1.3 Қызанақтың биологиясы

Қызнақ жылу сүйгіш дақыл. Оның өсіп-өуі үшін оңтайлы темература: күндіз +20+25°С, түнде +12+15°С. Тепература +15°С-тан төмендесе қызанақ гүлдемейді. +10°Ссуін тоқтатады, ал +1,5°С температурада опат болады. Сонымн қатар ол үшін өте жоғары темпратура да қауіпті блып табылады. Темпертура +33°С–қажеткнде, өсімдіктің өсуі баяулайды, ал +35°Сболғанда фотоситез тоқталады; егер осы кезде ауаның салыстырлы ылғалдлығы төмендесе, ондатүйіні түсе бастайды. +25+30°С және топырақтың орташа ылғалдылығына өскін 5-6 тәулікте пайда болады. Топырақтың температурасы +11°С -дан аспаса, онда тұқымдры өнбейді. Бірақ термиялық өдеуден өткен тұқымдар +8°С, тіпті дан да төмен темпераурада біркелкі өскін бере алады.[10].

1.4 Топыраққа және қоректік заттарға талабы

Қызанаты өсіру үшін топырақ белгілі бір талаптарға сай болуы тиіс: жоғары бос топыраққа (65-75%), ылғал сыйымдылығы барынша аз 45-50%, ауа сыйымдылығы 20-25%, тығыздығы 0,4-0,6 г/см3. Сондытан топырақтың құрамында барынша бос және су өткізгішке ие құрамдауыштар енеді. Қызаақтың өнімділігі мен олардан алынатын өнім сапасына оңтайлы топырақ-климаттық жағдаларынан басқа өсімдіктің топырақтық қоректенуі де ерекше әсер етеді. Оңтайлы суару режимдерін қамтамасыз ету дақыдың өнімділігін 60-тн 100%-ға дейін, кейде одан да көпке арттырады. Қызаақ өз кезегінде органиалық, минералдық және микротыңайтқыштарға өте сезімтал келеді. Өнімнің шығымдылығына, сапасы мен олардың сақтауға төзімділігіне әсер ететін минералдық азықтың негізгі элементтері – азот, калий, фосфор, кальций, магний. Сол себептентңайтқыш енгізуде өте мұқит болу керек. Мыслы: аот тыңайтқышның артық болуы вегетациялық мүшлерінің күшті дауына алып келіп, ол өз кезегіде өнім сапасы мен жеміс қалыптасын тежейді. Фосфор тыайтқышы жеміс қалыптасу процесін жеделдетіп, олардың қанттылығын арттырады. Калий тыңайтқышының жеміс бойыдағы құрғақ зат мөлшері мен жеміс жетілуіне әсер етеді. Қызанақ 100 ц өніммен топырақтан 32 кг азот, 10 кг фосор және 43 кг калий алып шығады [11]

2 ҚЫЗАНАҚТЫҢ АГРОТЕХНИКАСЫ

2.1 Жылыжай жағдайында қызанақ өсірудің агротехнологиялық және экологиялық жағдайлары

Жылыжай кешені жағдайында қызанақтың жоғары сапасы мен жоғары өнімділігін қамтамасыз ету үшін барлық кешенді шараларды қабылдау керек. Агротехникалық қызметтерді тек түзету шаралары, суару, ұрықтандыру, қорғау және т.б. жағдайда күте отырып, осындай қызметтің қосымша шығындарын азайту арқылы өндірістің кірістілігін арттыруға болады. Сондықтан, жылыжай жағдайында, қызанақ өнімдерін алу үшін кешенді технологиямен өсімдіктерді қамтамасыз ету қажет. Бұл әдістер органикалық және минералды тыңайтқыштарды келісілген сомасын қамтамасыз ету, әуе және су қолайлы жағдайлар жасау, топырақ субстрат түрлі енгізуді қамтуы және оңтайлы себу сызбалары және қалыптастыру өсімдіктер жасау. Бұдан басқа транспланттау және құтыруды енгізу зиянкестерге, ауруларға және ормандарды күзетуге арналған негізгі агротехникалық салалардың бірі болып табылады. [12]

Екі және одан да көп жылдар бойы бір егінді бір жерде өсіру топырақтың субстратының бір жақты төмендеуіне әкеледі. ақыл себу қауіпті болмаса да, ол (В. М. Muhina, 1991 аясында) топырақтағы жоғары жұқпалы ағзалар мен зиянкестер жинақталуына әкелуі мүмкін. Осы себепті қызанақтың жоғары өнімділігімен бастапқы айналымы және айналмалы өріске таралуы өте маңызды рөл атқарады. [13].

