- •Абдулкаримова р.Г. Пиротехникалық құрамдар және құралдар Алматы 2011
- •Пиротехниканың дамуы туралы қысқаша мәліметтер
- •2. Пиротехниканың физика-химиялық негіздері
- •2.1 Жану теориясының қарапайым негіздері
- •2.2 Пироқұрамдардың жануы. Жану механизмі
- •2.3 Пиротехникалық құрамдар мен құралдардың классификациясы
- •2.3.1 Әскери техникада қолданылатын жарылғыш заттар
- •2.4 Пиротехникалық заттар мен құрамдарға қойылатын талаптар
- •Пиротехникалық құрамдар мен құралдардың классификациясы
- •3. Пиротехникалық құрамдардың негізгі компоненттері
- •Тотықтырғыштар;
- •3.1 Тотықтырғыштар
- •3.1.1 Тотықтырғыштардың классификациясы және оларды таңдау
- •3.1.2 Тотықтырғыштардың қасиеттері
- •Жоғары калориялы металл қоспаларында ғана қолданылатын тотықтырғыштардың (екіншілік туындысы) қасиеттері
- •3.1.3 Тотықтырғыштардың гигроскоптылығы
- •Тұздар-тотықтырғыштардың гигроскоптылығы және ерігіштігі
- •3.1.4 Тотықтырғыштарға қойылатын техникалық талаптар
- •3.2 Жанғыштар
- •3.2.1 Таңдау және жіктеу
- •2) Органикалық жанғыштар
- •3) Жоғары калориялы жанғыштар
- •3.2.2 Бейорганикалық жаңғыштар
- •3.2.3 Органикалық жанғыштар
- •3.2.4 Жоғары калориялы жанғыштар
- •Кейбір оксидтердің түзілу жылулығы
- •Жанғыштармен олардың оксидтерінің физика-химиялық қасиеттері
- •Оксид көлемінің металл көлеміне қатынасы
- •3.2.5 Металл ұнтақтарына қойылатын техникалық талаптар
- •3.2.6 Металл ұнтақтарының өндірісі
- •3.3 Орташа калориялы бейорганикалық жанғыштар
- •3.3.1 Органикалық жаңғыштар
- •4.Байланыстырғыштар
- •4.1 Байланыстырғыштардың (цементаторлардың) пиротехникалық құрамдардағы рөлі
- •Мықтылыққа әсер ететін факторлар
- •4.3 Байланыстырғыштардың жіктелуі және олардың қасиеттері
- •Кейбір органикалық байланыстырғыш жанғыш заттардың қасиеттері
- •5. Пиротехникалық құрамдарды есептеу принциптері
- •5.1. Қос қоспалы пироқұрамдар
- •5.2 Үшқоспалы және көпқоспалы пироқұрамдар
- •6. Жану жылуы және пироқұрамдардың температурасы
- •6.1 Жану жылуын есептеу
- •1 Мысал
- •6.2 Жану жылуын эксперименталды анықтау
- •6.3 Жалынның температурасын өлшеу әдістері
- •6.3.1 Температураны өлшеудің контактілі әдістері. Термоэлектрлік әдіс
- •6.3.2 Терможұптарды дайындау
- •Оптикалық пирометрлердің түрлері
- •7. Пироқұрамдардың физикалық және химиялық тұрақтылығы
- •8. Пироқұрамдардың сезімталдығы
- •8.1 Механикалық әсерге сезімталдығын анықтау
- •Екі стехиометриялық құрамдардың соққыға сезімталдығы (кДж/м2)
- •Екіншілік қоспалардың – калий хлораты тотықтырғышымен үйкеліске сезімталдығы
- •8.2 Құрамдардың бастапқы импульсіне сезімталдығын анықтайтын факторлар
- •9. Гигроскоптылық және химиялық тұрақтылықты анықтау әдістері
