9.4 Шаруашылықта мал соятын орынды ұйымдастыру

Қандай жекеше түрлі шаруашылық болмасын, малды сою-мал со орында (пункт) жөне алаңда жүргізіледі.

соятын пункт - сойылған малды етке өңдеуде, оларды белгілі бір орынға жинақтауға мүмкіншілік жасайды да, осы себептен малды сойғанда, үшасын мүшелегенде ветеринарлық-санитарлық қадағалауды көне сойыс өнімдерін тиімді пайдалануды қамтамасыз етеді.

Мал соятын орындарды ұйымдастыру, малдәрігер қызметкерлерімен жеткіліксіз қадағаланатын және де алынған өнімдер тамақтыққа пайдаланғанда қауіпті болатындай етіп мүмкіндік жасайтын, әрбір қора-аулада союды жояды. Қора-аулада сойғанда, көптеген бағалы сойыс өнімдері шығынға ілігеді, тері шикізаты төменгі сапалықпен тапсырылады. Ет және ет өнімдерінің сапасы, оларды алу әдісіне және алынатын жағдайына тура байланысты екені белгілі. Мысалы, ешқандай тәжірибесі жоқ кездейсоқ жұмыскерлерді қатыстырып мал союды ұйымдастырған жағдайда, қашанда болса санитарлық талапқа сай келмейтін төменгі сапалы ет болып алынады.

Демек, ауыл жерлерде мал соятын орындарды салу, белгілі дәрежеде мемлекеттік өнім өндіруде өзекті мөселесін шешуде мүмкіндік туғызады, одан қала берді барлық түрлі шаруашылықтарда мал союға қолайлы жағдай жасайды. Мал сою орындарды типтік жобамен салады, негізгі типті мал сою орындарының мінездемесі 27-кестеде көрсетілген.

Кесте 27 - Негізгі типті мал сою орындарының мінездемесі

Қуаттылығы	Учаске мөлшері		Салу ауданы, м2	Жасылдандыру м2	Жүретін жол аудандары м2
	жоспарда, м	ауданы, м2
Бір алмасуда (смена) 25 бас Қара мал (шұжық цехы-	70x97	6790	989	2081	3720
алмасуда 10 бас ірі қара мал (Шұжық	80,5x62,25	5172	637	2070	2415
% алмасуда бас ірі қара	30x44	1320	336	350	373
(шошқаны ірі қара	52x30	1560	246	-	-

Мал сою орындарының жұмыста табысқа жетуі, көбінесе оларді салуға таңдалынып алынған жерден, сойыс малдарын союға әкелут жайлы жағдайдан және т.б. байланысты.

Мал сою орындарын кешен сыртына, тұрғындар үйінен, қораларынан, жайылымнан, су қоймаларынан жүретін жолдардаң шықтығы кем дегевде 500 метрдей және соғатын желдің бағыты да сьір» болатындай етіп жайғасырады. Шаруа, кооперативтік жөне де басқ» меншіктес ауылшаруашылық өндірістерде, мал сою орындарын вете. ринарлық объектілерінің мемлекеттік технологиялық жоспап нормасымен қальштастырып салуы абзал. Салуға бөлінген учаске тегісті, жазғытүрғы ағым судан қорғаланатындай болуы қажет. Ол үш қыраттау келген, жақсы желденетін, мал тосып (айдап) әкелуге алынған өнімді шығаруға, ыласты жөне ет өндірісінің қалдықтарьщ тазалауға ыңғайлы орынды таңдайды. Барлық учаскені, биіктігі 2 метрден кем емес етіп тақтайлап қоршайды.