С.Вашченко В.В. Бригалов пен Н.Савнова плантациялардың қолайлы тығыздығы 1 ш.м. үшін 1,6-1,4 м² екенін атап өтті. М. З. Пичугина бір-бірінен 28 30 см сериясы өсімдіктер отырғызу ұсынады, немесе 40 42 см, диаметрі, екі жолдарда см 42-45 арасындағы. Ол жақсы қамту және одан да көп гүл тыңайтқыш береді деп зауыт кепілдік береді. [14]

Ю. Тулупов, Г. Гринберг, С. Литвинов және басқа да Батыс Сібір ғалымдары қызанақ өсіруге оңтайлы отырғызу тығыздығы м2 үшін 2,2 өсімдіктер екенін атап өтті [15].

Өсімдік дақылдары өте жоғары температураны қажет етеді. 20ºC-тан төмен температурада, дамудың барлық кезеңдері түсініледі және 10 ° C температурада өсуі тоқтатылады және қызанақтың барлық сорттары 0 ° C температурада өледі. Қызанақтар қараңғыда нашар өседі, бірақ оның толық өнімділігі артады. Ұзақ өсетін қысқа мерзімді өсімдіктер кезінде оның жемісі артта қалады [16].

Қазіргі уақытта нарықтық жағдайда ауылшаруашылық дақылдарына энергияны және ресурс үнемдейтін технологияларды енгізу қажет. Дәстүрлі технологиядан айырмашылығы, қызанақ дақылдарын тамшылатып суару әдісімен жеміс-жидекті тиімді пайдалану үшін қолдануға болады. Өсімдіктерді қорғауға, өсімдіктерді қорғауға, арамшөпті бақылауға өте ыңғайлы. Өсімдіктерді, әсіресе көкөніс дақылдарын шашу әдісі қызанақтың кірістілігін едәуір арттырады. Еуропалық одақтың тік өсімдіктердегі томат өсімдіктерін өсіру тәжірибесі дәстүрлі технологиямен салыстырғанда шалғындардағы орташа жеміс мөлшері 46 т / га (17 т / га) екендігін көрсетеді [17].

Көкөніс өсіретін тропикалық және субтропикалық сулы-батпақты жерлерде (Қытай, Жапония, Вена) ашық далада және жабық далада томат шпататын өсіру қолданылды. Олар өнімділігі жоғары және өсімдіктер мен ауру жинаушыларға зиян келтіреді. Көкөніс шаруашылықтары мен шаруа қожалықтары шағын жемісті қызанақтарды пайдаланады. Спатула тәсілін пайдалану кезінде ол өнімділікті 5-тен 18 кг / м2-ға дейін арттыруға мүмкіндік береді [18].

Жылыжайдағы қызанақтың өсуіне әсер ететін негізгі фактор - топырақтың және ауаның ылғалдылығы, сондай-ақ суару жүйесі. AG Mavets және A.A. , Matvijts түсіру көп факторлы айтуынша ауа райы жағдайына байланысты және өнім 1 пайызға қалыптастыру үшін қажетті су 10-20 м3 орындау. Транспондер коэффициенті басқа термофилиялық дақылдармен салыстырылатын мезгілге байланысты 300-ден 500-ге дейін өзгереді. Бұл сол салдарынан төмен ылғалдылық, әсіресе терең ісіктер, кедей су буларының өткізу жылдамдығы және жоғары өнімділігі қысқа мерзімді фазалы Vagothyl болуына байланысты. Сонымен қатар, тамыр жүйесі әлсіз. Топырақтың субстратының (0-20 см) негізгі шөгінді қабаты тұрақсыз. байланысты топырақта ылғалдың болмауына әлсіз болуға жапырақтары, сондықтан зауыт өсу тоқтатылады, және олардың өнімділігі айтарлықтай азаяды. жылыжай қызанақ өсімдік минималды ылғалдылық немесе қолайлы ылғалдылық жағдайда 80-90% болуы тиіс, және топырақ 70-80% [19] болуы тиіс.

