Плотин. - Первая эннеада. - 2004

290 Плотин. Эннеады. Трактат I. 8

бы лишено участия в душе. Подкладывая себя под душу, освещаясь ее светом, материя не может схва­ тить сам источник света; а этот источник света не мо­ жет возвысить материю, хотя она присутствует здесь же, потому что не видит материи из-за ее зла. Однако материя [все-таки] помрачила озаряющее ее свечение; смешавшись с тем, что оттуда [, что превыше ее], она сделала свет бессильным: положила основание станов­ ления, став причиной исхождения [света] в себя; ведь душа, пожалуй, не двинулась бы, если бы материя не была здесь же. И это есть падение души, таким обра­ зом она приходит в материю и становится бессильной, ибо не действуют уже ее силы: материя мешает им; захватив то место, где раньше господствовала душа, она заставляет душу стягиваться, взятое же воров­ ством она делает злым, до тех пор, пока душа не смо­ жет вновь возвыситься. Поэтому материя есть и при­ чина бессилия души, и причина ее порочности. Она сама — прежде душевных зол, сама есть первичное зло. Если же душа стала восприимчивой к материи, стала злой, благодаря общению с ней, то причиной этому присутствие материи; если бы не ее присут­ ствие, душа не проявилась бы в ней, не приняла бы

всебя ее становление.

15.Если же кто-нибудь скажет, что материя не существует, ему должна быть показана из наших слов необходимость ее ипостасийного существования, по­ казана посредством многого из только что сказанно-

О том, откуда множество зол и что они суть 291

го.18 Если же кто-нибудь станет утверждать, что в су­ щем вообще нет никакого зла, то необходимо тогда будет ему уничтожить и благо, и всякий предмет стремления, а раз так, то не будет, опять же, ни само­ го стремления, ни отвращения, ни мышления; ибо стремление — к благу, отвращение — от зла, мышле­ ние же и размышление [по самой своей природе] об­ ращены к добру и злу и сами есть некие блага. Так что должны быть и благо, и несмешанное Благо, и смешан­ ное уже из благого и злого; и если это смешанное

вбольшей мере причастно злому, то устремляется уже

ктому, к всецелому злу; если же оно причастно злому

вменьшей степени, то по мере уменьшения этой сво­ ей причастности, оно устремляется к Благу. Теперь: что же есть зло души? Чем бы оно еще могло быть, если не соприкосновением с худшей природой? Итак, зло души не есть ни влечения, ни печали, ни желания, ни страхи, ибо страхи принадлежат составленному, [т. к. всякий страх есть] страх перед распадением; печали же и страдания испытывает опять же состав­ ленное, когда оно распадается. Желание же возника­ ет, когда что-то тяготит это составленное или когда оно заранее заботится об избежании этой тяжести. Фантазия есть прилог неразумного извне, он прини­ мается также составленным, потому что оно [состав­ ленное] непросто, и ложные мнения возникают благо­ даря тому, что они покидают истину, возникая вовне по причине нечистоты. Устремление же к Уму — иное, нужно только быть вместе с Умом и утвердиться

О том, откуда множество зол и что они суть 293

11Это аристотелевская доктрина, подразумевающая различие между материей и лишенностью, опираясь на которую, Аристотель критикует Платоново учение о ма­ терии {Физика, 1. 9). Плотин, в свою очередь, спорит с Аристотелем (см.: Епп. П. 4. 14).

12См.: Платон. Политик, 273d 6-е 1. Блаженный Августин применяет фразу Плотина к состоянию отчуж­ дения от Бога (см.: Исповедь, VII. 10. 16).

13Платон. Государство, VII. 534с 7—dl.

14Там же, П. 380е 5.

15Платон. Федр, 246 Ь7-с1.

16Реминисценция из Пира, 203Ь 4.

17См.: Софокл. Эдип в Колоне, 54.

18См. также трактат Плотина О материи (И. 4).

EcJ ЕГш EcJ EcJ LacJ ΕΈΙΕΓΞ ЕГЭ EcJ 513 ΕΓ3

ГД G1 fJ С] ["Д [Г| ГД С] ГД CI ГД t*1 P 3 ^ | [Д g] Г»ЗЕГ| РД С] |ТЗ[Г|

LacJ LÜCJ ΕΓΞ la cJ LacJla cJla cJ Ξ Ί 3 Ε Π 3 Ε Ί 3 LacJ EL3 P3ei ГДСП fTHT| рдcri ГД cz| рд Ε^ι ГДc| гдС] ГДС1 ГДЕ]

