obekt sipatinda koretug’in bolsaq, HREF atributi "yakor" obektinin’ qasiyeti esaplanadi:

document.links[0].href="intuit.htm";

Barliq atributlar manislerin ham o’zgertip bolabermeydi. Maselen grafik suwretlerdin’ olshemleri daslepki berilgen manisi tiykarinda aniqlanadi, yagniy olardi o’zgertip bolmaydi. Izbe-iz kelgen barliq su’wretlar ma’nisleri o’zinin’ daslepki manisine shekem mashtablaniwi mu’mkin. Microsoft Internet Explorer de su’wret o’lshemleri o’zgertiliwi mumkin.

Uliwmaliq ushin su’wret qasiyetleri JavaScript te HTML- razmetkada bar bolmag’an obektlerge bo;linedi. Maselen, qural sipatinda Navigator dep ataliwshi obektti, yaki JavaScript degi en’ tiykarg’i obektlerden – brauzer aynasi obektin aliwimiz mumkin.

Usillar

JavaScript atamalarinda obekt usillarи  onin’ qasiyetlerin o’zgertiwshi funktsiyalardi anlatadi. Ma’selen, "документ" obektида open(), write(), close() usillari bar. Usi usillar bar bolg’an hujjettin’ qayta islew yaki quramin o’zgertiw ushin xizmet qiladi. Apiwayi misal keltiremiz:

function hello()

{ id=window.open("","example","width=400, height=150");

id.focus(); id.document.open();

id.document.write("<H1>Салом!</H1>");

id.document.write("<HR><FORM>");

id.document.write("<INPUT TYPE=button VALUE='Aynani jabiw ");

id.document.write("onClick='window.opener.focus();window.close();'>");

id.document.close();

}

Usi misalda open() usili hujjetke jaziw ag’imin ashadi , write() usili usi jaziwdi amelge asiradi, close() usili hujjetke jaziw ag’imin jawadi. Bulardin’ barlig’i apiwayi faylga jazg’an kibi amelge asadi. Eger aynada halat qatar bar bolsa (adette hujjettin jukleniw tesikshesi beriledi), hujjetke jaziw protsesi tawsilmag’an bolsa, hujjet ju’kleniw waqtinda onda tuwri tortmu’yesh formadag’i jaziw dawam etipatirganlig’in an’latiwshi belgi “ko’rinedi”.

Usillar ham qasiyetlerden basqa obektlerdi halatlar menen ham xarakterlew mumkin. Tiykarinan , JavaScript da programmalastiriwda usi halatlardi qayta islewshi qurallar bar. Misalg’a , button tipindegi obekt penen (INPUT konteyneri menen button - "Tu’yme") click halati a’melge asiriwi mumkin, yagniy paydalaniwshi tu’ymeni basiwi mumkin. Sonin’ ushin INPUT konteyneri atributi click halatti - onClick halatina keneytirilgen. Usi atribut manisi sipatinda HTML hujjet avtori tarepinen JavaScript te du’zilgen halatti qayta islewshi programma ko’rsetiledi:

<INPUT TYPE=button VALUE="Нажать" onClick="window.alert('Marqamat, jane bir marte basin');">

Halatlarin qayta islew protsesleri olardin’ halatlari menen baylanis konteynerlerde ko’rsetiledi. Maselen, BODY konteyneri pu’tin hujjettin’ qasiyetin aniqlaydi, sonin’ ushin pu’tin hujjetti jabiwdi qayta islewshi halat onLoad atributinin’ manisi sipatinda BODY konteyneri ishinde beriledi.