топырақ тұрақсыз және қызанақ тұрақты өнімдерін алу үшін жеткілікті ылғал болса, көптеген ғалымдардың зерттеуі бойынша, бұл табысты (Б. Шмаков (1978), I.Kruilin (1981), M.Griorov (2005), A.Ovchinikov (2009 суаруға болуы керек . Коржиц (2002), О. Джейсон (2003), Дж. Браган (2001), Н. Дагари (2001)). Сондықтан оларға жылы сумен төгілу керек. Себебі, қызанақ суық сумен жуылғанда, олардың сабақтары жіңішке болып, түйіндері құлап кетеді. суару үшін зауытта су температурасы, ол физиологиялық дегидратация зауыт сақтайды суару уақтылы және сапалы арқасында кем дегенде 20 ° С болуы тиіс емес. Жапырақтардың үсті суарылатын және топырақпен суланбайды. Органикалық немесе минералды тыңайтқыштарды сумен толтыруға болады. Бұл ұрықтандыру деп аталады [20]

Докучаевтің айтуынша, тамшылатып суару жүйесі бар минералды тыңайтқыштарды қолдану ауылшаруашылық дақылдарының өнімділігін арттырады. Алайда, агрономиялық шаралары тек тыңайтқыштар (мөлшері мен әдісі) жүйелі және дұрыс пайдалана отырып зауыттың тиісті өсу үшін қолайлы жағдайлар жасау ресурс. Осылайша, P135 азот тыңайтқыштар N120 фонда кезде оң, бір рет және барлық қияр өсімдіктердің дамуы мен өсуіне әсер ететін, олардың жеміс сапасы мен өнімділігін жақсартады. Яғни азот берілсе, ол қызанақ (44 т / га) шығымдылығын қамтамасыз етеді [21, 22].

Тамшылатып суару әдісі дәстүрлі (сүйеп) рефлюкс салыстырғанда өсімдік биомасса қалыптастыруды жетілдіруге мүмкіндік береді. Бұл мекен-жай ҚР Ұлттық медициналық зерттеулер институтының эксперименталды стационарындағы ғылыми эксперименттердің нәтижелеріне негізделген. Іс жүзінде, биометриялық зерттеу негізгі сабақ ұзындығы сәйкес қызанақ өсіру, суландыру және тамшылатып суару үшін 128 см кезінде 107 см болатын. жалпы зауыт салмақ жүгірушілердің 229 және 256, оның ішінде тиісінше 369 және 771 болды, жапырақ 226 және 325 грамм, ал оның аумағы гектарына 39,6 және 43,8 мың шаршы метрді құрайды. кезең (жаппай емдік кезең) жеміс сомасы 2,6 және 3,5 дана дана болды, және олардың салмағы тиісінше, 144 г және 189 г болатын. Тамшылатып суарудың артықшылығы. Өңделген және өңделген агрохимикаттардың тиімділігі ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімділігімен бағаланады. Томаттың деменциясының оңтайлы өнімділігі әсіресе суару технологиясын пайдаланғанда байқалды. Аршылған суарудан басқа, қияр 8, т / га немесе 43,3% алынды. Іс жүзінде, суару әдісіне байланысты, кірістілік 18,7 және 26,8 т / га болды [23, 24]

А.П. Рзумов мәліметтері бойынш, көктемде пленкалы жлыжайларда тамшылатп суару жүйесін айтарлықтай мөлшерде пайдаану арқылы топырақтағы қоректік және су режимдері реттегенде, 80-120 т/га қызанақ жемістерінің қалыптасуна мүмкіндік берген. Қызанақ өнімділігі стандартты жемістері 80 т/гдеңгейінде болу үшін 40 және 15 см тереңдікте минералды тыңайтқыштарды N170P140K90 мөлшерінде беру арқылы дифференцияланған суару алды ылғалдыық 75-85% сонымен қатр N290P200 320 мөлшеріде минералды тыңайтқытарды беру арқылы суау алды топырақ ылғалдылығына сәйкестендіру керек. Қызанақ өнімділігінің стандартты жемістері 120 т/га болу үшін суару алында топырақтың 40 және 15 тереңдігінд ылғалдылытың 85% HB дәрежесінде N290P20K320 мөлшерінде минералды тыңайтқыштар бергенде, сондай-ақ суару лдында 40 см тереңдікте 85% HB топырақ ылғалдылығымен сәйкетендіріп, N290P00K320 мөлшерінде минералды тыңйқыштармен қоректендіру арқылы қол жетізуге болады. өктем кезде пленкалы жылыжайларда 40 см жне 15 см тереңдікте топырақ ылғалдылық шегі 85% НВ болған жағдада, су пайдалану мөлшернің жиынтығы рташа есеппен 2063-2204 м³/га құрйды [25].