- •10. Пироқұрамдардың жарылғыш қасиеттерін сынау
- •10.1 Жанудың жарылысқа айналуы
- •10.2 Пиротехникалық құрамдардың физикалық және химиялық тұрақтылығы
- •10.3 Жанудың жарылысқа айналуын зерттеу әдістері
- •10.4 Жарылыстың концентрациялық шектерін тәжірибе жүзінде анықтау
- •10.5 Жарылыстың концентрациялық шектерін есептеу
- •Пқ қолданғанда қауіпті факторлар тізімі
- •11.1. Пиротехникалық өнімдерді сынау
- •11.1.1 Жалпы жағдайлар
- •Сертификация бойынша анықталатын пиротехникалық өнімдердің және параметрлерінің түрлері
- •11.1.2 Сынақ үшін үлгілерді таңдау
- •11.3 Сақтауға рұқсат етілген уақыт
- •12. Пиротехникалық құралдардың қолдануы
- •12.1Химиялық заттар алатын құрамдар
- •12.2 Сіріңкелі құрамдар
- •12.3 Отшашу құрамдары
- •Түрлі–түсті отшашу құрамдары
- •13. Пиротехникалық өндірістердегі технологиялар мен құрал - жабдықтар
- •13.1 Пиротехникалық өндірістің сызбасына қойылатын талаптар
- •13.2 Компоненттерді дайындау
- •13.2.1 Компоненттерді майдалау
- •Пиротехникалық өндірістің сызбасы
- •13.2.2 Компоненттерді себу, кептіру, жинау
- •Құрамдарды нығыздау
- •13.2.3 Өнімдерді нығыздау және жинау
- •14. Өнеркәсіп тәртібі, отшашулар ұйымдастырулар және басқа да іс-шараларды жарылғыш заттармен өткізу
- •14.1 Жалпы бөлімі
- •14.2 Отшашу ұйымы құрылтайшысына қойылатын талаптар
- •14.3 От шашулардың өткізілу орны және уақыты
- •15. Өндірістік тұтану көздері және олардың алдын-алу
- •16. Электр құралдарың қолданысымен жұмыс істейтін бөлмелер мен сыртқы құрылыстардың жарылыс және өртке байланысты классификациясы
- •17. Пиротехникалық өнімдерді сынау
- •17.1 Жалпы жағдай
- •Сертификация бойынша анықталатын пиротехникалық өнімдерді сынау
- •17.2 Сынақ үшін үлгілерді таңдау
- •18. Өздігінен таралатын жоғарытемпературалық синтез - пиротехниканың маңызды бөлімі
- •19. Пиротехникалық құрамдардың рецептілері
- •19.1 Түрлі –түсті түтін табақшаларының дайындалуы
- •19.2 Ақ түтінді құтыларды дайындау
- •19.3 Қара түтін құтыларын дайындау
- •Қара түтінді құтылардың корпустарының өлшемдері
- •20. Жарылғыш заттар
- •20.1 Жарылғыш заттар сипаттамасы
- •20.2 Аммиак селитрасы және оның қасиеттері
- •20.3 Жарылғыш заттар қолданылуы
- •20.4 Жарылғыш заттарды дайындау әдістері
- •20.4.1 Йод , нашатыр жарылғыш қоспасын жасау
- •20.4.2 Алдамшы жарылғыш шариктер
- •19.4.3 Аз қуатты кішігірім қопарғыш
- •20.4.4 Аз қуатты магний қопарғышы
- •20.4.5 Ацетонды жарылғыш қоспа
10.2 Пиротехникалық құрамдардың физикалық және химиялық тұрақтылығы
Пироқұрамдар сақтау барысында физикалық және химиялық өзгерістерге ұшырайды. Кейбір жағдайларда істен шығуы мүмкін және қауіптілігі жоғарылайды. Сондықтан сақтау мерзімін анықтау қажет.