Мал соятын пунктінің ауласында ыласты жыйнайтын су өтпегііқ тығыздап жабылатын қақпақты жыйнағыш жабдықталынады және ол өндірістік үйлерден қашықтығы 30 метрден кем емес болып жайға-стырылуы өте дұрыс. Өндірістік суды тазарту үшін май аулағыш салынады, одан соң су жергілікті тазартқыш мүнараға жіберіледі. Мал жыны шұңқыры деп -ішінде темірлі контейнерлі темір бетонды қабылдағышты айтады. Көтеретін жүйенің көмегімен, ішіндегі мал жынын төгу үшін өзі төгетін автокөліктің шанағына көтереді.

Мал сою орнына салынған үй жеткілікті жақсы, барлық ауданға біркелкі түсетін жарық көзілі және қабылдағыш - сорғыш (әсіресе көп мөлшерде бөлінетін газ, бу, шаң орындарда) вентиляциялы болуы қажет. Жабдықтарды жайғастырғанда, оларды жеңіл тазалауға және дизенфекция жасауға жағдай жасалынуын да ескеру керек. Май қорьпу және ет пісіретін қазандарды, өнім сақтайтын ыдыстарды, басқаша жабдықтарды тот баспайтын темірден жасайды. Бұл үшін цинктелген темірді пайдалануға, жабдықтарды және саймандарды қорғасын ак түстес бояумен, ия болмаса жосамен (сурик) бояуға болмайды. Бояу үшін залалсыз, тот басуға қарсы тұратын лактарды қолданады.

Көшпелі сою орны. Қасапханадан алыста қоныстанған елдерде, немесе алыс жайғасқан мал жайылымдарында, автокөліктің тіркеуіне жабдықталған көшпелі сою орындары ұйымдастырылады. Оның көшу жылдамдығы жоғары деңгейде.

Жұмысты дұрыс ұйымдастырған жағдайда, бір алмасуда (смена; 40-50 бас ірі қара мал, немесе 90-100 шошқа өңдеп, 4-5 тонна ет алу болады. Көшпелі сою орын құрамына бөлшектелінетін мұздатқыш қондырғы, көшпелі электростанция және 2 палатка (біреуі уақыт терілерді сақтауға, екіншісі сайман, құрал ұстауға) енеді. фургоня артына орналасқан палатка, малды сойып мүшелеу бөлімі пайдаланылады. Палатканың ішінде малды союға қажетті қондыратын, жыйналатын ферма (складная ферма) болады.

Көшпелі сою орны тиімді жұмыс атқару үшін, қажетті-жеткілікті көзі болуы керек. Мұны оған арналған жерді таңдағанда ескереді.

Суды жинау мақсатпен, қажетті мөлшерде шұңқыр қазады және сою аяқталғаннан соң топырақпен жауып, тығыздайды. Сою орны айғаскан учаскені мұқтаждап тазалайды және дезинфекция жүргізеді. Жақын қашықта мал сою пунктері болмағанда, емесе оған сойыс малдарын жеткізуге қолайлы жағдай жоқта, шаруашылық ііпінде қажетті өнім алу үшін, мал сою алаңын салады.

Оны тұрғын үйлерден, су көзінен, жайылымнан, өтетін жолдан және көпшілік пайдаланатын жерден 300-400 м алыстықта орналастырады.

Мал сою алаңын, ірі қара мал ұшасын іліп қойып мүшелеуге болатындай етіп жеткілікті кең салады. Барлық мал түрлерін союды жүргізетін үйдің мөлшері 12x12 м, тек қана қой және шошқа сою бөлмесі - 6x8 м. Үйдің астын, жуынды суды қабылдағышпен жалғасқан сатыға қарай ылдилы етіп цемент, ия болмаса асфальтпен жабады. Жуынды суды қабылдағыш үйден алшақтау, 10-15 метрге жайғастырылады. Мал жынын және құнсыз ет кесінділерін (мясо конфискатное) жинау үшін, іші тот баспайтын темір табақпен қапталынып әдейіленіп жасалған жәпгіктерді қолданады. Ауласын тығызды дуалмен (забор) қоршайды, оның ішінде аз уақытша мал ұстайтын қаша (загон) болады. Мал сою алаңның жабдықтарына, ұшаны тік кетеретін жүк қуаттылығы 500-600 кг-дық лебедка, ұсақ малды сойып мүшелейтін жабық орындықтар, жартылай және бірден төрт бөлікті ұшаларды, ішкі мүшелерді, бастарды ілетін күршектер, ішіктерді өңдейтін үстелдер, қан жыйнайтын шаралар, шелектер, пышақтар, балталар және т.б. жатады. Мал сою алаңында тек қана дені сау малдарды союға рұқсат беріледі.

