5.3 Сойыс малынан шығатын өнімдер нормасы
Сойыс салмағы- толық өңдеуден өткізілген жаңа сойылған мал үшасының салмағы, сойыс шығымы-сойыс салмағының тірі салмағынан пайыздық ара қатынасы. Малды өңдеу технологиясында, неғұрлым еттің сойыс шығымын және басқа өнімдерді сапалы және көп мөлшерде алуға жеткізудің маңызы зор. Еттің сойыс шығымы көптеген факторларға байланысты, оның ішівде ең негізділері: малдың түрі, тұқымы, жасы және қоңдылығы. Әйткенмен де, малды сою технология төртібін және ұшаны сапалы мүшелеуді сақтаудың да мәнісі орынды. Ет өңдейтін өндірістердің жұмысын қадағалау мақсатпен, еттің, майдың, ішкі мүшелердің, май шикізаттарының шығу нормасы келтірілген, олар міндетті болып есептелінеді және әр республикада дифференциалды болады. ІПығу нормасы малдың тірі салмағынан пайызбен, ал тамақтық өңделген ішкі мүшелер және май шикізаттар ет салмағынан пайызбен айқындалады (2-12 кесте). Ескеретін жағдай, бұл норманың ішіне ветеринарлық себептермен (сау емес мүшелерді бракқа шығару) ет және ішкі мүшелер қалдықтары енбеген. Тері шығымы орташа ірі қара малдікі -7, қойдікі-10 және шошқанікі- 6%.
Кесте 2 - Ірі қара мал ет шығымы, % сою алдындағы тірілей салмағынан
Мемлекеттер |
Коңы |
|||||||||||
|
Сақа мал |
Бұқа |
Жас мал |
Бұзау еті |
||||||||
|
' Жоғары |
Орташа |
Ортадан темен |
Арық |
|
|
Жоғары |
Орташа |
Ортадан төмен |
Арық |
|
Арық |
Рос сия |
48,8 |
45,8 |
42,3 |
39,0 |
|
|
49,3 |
46,4 |
43,3 |
39,3 |
|
|
Қаз ақс тан |
47,4 |
44,6 |
41,8 |
38,5 |
50 |
48 |
48,4 |
45,5 |
42,9 |
38,9 |
52,3 |
42 |
Кесте 3 - Шошқа етінің шығымы, % сою алдындағы тірілей салмағынан
Мемлекеттер |
Шошқа еті терісімен |
||||||
|
жас шошқа |
категориялар |
|
|
|
||
|
II кат |
стандартқа жатпайтын |
1 |
II |
III |
IV |
Стандартқа жатпайтын |
Россия |
32,6 |
49,1 |
67,0 |
66,9 |
72,3 |
66,9 |
58,8 |
Қазақстан |
51,2 |
47,2 |
66,7 |
66,4 |
71,7 |
66,1 |
58,4 |
Кесте 7 - Бұлшық ет және май ұлпаларының шығымы
Тұқым 1<азақтық тұқымы____ Симменталь |
Жасына байланысты бұлшық ет және май ұлпалар шығымы % |
|||||
|
12 ай |
15 ай |
18 ай |
|||
|
бұлшық еті |
май |
булшық еті |
май |
бұлшық еті |
май |
|
7,35 |
6,1 |
7,4 |
6,4 |
72,5 |
8,8 |
|
75,0 |
3,9 |
70,1 |
8,0 |
68,9 |
9,0 |
Қырдын қызыл _СИЬІҒЬ[__ |
71,4 |
4,4 |
71,2 |
4,5 |
69,6 |
6,0 |
Кесте 4 - Қой етінің шығымы, % сою алдындағы тірілей салмағынан
Мемлекеттер |
Қоңы |
|||
|
жоғары |
орташа |
орташадан төмен |
арық |
Россия |
41,3 |
40,2 |
37,6 |
35,7 |
Қазақстан |
41,3 |
39,5 |
37,3 |
35,4 |
Кесте 5 - Тамақтық өңделген ішкі мүшелер шығымының нормасы, % (бас, желін, өкпе, май, бауыр, бүйрек, таз қарын, құлақтар, құйрық тіл)
Мемлекеттер |
ІҚМ |
ҰҚМ |
Шошқа |
|||
|
категориялар |
|||||
|
1 |
II |
1 |
II |
1 |
II |
Россия |
7,17 |
13,65 |
6,0 |
3,55 |
4,42 |
11,66 |