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΤΊΝΑ ΚΑΙ ΠΟΘΕΝ ΤΑ ΚΑΚΑ

1. Οί ζητοΰντες, πόΒεν τα κακά ειτ ουν εις τα οντά είτε περί γένος των όντων παρελήλυΒεν, αρχήν αν προσγκουσαν της ζητήσεως ποιοΐντο, ει τι ποτ εστί το κακόν και ή κάκου φύσις πρότερον ύποΒεΐντο. Ούτω γαρ και ό&εν ελιηλυΒε και όπου 'ίδρυται και ότω συμβεβηκε γνωστή, και όλως ει εστίν εν τοίς ουσιν όμολογτηΒεί'η. Κάκου δε φύσιν τ'ινι ποτέ δυνάμει των εν <ημιν γνονημεν αν, της γνώσεως εκάστων δι' ομοιότατος γιγνομενης, άπορον αν εΐΎ]. Νους μεν γαρ και φυχ?η είδη όντα ειδών και τψ γνώσιν αν ποιοΐντο, και προς αυτά αν εχοιεν την όρεξιν είδος δε το κακόν πώς αν τις φαντάζοιτο εν άπουσίφ παντός άγαμου ινδοώλόμενον; Αλλ' ε/, ότι τών εναντίων γ αύτη γενοιτ αν επιστήμη και τω άγα&ώ εναντίον το κακόν, Ύ[περ του άγαμου, και του κάκου εσται, άναγκαΐον περί άγαΒ-οΰ διιδείν τοίς μέλλουσι τά κακά γνώσεσΒαι, επείπερ προηγούμενα τά άμείνω τών χειρόνων και είδη, τά δ' ου, αλλά στερησις μάλλον. Ζήτημα δ* όμως кал πώς εναντίον το άγα&όν τω κακώ* ει μή άρα, ώς το μεν άρχη, то δε

έσχατοι/, TJTOμλν ως είδος, το δε ώ? στερησις. 'Αλλα ταύτα μλν ύστερον.

2. Νυν δε λ&γεσθω, τ/ç ^ του άγα&ου φύσις, κα& όσον τοις τταροΰσι λόγοις προσήκει. 'Εστί δεтоСто,εις ο πάντα άνηρττηται και ου πάντα τα οντά εφίεται άρχψ έχοντα αυτό κάκείνου δεόμενα* το δ' εοτ/V άνενδεες, ίκανον εαυτω, μηδενός δεομενον, μετρον πάντων και πέρας, δους εξαύτοΰ νουν και ουσίαν και φυ%ην και ζωην και περί νουν ενεργειαν. Και μέχρι μεν τούτου καλά πάντααυτός τε γαρ ύπερκαλος και επεκεινα των αρίστων βασιλεύων εν τω νοητω, νου εκείνου οντος ου κατά νουν, ον οίη^είτ} αν τις κατά τους παρ' <ημΐν λεγόμενους νους είναι τους εκ προτάσεων συμπληρουμενους και των αγομένων συνιεναι δυνάμενους λογιζόμενους τε και του ακολούθου Βεωρίαν ποιούμενους ως εξ ακολουθίας τά οντά θεωμενους ως πρότερον ουκ έχοντας, αλλά κενούς ετι πριν μο&εΊν οντάς, καίτοι νους οντάς. Ου δη εκείνος 6 νους τοιούτος, αλλ' έχει πάντα και εστί πάντα και σύνεστιν αύτω συνών και έχει πάντα ουκ έχων. Ου γαρ άλλα, 6 δε άλλος* ούδε χωρίς εκαστον των εν αύτφ· όλον τε γάρ εστίν εκαστον και πανταχη παν και ου συγκεχυται, αλλά αυ χωρίς. Το γοΰν μεταλαμβάνον ούχ όμου πάντων, αλλ' ότου δύναται μεταλαμβάνει. Kai εστί πρώτη ενέργεια εκείνου και πρώτη ουσία εκείνου μένοντος εν εαυτφενεργεί μεντοι περί εκείνον οίον περί εκείνον ζών. Ή δε έξωθεν περί τούτον χορεύουσα ψυχή επί αύτον βλέπουσα και το είσω αύτου θεωμενη τον θεόν

296 Плотин. Эннеады. Трактат I. 8

δι*η αύτοΰ βλέπει. Και ούτος ^εών άπτημων και μακάριος βίος και το κακόν ούδαμοΰ ενταύθα και ει ενταύθα εστη, κακόν ούδεν αν ην, αλλά πρώτοι/ και δεύτερα τάγα£ά και τρίτα- περί τον πάντων βασιλέα πάντα εστί, και εκείνο αίτιον πάντων καλών, και πάντα εστίν εκείνου, και δεύτερον περί τά δεύτερα και τρίτον περί τά τρίτα.

