Неопределённые местоимения
Общие сведения
Неопределённые местоимения указывают на неопределённость лица или предмета, признака, количества, образа действия и некоторых процессов. Они образуются от вопросительных местоимений двумя способами:
присоединением к местоимениямчастицы-дыр/-дер (-тыр/-тер): кемдер (кто-то), нәрсәдер (что-то), кайдадыр (где-то), ниндидер (какой-то), ничектер (как-то), ничәдер (сколько-то), нигәдер (почему-то) и др.;
употреблением частицы әллә перед вопросительными местоимениями: әллә кем (кто-то), әллә нәрсә (что-то), әллә кайда (где-то), әллә нинди (какой-то), әллә ничек (как-то), әллә ничә (сколько-то), әллә нигә (почему-то) и др.
Минем Сезне кайдадыр күргәнем бар. Я где-то Вас видел(а).
Әллә ничек узды бу ял көннәре. Как-то не так прошли эти выходные.
Числительное бер (один) и разные его формы также могут употребляться в функции неопределённых местоимений: бер (один, некто, какой-то, некоторый), берәр (какой-нибудь, как-нибудь), берәү (кто-то, некто), бер-бер (какой-нибудь, какой-либо, какой-то), берәр кем (кто-то, некто), берәр нәрсә (что-то), кайбер, кайсыбер (некоторый), берничә (несколько) и др.
Бер-бер нәрсә булмагандыр бит? Случилось что-нибудь?
Берәр җылы сүз әйт инде! Скажи уж какое-нибудь тёплое слово!
Часть неопределённых местоимений заменяет имена существительные, то есть они указывают на лицо или предмет и склоняются, как существительные: әллә кем (кто-то), әллә кемнәр (кто-то (многие)), әллә кемгә (кому-то), әллә кемең (твой кто-то), әллә нәрсәнең (у чего-то) и т. д. В неопределённых местоимениях с частицей -дыр/-дер аффиксы падежа, принадлежности и числа стоят перед частицей: кемгәдер (кому-то), кемеңдер (твой кто-то), кемнекедер (чей-то), кемнекеннәндер (от чьего-то), нәрсәнеңдер (у чего-то) и т. д.
Падежные формы неопределённых местоимений
|
Баш килеш (основной падеж)
|
кемдер, әллә кем (кто-то) |
нәрсәдер, әллә нәрсә (что-то) | |||
|
|
Иялек килеше (притяжательный падеж) |
кемнеңдер, әллә кемнең ((у) кого-то) |
нәрсәнеңдер, әллә нәрсәнең ((у) чего-то) | ||
|
|
Юнәлеш килеше (направительный падеж) |
кемгәдер, әллә кемгә (кому-то) |
нәрсәгәдер, әллә нәрсәгә ((к) чему-то; зачем-то, почему-то) | ||
|
|
Төшем килеше (винительный падеж) |
кемнедер, әллә кемне(кого-то) |
нәрсәнедер, әллә нәрсәне(что-то) | ||
|
|
Чыгыш килеше (исходный падеж) |
кемнәндер, әллә кемнән(от (с) кого-то) |
нәрсәдәндер, әллә нәрсәдән(от (из, с) чего-то; отчего-то, почему-то, из-за чего-то) | ||
|
|
Урын-вакыт килеше (местно-временной падеж) |
кемдәдер, әллә кемдә (у кого-то) |
нәрсәдәдер, әллә нәрсәдә (у чего-то; на (в) чём-то) | ||
Өстәлдә кемнеңдер чәчәк бәйләме ята иде. На столе лежал чей-то букет.
Айназ кемгәдер бүләк ителгән чәчәкләргә сокланып карады. Айназ восхищалась подаренными кому-то цветами.
Бу йортны әллә нәрсәдән ясаганнар. Этот дом сделали непонятно из чего.