Қазақстан |
7,27 |
13,89 |
5,9 |
3,60 |
4,70 |
11,55 |
Кесте 6 - Шикізаттар шығу нормасы, %
Мемлекеттер |
ІҚМ |
Бұзау |
ҰҚМ (құйрық майсыз) |
|||||
|
категориялар |
|||||||
|
1 |
II |
І-ІІ |
арық |
1 |
М |
арық |
|
Россия |
6,3 |
3,2 |
1,3 |
1,2 |
3,5 |
2,4 |
0,8 |
|
Казақстан |
6,0 |
3,4 |
1,1 |
Ы |
3,8 |
1,9 |
0,4 |
|
Кесте 8 - Союға дейін ұсталған ірі қара малдың тірі салмағынан ет шығым нормасы, %
Мемлекеттер |
Ірі қара мал қоңы |
|||||||
|
сақа мал |
жас мал |
||||||
|
жоғары |
орташа |
орташадан төмен |
арық |
жоғары |
орташа |
орташадан төмен |
арық |
Ресей |
48,8 |
45,8 |
42,3 |
39,0 |
49,3 |
46,4 |
43,3 |
39,3 |
Украйна : |
49,0 |
46,1 |
42,5 |
39,2 |
49,6 |
46,3 |
43,6 |
39,2 |
Белоруссия |
47,7 |
45,1 |
41,4 |
38,5 |
48,5 |
46,9 |
43,9 |
38,5 |
Қазақстан |
47,4 |
44,6 |
41,8 |
38,9 |
48,4 |
45,5 |
42,9 |
38,9 |
_Грузия | |
47,7 |
44,6 |
41,3 |
38,5 |
47,8 |
44,8 |
42,1 |
38,5 |
Әзербайжан |
48,0 |
44,5 |
40,7 |
36,9 |
48,5 |
44,7 |
42,0 |
36,9 |
Литва |
49,0 |
46,3 |
43,1 |
38,0 |
50,0 |
48,7 |
45,2 |
40,0 |
Латвия |
48,7 |
46,4 |
42,8 |
39,1 |
50,9 |
48,8 |
45,5. |
39,5 |
Қырғызстан |
48,5 |
46,1 |
42,5 |
39,4 |
49,0 |
46,9 |
43,4 |
39,9 |
. Тәжікстан |
48,3 |
45,5 |
42,5 |
39,1 |
49,6 |
47,0 |
43,4 |
39,1 |
_Армения__ |
48,9 |
45,9 |
42,3 |
38,7 |
49,1 |
46,2 |
43,1 |
38,8 |
_Өскменстан |
48,8 |
46,6 |
43,0 |
39,6 |
49,8 |
47,4 |
43,8 |
39,6 |
_Эстония |
48,6 |
46,3 |
42,1 |
39,3 |
50,3 |
47,8 |
45,2 |
41,2 |
Ескерту: 1 Бірінші және екінші категориялы бұзаулардың шығым нормасы - 52 %, арықтікі - 42 %.
2 Бірінші категориялы бұқаның шығым нормасы - 50%, екінші -%• Екі жасқа дейінгі, тірі салмағы 300 килограмнан артық ҰҚашықтарға, шығым нормасы ретінде,жоғары қоңды жас малдың көрсеткіші алынады.
Кесте 9 - Союға дейін ұсталған шошқалардыің тірі салмағьшан ет шығым нормасы, %.
Ескерту: Тірі салмағы 4-8 кг, бесінші категориялы (сүт еметін торайлар) торайдың (терісімен) ет шығым нормасы-75%, стандартқа кірмейтіндерге-50%. Бекондық шопща етінің шығым нормасына сыйрақтары енгізілмеген.
Кесте 10 -Союға дейін ұсталған қойдың тірі салмағынан ет шығым нормасы, %
Мемлекеттер |
Қоңдылығы |
|||
|
жоғары |
орташа |
орташадан төмен |
арық |
Ресей |
41,3 |
40,2 |
37,6 |
35,7 |
Украйна |
44,1 |
42,2 |
39,1 |
37,2 |
Белоруссия |
47,4 |
45,9 |
42,3 |
38,1 |
Қазақстан |
41,3 |
39,5 |
37,3 |
35,4 |
Грузия |
41,0 |
39,1 |
36,8 |
35,1 |
Әзербайжан |
41,8 |
40,0 |
37,9 |
36,2 |
Литва |
51,8 |
48,7 |
43,0 |
41,0 |
Латвия |
49,9 |
48,5 |
44,0 |
40,0 |
Қырғызстан |
42,4 |
40,0 |
37,8 |
36,0 |
Тәжікстан |
43,1 |
41,3 |
38,5 |
36,3 |
Армения |
40,8 |
39,1 |
36,8 |
35,0 |
Түркменстан |
43,0 |
41,0 |
38,4 |
36,5 |
Эстония |
51,0 |
47,9 |
44,7 |
41,0 |
Ескерту: Құйрық майы және жіліншігі қой, еті шығым нормасына енгізілмеген.