Сою пунктері және алаңдары ветеринарлық-санитарлық маңызды объекті болып есептелуі себептен, оларды салғанда және пайдалануға бергенде, өндіріс қалдықтарын пайдаға асыра алуға ерекше көңіл бөлінуі қажет.

Ет жөне ет өнімдерін жоғары сапалы өндіру мақсатпен, сою пунктерін және алаңдарын салып пайдалануға берерде, санитарлық гигиеналық талаптарды қатал сақтау міндет. Үйді, бөлмелерді, жабдықтарды, саймандары және әдейіленген киімдерді үнемі тазалап, жуып және дезинфекциялап отырады. Ыластану (қан, май, сыпырынды. Қалдықтар, нәжіс және т.б.) дезинфекциялаудың тиімділігін төмендетеді,өйткені органикалық заттар сою орнындағы микроорганизмдерді дезинфекциялық заттармен түйісуден сақтайды, Д^ан қала берді олармен химиялық реакцияға түсіп, микрофлораға залал жаңа заттар түзейді. Осы себептен де мал соятын орындарды ал ала тазалау, соңынан жүргізілетін дезинфекциялаудың тиімділігін деп атады. Жууға ең оңдысы - кальциленген соданың 2-3%-ық ыстық, ал дезинфекциялауға - желдеткенде иісі тез ұшатын заттарды. Бұл талаптарға хлорлы препараттар сәйкес (хлорлы, хлорамин және т.б.). Ұсақ заттарды, саймандарды және әдейіленген киімдерді, біртіндеп суға 0,2-0,5% кальциленген сода қоса 1 қайнатып дезинфекциялау өте дүрыс. Қыста астыңғы тақтайды жөң ; жабдықтарды жұмыс соңында күнде дезинфекциялайды, ал жазда I түскі үзілісте, өйткені өте жоғары температурада микрофлорал ал тездетіп және көптеп шоғырланады.

Ауру немес жүқпалы ауруға күмәнді малдар байқалған болса. малдәрігерлік мамандардың нұсқауымен қажетті шаралар жүргізеу әсіресе, жүқпалы және инвазиялық ауруларды көптеп тарататыв; масалармен күресуге ерекше көңіл бөледі.

Мал соятын орынның ауласы және үйлері қашанда таза ұсталынуы тиіс, қасапхана қалдықтары, нәжіс, қоқыс және т.б уақытында шығарылып тастау міндет. Есіктері нығыздап жабыльщ терезелері үсақ көзді темір торлармен қапталып, масалар өсіп көбейетіц және топталатын жерлерді химиялық заттармен домдайды (тиофос хлорофос, интепсол және т.б.). кеміргіштер (тышқан, егеуқүйрық) өңдеу өндірістерінің қызметіне жоғары мөлшерде экономикалық залал келтіреді. Осы себептен де мал соятын пункте және алаңда егеуқүйрықтар кірмейтіндей етіп шаралар жүргізіледі.

Сою санитарлық пунктіні мал шаруашылық фермасының шегінде жайғастырады. Басқа шаруашылықтың, немесе меншікті мал басын мүнда союға рүқсат етілмейді.