3. Ει δη ταΰτά εστί τά οντά και το επεκεινα των όντων, ουκ αν εν τοις οΰσι το κακόν ενείη, ούδ' εν τφ επεκεινα των όντωνάγα£ά γαρ тайга. Λε/πεται τοίνυν, είπερ εστίν, εν τοις μη ουσιν είναι οίον είδος τι τοΰ μη όντος όν και περί τι των μ/εμιγμλνων τω μτ? όντι η οπωσοΰν κοινωνούντων τω μ/η όντι. Μη όν δε ούτι το παντελώς μη όν, αλλ' έτερον μόνον του όντοςούχ ούτω δε μη ον ώς κίνησις και στάσις η περί το όν, αλλ' ώς είκών του όντος η και ετι μάλλον μ/η όν. Ύοΰτο δ' εστί το αίσΒητόν παν και όσα περί το aidfofrov πά^η *η ύστερον τι τούτων και

ώς συμβεβηκος τούτοις *η άρ%η τούτων <η εν τι τών συμπληρούντων τούτο τοιούτον όν. 'Ήδη γαρ αν τις εις εννοιαν ηκοι αύτοΰ οίον άμ^τρίαν είναι προς μετρον και α,πειρον προς πέρας και άνείδεον προς ειδοποιητικόν και αεί ενδεές προς αυταρκες, άεϊ αόριστον, ούδοψ/fj εστώς, παμπα&ες, άκόρητον, πενία παντελή και ου συμβεβηκότα ταί/τα αύτφ, αλλ' οίον ουσία αύτοΰ ταύτα, και ό τι αν αύτοΰ μΑρος ίδης, και αυτό πάντα ταί/τα· τα δ' άλλα, όσα αν αύτοΰ μεταλάβω και όμοιωΒή, κακά μεν γίνεσ^αι, ούχ όπερ δε κακά είναι. Ύίνι ούν ύποστάσει ταί/τα πάρεστιν

ούχ έτερα οντά εκείνης, αλλ' εκείνη; Και γαρ ει ετερφ συμβαίνει το κακόν, δεί τι πρότερον αύτο είναι, καν μα? ουσία τις y. Ώς γαρ αγαθόν το μεν αυτό, το δε ο συμβεβηκεν, ούτω και κακόν το μΑν αυτό, το δε *ηδη κατή εκείνο συμβεβηκός ετερφ. Ύίς ουν άμετρία, ει μ/η εν τω

άμετρω; [Τι δε "μετρον μη εν τφ μεμετρημενωτ);] 'Αλλ'

ώσπερ εστί μετρον μη εν τφ μεμετρημενω, ούτω και άμετρία ούκ εν άμετρω. Ει γαρ εν αλλφ, *η εν άμετρω

αλλ' ού δε? αύτφ αμετρίας αύτφ άμετρω ό'ντι η εν μεμετρημενφ- αλλ' ούχ οΐόν τε το μεμετρημενον άμετρίαν εχειν хаЭт? о μεμετρτρ-αι. Και ούν είναι τι και άπειρον хоЭт} αυτό και άνείδεον αΰ αύτο και τα άλλα τα πρόσ&εν, α την του κακοΰ εχαρακτηριζβ φύσιν, και ει τι μετη εκείνο τοιούτον, *η μεμιγμενον έχει τούτο ηβλεπον προς αυτό εστί τοιούτον *η ποιητικόν εστί τοιούτου. Ύ*ην δ' ύποκειμενην σχημασι και ε'ίδεσι και μορφαΐς και μετροις και περασι και αλλοτρίφ κόσμφ κοσμουμλνην, μηδέν πάρτη αύτης αγαθόν εχουσαν, ειδωλον δε ως προς τα οντά, κακοΰ δη ούσίαν, ει τις και δύναται κάκου ουσία είναι, ταύτην ανευρίσκει ό λόγος κακόν είναι πρώτον και κα£η αύτο κακόν.

