Шартты оңтайландыру
k=2,1 |
2-ші қадам (k=2) |
1-ші қадам (k=1) |
||||||
Ck-1 |
xk |
Ck= Ck-1-xn |
f2(x2) |
Uу3(C2) |
U2(C1, x2) |
f2(x2) |
Uу2(C1) |
U1(C0, x2) |
5 |
0 |
5 |
0 |
1 |
1 |
0 |
3 |
3 |
5 |
0 |
3 |
0 |
3 |
3 |
0 |
3 |
|
10 |
0 |
10 |
0 |
4 |
4 |
0 |
5 |
5 |
5 |
5 |
3 |
1 |
4 |
3 |
3 |
6 |
|
10 |
0 |
5 |
0 |
5 |
5 |
0 |
5 |
|
15 |
0 |
15 |
0 |
6 |
6 |
0 |
7 |
7 |
5 |
10 |
3 |
4 |
7 |
3 |
5 |
8 |
|
10 |
5 |
5 |
1 |
6 |
5 |
3 |
8 |
|
15 |
0 |
7 |
0 |
7 |
6 |
0 |
6 |
|
20 |
0 |
20 |
0 |
7 |
7 |
0 |
9 |
9 |
5 |
15 |
3 |
6 |
9 |
3 |
7 |
10 |
|
10 |
10 |
5 |
4 |
9 |
5 |
5 |
10 |
|
15 |
5 |
7 |
1 |
8 |
6 |
3 |
9 |
|
20 |
0 |
8 |
0 |
8 |
7 |
0 |
7 |
|
25 |
0 |
25 |
0 |
8 |
8 |
0 |
11 |
11 |
5 |
20 |
3 |
7 |
10 |
3 |
9 |
12 |
|
10 |
15 |
5 |
6 |
11 |
5 |
7 |
12 |
|
15 |
10 |
7 |
4 |
11 |
6 |
5 |
11 |
|
20 |
5 |
8 |
1 |
9 |
7 |
3 |
10 |
|
25 |
0 |
10 |
0 |
10 |
8 |
0 |
8 |
|
х1 C1 = C0 − х1 Uy2(C1)
0 |
20 − 0 = 20 |
9 |
5 |
20 − 5 = 15 |
7 |
10 |
20 − 10 = 10 |
5 |
15 |
20 − 15 = 5 |
3 |
20 |
20 − 0 = 20 |
0 |
|
|
|
8. Бірінші қадам аяқталғаннан кейін (есеп бойынша соңғы) және 3.8-кестеден 3.7-кестеге ауыстырғаннан кейін жоғары кірісті U01(25) = 12мың теңге анықтаймыз, осыған орай бірінші факторға xБ1 = 5мың теңге бөлу керек. Күй теңдеуінен CБ1=25 − 5 = 20мың теңге аламыз, ал 3.7-кестеден екінші фактор үшін CБ1 = 20мың теңге болған кезде xБ1 = 5мың теңге.
Осылайша, 3-факторға xБ3= 25−5−5=15 мың теңге бөлінеді, ал xБ1= 5 мың теңге, xБ2= 5мың теңге және xБ3=15 мың теңге оңтайлы басқару 12 мың теңге жоғары кірісті алуға мүмкіндік береді.
9. 3.6-кесте бойынша алынған нәтижеге тексеру өткіземіз. Шынында да, xБ1=5 f1(5)=3 кезінде, xБ2=5 f2(5)=3 кезінде, xБ3=15 f3(15)=6 мың теңге кезінде, яғни жалпы жоғары кіріс Umax = UБ1(25) = 3+3+6 = 12 мың теңге болады.
3.6-кестеден көрініп тұрғандай С0 барлық ресурсты кез-келген үш фактордан бөлу аз кіріс береді, мысалы, бірінші фактор бойынша 82,5 % және үшінші бойынша 8 мың теңге немесе 60: ресурстардың оңтайлы бөлінісі кезінде жоғары көрсеткіштен.
Динамикалық бағдарламалаудың ерекшелігі нұсқалық шешімдердің пайда болуы болып табылады. Осылай, қарастырылған мысалда бірінші фактор бойынша тағы 10 мың теңге (3.7-кесте) бөлінуі мүмкін, одан CБ1=25−10=15 мың теңге, xБ1=15 мың теңге және xБ3=0, мұндай үйлестірім кезінде жоғары кіріс 5+7 = = 12 мың теңге болады (3.6-кесте).
Аумақтық басқару ҚТЕ қайта құрастыру мен техникамен қайта қаруландыруға шектеулі ресурстарды (С0=100 %) бөлуді оңтайландыру үшін бұл тәсілді қолдану маңызды факторлар бойынша келесі нәтижелер берді (3.5-кесте):
агрегаттарды, түйіндерді жөндеу мен бөлшектерді қайта қалпына келтіру бойынша өндірістік қуатты орталықтандыру − 27 %;
айналым фондын орталықтандыру − 18 %;
негізгі агрегаттарды ауыстыруды орталықтандыру − 18 %;
диагностиканы ұйымдастыру − 10 %;
ТҚК-2 орталықтандыру − 27 %.
АПТ бірқатар мәселелерін шешу кезінде динамикалық бағдарламалау тәсілін тәжірибелік қолдану бірқатар қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Біріншіден, барлық факторлар бойынша ресурстарды біркелкі бөлісудің жөнділігі көрініп тұр (сонымен қатар берілген теңдеу үшін техникалық дайындық коэффициентінің мүмкін өсімі 10 %-ға төмендейді).