Сою санитарлық және ветеринарлық пунктерді блокировкалауға (қоршау, сыртпен қатынасты бөліп тастау) рүқсат беріледі. Сою-санитарлық пункт, кірпіштен салынған мал сою үйінен және ет салқындататын және уақытша сақтайтын тоңазытқыштан түрады. Онда көбінесе малды амалсыз сою жүргізілуі себептен, ауру малдардан алынған етті сақтау камерасы және бракқа шығарылған ұшаны және конфискатты етті пісіретін (соңынан малға азыққа жіберілетін) автоклавалы үй болуы қажет. Одан басқа пункт, жоюға дайындалған өлексені және конфискатты етті жағып жіберетін жабдықты орын, теріні домдайтын және сақтайтын үй болуы оған қойылатын талап.

Сою-санитарлық пунктің ауласын айналдыра қоршайды. АмалсШ сою тек қана малдәрігерлік маманның жазба рұқсаты болса ғана жүрл| зіледі. Амалсыз союдың әрбір жағдайы, оның себебін көрсетілген мен расталынады.

Мал сою пунктерінің барлық жүмысшылары еңбек қорғая ережесін және өз гигиенасын қаттьі сақтап, үнемі медициналыі қараудан өтулері тиіс. Әдейлі киімдерді (ақ қалат, қалпақ немесе баб орамал) әрбір жұмыскерлерге бекітеді және жекеше киімілгіш жәпі сақтайды. Киімдер таза болуы керек. Қол тазалығына да көңіл бөледі тырнақтар қысқартылып алынған, терісінде қауіпті микрофлора жыйналатын ешқандай жара, кесік, ірің болмауы абзал. Барлығы жұмыскерлер күші сақталған ветеринарлық-санитарлық ережесіщ| таныстырылуы тиіс.

Соятын орынды жуынатын бөлмемен (душ), онда сабын, зинфекциялық заттар және аптечкамен қамтамасыз етеді.

Ет және ет өнімдерін сақтайтьш қойма үйі. Қойма үйін теринарлық-санитарлық талаптарды және норманы қатал сақтап сала. Оған алаңды, шаруашылықта пайдаланылып жүрген жоспарлауды не міндетті түрде ветеринарлық қызметкерлермен келісімді ескеріп тайдайды. Қойма үйінің ауданы және сиымдылығы, ет өнімдерінің көлемі мен ассортиментіне байланысты. Қоймаға аудан учаскесін, оны жақын құрылыстардан бөлетін етіп санитарлық-сақтау зона(белдеу жер-полоса территория) жасау өте қажет жұмыс. Оның көлденеңі кем дегенде 50 м болуы керек. Қоймаларды тыңайтқыштар және химиялық заттарға, мал шаруашылық күрылыстарына, қызу автокөлік магистралына жақын жайғастыруға болмайды.

Салуға таңдап алынған аудан құрғақ, жер астындағы судың деңгейі фундамент негізінен алғанда 0,5 м тереңдікте болуы өте дүрыс. Қойма салуға таңдалынып алынған аудавды тегістейді және асфальт-тайды. Алаңның тазалығын, ауаның ластанбауын, демек соған сәйкес өнімдердің сапасын -пайдаланылмайтын учаскелерді жасылдандыру, жиілеп тазарту және жылдың жылы кезеңдерде ауланы суару қамтамасыз ете алады. Атмосфералық және жуынды суларды аулақтату үшін әдейіленген суағар жасалынады.

Қойманың барлық үйін оперативтік және қосымшалық деп бөледі. Оперативтікке ет және ет өнімдері сақталынатын камера, өнімді жіберетін, қабылдап алатын және буып-түйетін үйді жатқызады. Қосымша қойма үйлер , ыдыстарды және амалсыз сойылған малдар етін. сақтауға бейімделген. Оған компрессорлы жабдықты машина бөлімі, от жағылатын қазандық, жанармай ңүрылыс жабдықтары және дезинфекция заттары сақталатын орындар кіреді. Оперативтік үйлерді, Қоймадағы жүргізілетін операциялар тез жыддамдықпен орындалатын-дайетіп жайғастырады.