4. Σωμάτων δε φύσις, καθόσον μ&τεχει ύλης, κακόν αν ού πρώτον είη* έχει μΑν γαρ είδος τι ούκ αλη&ινόν εστερττταί τε ζ(οης φθείρει τε άλληλα φορά τε παρ αυτών άτακτος εμπόδια τε φυχης προς την αύτης ενεργειαν φεύγει τε ούσίαν αεί ρέοντα, δεύτερον κακόν φυχη δε κα!¥ εαυτην

298 Плотин. Эннеады. Трактат I. 8

μεν ου κακή ούδ' αυ πάσα κακή. Αλλά τις ή κακή; Οίον φησιδουλωσάμενοι μεν φ πεφυκε κακία φυχής

και ακολασία και δειλία και ή άλλη φυχής κακία, ακούσια

την κακίαν ταύτην και πώς εις αρχήν εκείνην και αιτίαν ανάβεις; Ή πρώτον μεν ουκ εξω ύλης ούδε καΒη αυτήν είναι ή φυχή ή τοιαύτη. Μεμικται ουν αμετρίφ και άμοιρος ε'ίδους του κοσμοΰντος και εις μετρον άγοντος9 σώματι γαρ εγκεκραται υλην εχοντι. "Υίπειτα δε και το λογιζόμ^νον ει βλάτττοιτο, όραν κωλύεται και τοίς πάΒεσι και τω επισκοτεϊσΒαι τη υλη και προς υλην νενευκεναι και όλως ου προς ούσίαν, αλλά προς γενεσιν οραν, ής αρχή ή ύλης φύσις ούτως ούσα κακή ώς και το μνηπω εν αύτη, μόνον δε βλεφαν εις αύτην, αναπιμπλαναι κάκου εαυτής. "Αμωιρος γαρ παντελώς ούσα άγαμου και στερησις τούτου και άκρατος ελλειφις εξομοιοϊ εαυτή παν ο τι αν αυτής προσάψηται όπωσοΰν. Ή μεν ούν τελεία και προς νουν νεύουσα φυχή αεί χαλαρά και υλην απεστραπται και το αόριστον άπαν και το αμετρον και κακόν ούτε όρφ ούτε πελάζεικαθαρά ουν μένει ορισθείσα νώ παντελώς. Ή δε μ/η μείνασα τούτο, αλλ' εξ αυτής προελ&ουσα τω μή τελείω μηδέ πρώτω οίον Ίνδαλμα εκείνης τψ ελλείμματι καθόσον ενελιπεν αοριστίας πληρωΒείσα

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΉΝΑ ΚΑΙ ΠΟΘΕΝ ΤΑ ΚΑΚΑ 299

σκότος όρφ και έχει ηδη υλην βλέπουσα εις ο μ/η βλέπει, ως λεγόμενα όραν και το σκότος.

5. 'Αλλ' ει <η ελλειφις του άγαμου αιτία του όραν και συνεΐναι τφ σκότει, το κακόν ει*η αν εν τη ελλείφει [*η τω σκότφ] τη φυχη και πρώτον δεύτερον δε έστω το σκότος και η φύσις του κακοΰ ούκετι εν τη ΰλη, αλλά και προ της ύλης. Ή ουκ εν τη όπωσοΰν ελλείφει, αλλ' εν τη παντελεΐ το κακόν το γοΰν ελλεϊπον όλίγφ του άγαμου ού κακόν, δύναται γαρ και τελεον είναι ως προς φύσιν την αύτοΰ. 'Αλλ' όταν παντελώς ελλείπη, όπερ εστίν η υλη, τοΰτο το όντως κακόν μ/ηδεμίαν έχον άγα&ου μοίραν. Ούδε γαρ το είναι έχει η υλη, Ίνα αγα&οΰ ταύτη μετείχεν, αλλ' όμωνυμον αύτη το είναι, ως αλη$ες είναι λέγειν αυτό μ/η είναι. Ή ούν ελλειφις έχει μεν το μ/η αγαθόν είναι, η δε παντελής το κακόν η δε πλείων το πεσείν εις το κακόν δύνασ^αι και ηδη κακόν. Τω χρη το κακόν νοείσ^αι μ/rç τόδε το κακόν, οίον αδικίαν η αλλην τινά κακίαν, όλλ' εκείνο ο ούδεν μεν πω τούτων, ταύτα δε οίον είδη εκείνου

προσΒηκαις είδσποιούμ^ενα9 οίον εν μεν φυχη πονηρίαν και ταύτης αΰ είδη η υλη περί ην, η τοις μλρεσι της φυχης, η τψ то μεν οίον όραν είναι, το δε όρμαν η πάσχειν. Ει δε τις $εΐτο και τα εξω φυχης κακά είναι, πώς επ εκείνην την φύσιν ανάξει, οίον νόσον, πενίαν; 'Ή νόσον μεν ελλειφιν και ύπερβολην σωμάτων ενύλων ταξιν και μλτρον ούκ ανεχομλνων, αίσχος δε υλην ού κρατη^εΐσαν ε'ίδει, πενίαν δε ενδειαν και ΟΎερησιν ων εν χρείφ εσμεν δια την υλην