Физикалық өзгерістерге байланысты құралдардың ылғалдануы жүреді. Құрамдар жарым - жартылай ериді, тығыздығы және пішіні өзгереді. Үлгінің құрамы оның ұшқыш компоненттерін айдау есебінде өзгереді (нафталин, гексахлор). Құрамның гигроскоптылығы жоғарылайды. Құрамды ылғалдан сақтау үшін құралды немесе компоненттерді органикалық пластикалық қорғаушы қабықшалармен жабады (стеарин, минералды майлар, парафин, лактар т.б).
пироқұрамдар үшін жарылғыш заттарға қарағанда төмен.
Қысым. Жоғары қысымда газды фазада жану жылдамдығы жоғары. Сиреудің (разрежение) кеңістіктегі құрамдары баяу жанады, атмосфералық қысыммен салыстырғанда сиреу басым болғанда жану тарамайды.
Min қысымның болуы, келесіде: қысым төмендейді және к-фазаға газдардан жылу мөлшері төмендейді. Жылудың келуі азаяды және жылу беру жоғарылайды. Жалын өшеді.
Егер жану жылдамдығы қасымға тәуелсіз болса, онда жану процесіне к- фазада өтетін экзотермиялық реакциялар әсер етеді.
Жанудың критикалық диаметрі. Үлгінің немесе түтікшенің диаметрі неғұрлым кіші болса, соғұрлым жылу жоғалту жоғары, әрбір құрам үшін критикалық диаметр бар, айтылған шамадан құрам кіші болса жану өтпейді.
Тез жанатын құрамдар үшін критикалық диаметр өте аз. Мысалы, оқ дәрі үшін р=9,8-10-4 н/м2 бөлме температурасында критикалық диаметр 1 мм кіші. Тұрақты түтікшенің минималды диаметрі көптеген факторларға тәуелді. Жану өтетін бастапқы температура, қысым түтікшенің қабырғасының қалыңдығы, құрам тығыздығы.
10.3 Жанудың жарылысқа айналуын зерттеу әдістері
Жанудың жарылысқа айналуы - көп сатылы стацинарлы емес процесс. К-жүйелерде газды - жүйелерге қарағанда жанудың жарылысқа айналуы күрделі, себебі, олар мөлдір емес және сол себептен оптикалық әдістер қолданылады.
Тәжірибеде көрсетілгендей төмен қысымда және жоғары атмосфералық қысымда жарылғыш заттар төмен тұрақты жылдамдықпен өтеді, кейбір жоғары қысымнан ЖЗ қабатты жануы бұзылады және детонацияға өтеді.
Тұрақты қысымдағы бомба. ЖЗ нормалды жануын, жанудың жарылысқа өтуін зерттейді. Қалың қабырғалы болат стакан, көлемі 2-5 л. Жоғарғы қақпақпен герметикалық жабылады. Жану процесін және жану жылдамдығын оптикалық әдіспен зерттейді, ол үшін терезесі бар бірнеше оптикалық шыныдан немесе плексигласдан жасалған. Қысым пьезокварцты тіркегішпен өлшенеді. ЖЗ немесе оқ дәрісінің үлгісі қақапаққа жалғасқан поуставкаға орналастырады. Қажетті қысымды қысылған азот немесе компрессор арқылы орнатады.
Манометрлік бомба. Монометрлік бомбаны ауыспалы қысым деп атайды. Қысымды зерттейтін заттың жану өнімдерін орнатады. Монометрлік бомбада ЖЗ және оқтың билимистикалық сипаттамаларын зерттеуге болады (жану қысымға тәуелділігін, газдар құрамын, көлемін) лабораториялық негізгі прибор. Монометрлік бомба қалың қабатты цилиндр термиялық тұрақты болаттан жасалған. Үлгі таблетка түрінде каналға орнатылады, екі жағынан герметикалық жабылады. Жоғарғы қақпада электр тоғын тұтандырғышқа жіберетін тесік. Тұтандырғыш - қағаз оғы нихрон спиралі. Төменгі қақпада 2 электрооқшауланған кіргізу тесігі бар (жану жылдамдығы өлшенеді).