Кесте 11 - Өңделген тамақтық ішкі мүшелер шығым нормасы, %
Мемлекеттер |
Ірі қара мал |
¥сақ қара мал |
Шошқа |
|||
|
|
|
категориялары |
|
||
|
бірінпгі |
екінші |
бірінші |
екінші |
бірінші |
екінші |
Ресей |
7,17 |
13,65 |
6,00 |
3,55 |
4,42 |
11,66 |
Украйна |
7Д4 |
13,84 |
5,74 |
3,66 |
4,73 |
12,13 |
Белоруссия |
7,50 |
13,42 |
6,14 |
3,78 |
4,76 |
11,17 |
Өзбекстан |
6,05 |
13,33 |
4,90 |
3,65 |
4,65 |
11,80 |
Қазақстан |
7,27 |
13,89 |
5,90 |
3,60 |
4,70 |
11,55 |
Грузия |
7,00 |
14,37 |
5,30 |
3,41 |
4,23 |
12,33 |
Әзербайжан |
7,22 |
14,98 |
5,40 |
3,85 |
4,50 |
12,52 |
Литва |
7,27 |
12,79 |
5,30 |
3,30 |
4,52 |
11,47 |
Молдавия |
7,04 |
12,90 |
5,32 |
3,52 |
4,63 |
12,45 |
Латвия |
7,13 |
12,87 |
5,24 |
3,80 |
4,58 |
12,44 |
Қырғызстан |
6,24 |
13,53 |
4,75 |
3,51 |
4,40 |
11,97 |
Тәжікстан |
6,80 |
13,75 |
5Д0 |
3,74 |
5,05 |
12,08 |
Армения |
7,07 |
14,04 |
4,65 |
3,50 |
4,55 |
11,82 |
Түркменстан |
6,41 |
14,58 |
5,65 |
3,72 |
4,23 |
10,90 |
Эстония |
7,02 |
13,30 |
4,74 |
3,40 |
4,14 |
11,30 |
Кесте 12 - Мш -пшкізаттар шығым нормасы, %
■ Мемлекеттер |
Ірі қара мал еті |
Бұзау еті |
Қой еті (құйрық майсыз) |
|||
|
катего |
риялары |
||||
|
бірінші |
екінші |
бірінші |
екшіш |
бірінші__ |
|
Ресей |
6,3 |
3,2 |
1,2 |
3,5 |
2,4 |
0,8 |
Украйна |
6,3 |
3,7 |
1,3 |
4,1 |
2 2 |
0,5 |
Белоруссия |
6,9 |
4,3 |
1,6 |
5,2 |
3,0 |
0,5 |
Өзбекстан |
7,0 |
3,0 |
1,4 |
5,0 |
2,4 |
0,6 |
Қазақстан |
6,0 |
3,4 |
1,1 |
3,8 |
1,9 |
0,4 |
Грузия |
4,2 |
2,4 |
1,0 |
3,1 |
1,1 |
0,4 |
Әзербайжан |
5Д |
3,2 |
1,0 |
3,0 |
1,4 |
0,4 |
Литва |
8,0 |
3,9 |
1,2 |
8,0 |
5,7 |
1,3 |
Молдавия |
6,7 |
4,2 |
1,5 |
3,0 |
1,8 |
0,8 |
Латвия |
8,3 |
3,7 |
1,3 |
7,1 |
5,0 |
1,2 |
Қырғызстан |
4Д |
2,3 |
0,7 |
4,0 |
2,8 |
0,7 |
Тәжікстан |
5,9 |
зд |
1,5 |
4,8 |
2,7 |
0,7 |
Армения |
3,7 |
1,9 |
1,0 |
2,9 |
1,9 |
0,5 |
Түркменстан |
6,6 |
3,3 |
1,0 |
4,3 |
2,6 |
0,4 |
Эстония |
8Д |
3,9 |
1,3 |
8,1 |
3,8 |
1 2 |