Қойма ауласында мал шаруашылық құрылыстар салуға, мал және Құстар ұстауға рұқсат берілмейді. Қоқтық, қалдық және қоқысты жыйнау мақстапен, қақпағы тығыз жабылатын және егеуқұйрық ене алмай. Қабылдағыш жасайды. Қоқыс қабылдағышты қоймалардан кем денде 25 м қашықтықта орналастырады да, мезгіл-мезгіл тазалайды. Қыш - соқымды және қалдықтарды қойма ауласында қазып жауып таура рұқсат жоқ. Өндірістік мұқтаждығы үшін қойма таза сумен электр жарығымен қамтамасыз етілуі тиіс. Санитарлық норма Қойманың құрамында, сырт киімдерді жөне әдейлі киімдерді.

Ұстайтын тұрмыстық бөлме болуы ескерілген, киімдерді бөлектеп сақтайды. Қойма сөренің (білте тақтайша, сөрелер, қатар-қатар үлдірікқосыып сүргіленген ағаштан лсасайды және олар ескірген ағашпен алмастырып тұрады. Кезекті партия өнімдерден босатылған соң, қойманы мүқтаждап жуады және дезинфекция жүргізеді.

Темірлі саймандардың (арба, күршек, ыдыстар және т.б.) тотқ қарсы тұра алатын жабқыштары болуы қажет. Жұмыс аяқталғаннан соя оларды тазартады, жуады, дезинфекциялайды және әдейілеп бөліңген жерде кептіреді. Әйнек, немесе өйнек сынықтары етке және өнімдеріне түспеу үшін, электр шамдарын плафонмен қорғайды. Үйді I қабырғалары майдалы-тегіс, жаңа ерітілген өкпен ақталынған, терез_е мен есіктері майлы сырмен сырлануы тиіс. Астыңғы тақтайды су өткізбейтін, ешқандай тесіксіз және шұңқырсыз етіп жасайды.

Қойма үйлерін жыйнастыру үйіпін, бөлек сақталынған өдейіленгең саймандар бөледі, оларды басқа бір үйлерді тазалауға қолданбайдң Пайдаланып болғаннан соң ыстық сумен жуады. Майланып ыластанғаа астыңғы тақтайды ыстық сабынды - сілтілі ертіндімен жуады, ал қа-бырғалары сырланған болса сол ертіндіге малынған таза матамен сүрте. ді. Қойма жүмысшылары өз басының тазалық ережесін қатаң сақтауы қажет, ең кем дегенде үш жинақ (комплект) әдейіленген киімдер (қалат, алжапқыш, резинкелі етік, брезенті қолқап) болуы керек және уақң. тында медициналық куәләндіру өтуі міндет.

Ет және ет өнімдеріне басқаша заттар түсіп кетуінен сақтану үшін, киімдерді түйреуіпшен, инемен қадауға және қалталарына меншікті нәрселерін салып жмыс орнына келуі тиіс емес. Қойма үй ішінде шылым шегуге, ет өнімдерін артқанда және түсіргенде аяқпен басуға болмайды.

Қойма үйлерінің микрофлоралармен ыластануының негізгі көздері-ет, ет өнімдері, ыдыетар, жабдықтар және қызмет ететін жүмыскерлер болып саналады. Микроорганизмдер, ең бастысы зеңділер, суыққа беріктілерге кіреді, содан да —12 — 15°С температурада белсенді түрде дами береді.

Қоймада және тоңазытқышта микрофлоралармен күресудің ең басты шарасы - дезинфекциялау. Әдетте қойма үйлерін алдын алу мақсатпен жылына 2-3 рет дезинфекциялайды, ал амалсыз дезинфекциялауды қажеттілік ретінде жүргізеді.