Екіншіден, 3.6 және 3.8-кестелерден көрініп тұрғандай қандай да бір факторды дамытуға ресурстарды шоғырландыру кезінде де оңтайлы нәтиже алу мүмкін емес. Басылу нәтижесін ескере отырып ең ұтымды әсер қосалқы жүйелер бойынша ресурстарды топтамалық бөлу кезінде алынады. Мысалы, егер АПТ барлық жүйесін жетілдіруге бір автомобиль үшін 100000 теңге/жылына берілсе, онда оларды 3.9‑кесте мәліметтеріне сәйкес АПТ жүйелер ағашының қосалқы жүйелері бойынша бөлу дұрыс, яғни ТҚ пен Ж ұйымдастыруы мен жүйесін жаңғыртуға − 10000 теңге/жылына, АПТ− 15000 теңге/жылына және т.б.
Үшіншіден, оптимумды бірнеше жолмен алуға болады, бұл өз кезегінде интервалды бағалар жүйесін тәжірибелік қолдануға мүмкіндік береді.
Интервалды бағалардың мәні келесіде жатыр. Егер шешім қабылдау кезінде бөлінетін капитал жұмсалымы интервал ішінде орналасса, онда жалпы жүйе бойынша нәтиже оңтайлы болады, яғни жүйе мүмкін қателіктерден «сақтанатын» болады. Бекітілген интервалдардан шығу оңтайлықты жоғалтуға алып келеді. Ресурстарды интервалды бағалау тәсілі жоспарлы және шаруашылық органдарына, біріншіден, бөлісу кезінде бұлтарыс жасауға мүмкіндік береді; екіншіден, мүмкін қателіктерді болдырмауға мүмкіндік береді.
3.9-кесте
АПТ қосалқы жүйелері арасында ресурстарды бөлу
Бөлінетін қаражат интервалдары, теңге/1 авт.жылына |
АПТ қосалқы жүйелері |
||||
ТҚ және Ж жүйесі мен ұйымдастыру
|
Өндірістік база |
Қызметкер лер |
Жабдықтау мен сақтық қорда сақтау жүйесі |
Жылжымалы құрам |
|
Мини-малды |
50 |
100 |
200 |
250 |
150 |
Орташа |
100 |
150 |
250 |
300 |
200 |
Макси-малды |
150 |
200 |
300 |
350 |
250 |
Қарастырылған процедура шартты оңтайлы басқару нәтижелері берілген қадам алдында жүйе қалпынан тәуелді екендігінен шығады. Үрдістің бастауына дейінгі жағдайды есепке алу үшін, яғни жүйе қалайша бастапқы жағдайға келгенін ұйғару үшін (мысалы, қордың ескіруі мен ресурстармен түрлі қамтамасыз етілу кезінде) жүйенің күй параметрлеріне (фазалық координаталар) болашақ күй тәуелді болатын «өткен» басқа қосымша мәліметтер енгізеді. Мысалы, аумақтық басқару деңгейінде ТҚ және Ж маманданудың әр түрлі түрлері арасында бес жыл ішінде бөлінген қаражатты бөлісу туралы тапсырманы орындау кезінде тиімділіктің ҚТЕ күйінен өзгеруі қосымша ескеріліп отырды. Нәтижесінде жыл бойынша мамандандырылудың әр түрлі түрлеріне қаржы бөлудің өзгермелі квотасын алуға болады (3.10-кесте).
3.10-кесте
Аудандық мамандану түрлері бойынша капитал жұмсалымын бөлісу
квотасы
Аудандық мамандану түрлері |
Бөлінетін ресурстар ауқымы, мың теңге, Жыл бойынша, min÷max |
||||
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
|
Пәндік |
200÷200 |
80÷160 |
40÷120 |
80÷160 |
80÷120 |
Технологиялық |
0 |
0 |
0 |
0 |
0 |
Функционалдық |
0 |
40÷120 |
80÷160 |
40÷120 |
40÷80 |
Мамандану түрлері мен жыл бойынша қаражатты біркелкі бөлу кезінде бес жыл ішінде жалпы нәтиже 20 %-ға төмендейді.
Осылай, мақсатты көрсеткіш (МК) пен нормативті көрсеткіш (НК) арасында алшақтық бір мезетте жойылуы мүмкін емес. Ол үшін ресурстар мен уақыт қажет. Егер мақсатты көрсеткіштің қажетті өсімін t уақыт ішінде алу көзделсе, онда басылу әсерін ескере отырып мақсатты көрсеткіштің жақындауына байланысты t-інші жыл ішінде:
, (3.10)
мұнда mt = 1/t – ұйым тиімділігінің басылуын ескеретін салмақтық коэффициент.
Мысалы, ТҚ және Ж жұмыстарының механикаландыру деңгейін төрт жыл ішінде 22 %-дан 26 %-ға дейін, яғни 4 %-ке арттыру мақсаты қойылды. t=4 кезінде жыл бойынша салмақтық коэффициенттің өзгеруі тең болады:
m1
=1; m2=
1/2 = 0,5; m3=1/3=0,33;
m4=
1/4=0,25;
=2,08.
Осылай,
басталғаннан бері бірінші жыл ішінде
механикаландыру деңгейінің жоспарланған
өсімі тең болады: ЦП1=(26
− 22)1
/
2,08 = 1,92 %, екінші − ЦП2
= 0,96 %, үшінші − ЦП3
=
0,64 %, төртінші − ЦП4
=
0,48 %, жалпы төрт жыл ішінде
.
Басқаша айтқанда, шынайы жүйелерде «қол жеткізгеннен» тиімділік көрсеткішінің өсімін жоспарлау негізделмеген болып табылады.