3.7 Сурет – Тәжірибе жүргізу кезіндегі оңтайлы стратегияны анықтау:

n – агрегаттар саны; а1 - А7 – стратегиялар; ai – ұтыс;

1 – В1; 2 – В2; 3 – тәжірибесіз; 4 – В3; 5 – В4.

Тәжірибе ұтысты көбейтуге ғана мүмкіндік бермейді, сондай-ақ технологиялық шешімдерді түзетеді. Осылайша, қоймадағы қажет агрегаттардың саны ықтималдығы келесі тәсілмен өзгереді (тәжірибе нәтижелеріне байланысты) В₁ және В₄: агрегаттарға қажеттілік жоқ – 0,6 және 0,25; 1 агрегат қажет – 0,6 және 0,25; 2 агрегат қажет – 0,15 және 0,375; 4 агрегат қажет – 0 және 0,155; 5 агрегат қажет – 0,4 және 0,22.

Сонымен, тәжірибе, оның нәтижелері тәжірибе нәтижелері бойынша «оқытылатын» және қабылданатын шешімдерді түзететін жүйені басқару кезінде маңыздылығы үлкен шешімдерді қабылдау үшін қызмет етеді. Берілген жағдайда тәжірибе түсінігі әдеттегі түсініктен кеңірек екенін ескеру қажет (ақпарат жинау), себебі ол қоймадағы агрегаттар санын өзгерту, жөндеуші цехтарға тапсырманы түзеу және т.с.с. шешімдерді жүзеге асыруды қарастырады (кері байланыс), бұл шешімдер тәжірибенің бағасын анықтау кезінде ескерілуі қажет.

3.19-кесте

Шешімдерді қабылдау ережелері

Тәжірибе нәтижелері	Оңтайлы шешім	Оңтайлы стратегия кезіндегі ұтыс	Қосымша ұтыс	Шешім қабылдау ықтималдығы	Толық орташа ұтыс
Тәжірибе болмаған кезде
Жоқ	Әрқашан А04	1,5	Жоқ	1	-
Тәжірибе жүргізу кезінде
В1	А2	0,8	1,4	0,2	0,16
В2	А3	1,42	0,76	0,22	0,31
В3	А4	2,1	0	0,26	0,55
В4	А5	3,04	0,2	0,32	0,99
БАРЛЫҒЫ	-	-	-	1	2,01

Жалпы стратегия тәжірибенің мақсаттылығын таңдауды және тәжірибе нәтижелері бойынша стратегия таңдауды есепке алғанда шешімдер ағашы түрінде бейнеленуі мүмкін.

Қорытылай келе, күтілетін баға (Ц_э) немесе іріктемелі ақпараттан ұтыс (b₁) негізсіз, яғни қосымша тәжірибе жүргізілмеген, күтілетін орташа кірісті шығарғанда (b_э) іріктемелі ақпарат кезіндегі күтілетін кіріске тең деп тұжырымдауға болады: Ц_э = b_э − b₁.

Егер іріктемелі ақпарат алу үшін бір емес, бірнеше әрбірі с бағалы n тәжірибелер қажет болса, онда іріктемелі ақпараттың тиімділігі Э_э = Ц_э − с_n, мұндағы Ц_э n-ге тәуелді. Бақылаулардың оңтайлы көлемі іріктемелі ақпараттың тиімділігін барынша арттыруы қажет.

3.6 Нұсқаларды салыстыру мен шешім қабылдау кезіндегі

моделдеу

Күрделі өндірістік жағдайларды әдеттегідей, аналитикалық сипаттау қиын, заттай тәжірибе жасау ұзақ уақытты, материалдық шығындарды талап етеді және жүріп тұрған кәсіпорынның өзі үшін де қауіпсіз емес. Бұдан басқа, нақты кәсіпорын үшін тәжірибе жүргізу кезіндегі салыстыруды қамтамасыз ету қиын, себебі салыстыратын ұқсастық (басқа АКК) мүлде жоқ. Бұл өндірістің тиімді көрсеткіштеріне ықпал жасайтын, сондай-ақ өзге факторлардың болмай қалмайтын өзгерістерінен туған кедергілерді Бір өндірістегі бірнеше шешімді тізбектей салыстыру Сондықтан да шешім қабылдау кезінде үлгіні зерттеу мен бағалау әдісі қолданылады.

Модель – толық жүйені жасаушы элементтердің (факторлардың, ішкі жүйелердің) әсерін зерттеуге, бағалауға және болжауға мүмкіндік беретін, нақты процестер мен жүйедегі өзара байланыстардың көрінісінің жеңілдетілген түрі, яғни мақсатты көрсеткіштердің өзгеруі. Үлгілер физикалық, математикалық, логикалық, еліктеу және т.б. бола алады. Көп факторлар әрекет етіп, соның ішінде кездейсоқ факторлардың әсерінен технологиялық және ұйымдастырушылық тапсырмаларды шешу кезінде имитациялық үлгілеу әдісі кең таралды.

Имитация – нақты нысанға тәжірибе жүргізбей-ақ, құбылыс мәнісіне жету, яғни елестету. Имитациялық үлгілеу – бұл нақты жүйе үлгісін конструкциялау үрдісінің жүйелік тәртібін анықтау немесе түсіну үшін осы модельге эксперимент, сондай-ақ осы жүйенің функционалдығын қамтамасыз етілген түрлі стратегияларды бағалау. Әдетте имитация үрдісі келесі негізгі кезеңдерді қамтиды:

1. Жүйенің анықталуы, яғни зерттеуді қажет ететін тиімді жүйелердің көрсеткіштері мен шектеулері, шекараны бекіту.

2. Үлгіні қалыптастыру – нақты жүйенің белгілі логикалық сұлбаға айналуы.

3. Үлгіні қалыптастыруға қажетті дайындықтар мен мәліметтерді іріктеу.

4. Пайдаланылатын ЭЕМ тілінде үлгі сипаттамасы енетін модел трансляциясы.

5.Нақты жүйе үшін алынған үлгілердің шешімдерінің сыпайылығын болжауға мүмкіндік беретін барабарлықты бағалау.

6. Тәжірибелерді жоспарлау.

7. Үлгіде және алынған қажетті мәліметтерде имитацияны жүзеге асырумен шектелетін эксперименттеу.

8. Түсіндіру – үлгілеу нәтижесі бойынша шешім алу.

9. Жүзеге асыру, орындау – үлгіні және үлгілеудің нәтижесін тәжірибеде қолдану.

Үлгінің барабарлығы немесе оның негізделуі толық үлгілеу жүйесі терминдерінде бағаланады. Үлгінің сапасын бағалау сенімділік деңгейін анықтау дегенді білдіреді, үлгінің көмегімен алынған тұжырым нақты жүйе үшін де пайдалы. Сонымен бірге 2 шектік жағдай қарастырылады: абсолютті барабарлық модел, нақты жүйенің толық ұдайы өндірісін нақты көрсетіп, оның дәлдігі нөлге және абсолютті барабарлығы шекті дәлдікте 1-ге тең екенін білдіреді (3.9-сурет). Үлгінің дәлдігін артуына қарай нақты жүйенің талдауы кезінде оның пайдалылығы артады, құны да жылдам өседі, ал тиімділігі, яғни модель жасау мен оны эксперименттеуге кеткендегі алынған шығын нәтижесіне қатысты үлгінің берілген барабарлық жағдайындағы максимум рационалды сәйкестікке ие.