Дезинфекция жүргізгенде, дезертіндіні, немесе ақтайтын қоспаны үйдің ішіне бүркеді. Хлорлы әкті, натрий гидрохлоритін, көгеріп еңделмейтін ақтау ертіндісін (антимикоз) пайдалану жоғары тиімділі береді. Мыс купоросы қоспасы мен алюмин - калий апвдасы (квасцьі) 2:1, сөндірілген әкке (1:7), әйтпесе 5% темір купоросының сөндірілге әкпен қосындысына қосылса, зеңділерге өлімше өсер етеді. ФизикалЫК заттар арасынан, ультрокүлгінмен сәулелендіру көңілден шығады.

Қойма үйлерінде және оның алаңында масаларды жою өте каже% Тазалықты сақтаудан басқа, есіктері тығыз жабылып, терезелерді торымен қоршалуы тиіс. Қойма үйлері егеуқыйрық кірмейттіндей жағдайда болуы керек, үйлердің іші және қойма ауданы ыдыстар ескі- құсқы жабдықтармен және т.б ластанбауын сақтау да міндет.анализация, вентеляция және басқа да тесіктерді темір тормен қор басқа, егеуқұйрықтармен күресу шаралары ретінде механикалық тұзақ) және химиялық (зоокумарин және т. б) заттар данылады. Бұл бағытта көмірқышқыл газын (1 м² ауданға 500-700 г) ^Кд 48 сағат шамасында пайдалану, жақсы нөтгоке береді.

Қойма үйлерінде температура және ылғалдылықты әрқашанда й кылап отырады. Қоймада көп уақыт сақтау үшін, тек қана жақсы палы өнімдер жарайды. Суылтылған етті ілулі жағдайда, датылған _ қабырғадан 0,3 м алыстатылып төселген сөрелі шарбакта сақтайды.

Дезинфекция жүргізгенде, дезертіндіні, немесе ақтайтын қоспаны үйдің іші не бүркеді. Хлорлы әкті, натрий гидрохлоритін, көгеріп -зеңделмейтін ақтау ертіндісін (антимикоз) пайдалану жоғары тиімділік береді.

Мыс купоросы қоспасы мен алюмин - калий ашдасы (квасцы) 2:1, сөндірілген әкке (1:7), әйтпесе 5% темір купоросының сөндірілген әкпен қосындысына қосылса, зеңділерге өлімше әсер етеді. Физикалық заттар арасынан, ультрокүлгінмен сөулелендіру көңілден шығады.

Қойма үйлерінде жөне оның алаңында масаларды жою өте қажет. Тазалықты сақтаудан басқа, есіктері тығыз жабылып, терезелерді темір торымен қоршалуы тиіс. Қойма үйлері егеуқұйрық кірмейттіндей жағдайда болуы керек, үйлердің іші және қойма ауданы ыдыстармен, ескі- құсқы жабдықтармен және т.б ластанбауын сақтау да міндет. Канализация, вентеляция және басқа да тесіктерді темір тормен қоршау.

Бұдан басқа, егеуқұйрықтармен күресу шаралары ретінде механикалық (қақпан, тұзақ) және химиялық (зоокумарин және т. б) заттар қолданылады. Бұл бағытта көмірқышқыл газын (1 м² ауданға 500-700 г) 24-48 сағат шамасында пайдалану, жақсы нәтиже береді. Қойма үйлерінде темпераіура және ылғалдылықты әрқашанда бақылап отыра-ды.

Қоймада көп уақыт сақтау үшін, тек қана жақсы сапалы өнімдер жарайды. Суылтылған етті ілулі жағдайда, аяздатылған - қабырғадан 0,3 м алыстатылып төселген сөрелі шарбақта сақтайды.

Етті сақтау уақытты бір қатар факторларға байланысты: олардың сойылған малдан алғанынан, технологиялық және қызумен өңдеу сапасынынан және т.б. Сақтау барысында етті және ет өнімдерін октын -°Қтың қарайды, керек болған жағдайда жедел сатуға жіберіледі.