Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Лекции УП каз. doc.docx
Скачиваний:
0
Добавлен:
01.07.2025
Размер:
181.29 Кб
Скачать

5.Қылмысқұрамыныңобъективтікжағыныңфакультативтібелгілері

  1. Объективтікжақтыңтүсінігіжәнемәні

Қылмыстыңобъективтікжағы-бұлжасалғанқылмыстықіс-әрекеттіңпроцесінсипаттайтынқылмыстыңсыртқыкӛрінісі.Қылмыстыңобъективтікжағыныңбелгілеріне:қоғамғақауіптііс-әрекет,қоғамғақауіптізардаптар,себептібайланыс,қылмыстыжасаутәсілі,қылмыстыжасаудыңорны,уақыты,құралдарыменамалдарыжатады.

Аталғанбелгілердіңішіндеқоғамғақауіптііс-әрекетқанақылмыстыңобъективтікжағыныңбелгісіболыптабылады.

Қылмыстыңобъективтікжағыныңмәні:

  • қылмысқұрамыэлементерініңбіріболыптабылады,сондықтанданақтыіс-әрекеттеқылмыстыңобъективтікжағыныңбелгілерінанықтамау,қылмыстықжауаптылықтыжояды;

  • қылмысқұрамыныңбасқабелгілеріменэлементтеріменсәйкескелетінқылмыстардыбір-біріненайыруғамүмкіндікбереді.Мысалы,тонауменқарақшылықнегізгіобъектбойыншада,субъектісібойыншада,субъективтіжағынандаӛзараұқсайды,алайдабұлқылмыстардыжасаудыңамалдарыӛзгеше,бұлтонауменқарақшылықтыңқылмысқұрамдарыәртүрліекендігінкӛрсетеді;

  • объективтікжақтыңмәні,соныменқатарқылмыстыдұрыссаралауүшін,сәйкесбаптаүнемікӛрсетілебермейтіннақтықылмыстыңбарлықбелгілерінанықтауқажеттілігіменшартталады.Объективтікжақтыңбелгілеріәрдайымдиспозициядатолықтайкӛріністабады,сондықтандақылмыстыңобъектісін,кінәнысанын,қылмыссубъектісініңерекшеліктерінжәнет.б.қылмыстық-құқықтықнорманыңдиспозициясындакӛрсетілмегенкезде,олардыанықтауғамүмкіндікбереді.

  1. Қоғамғақауіптііс-әрекет

Қоғамғақауіптііс-әрекетқылмыстыңобъективтікжағыныңбірден-бірміндеттібелгісіболыптабылады.

Қылмыстықіс-әрекеттіңзаңибелгілерінекелесілержатады:

  • Қоғамғақауіптілік. Іс-әрекеттіңқоғамға қауіптілігі, оныңқылмыстықзаңменқорғалатынобъектілергезиянкелтіретіннемесезиянкелтіруқаупінтуғызуынбілдіреді.Қоғамғақауіптілікменоныңдәрежесі,құқықбұзушылықтықылмыстарға,әкімшілікжәнеазаматтық-құқықтықделиктілерге,сондай-ақтәртіптіктерісқылықтарғабӛлудіңкритерийіболыптабылады;

  • Құқыққақайшылық.Бұлдегеніміз,нақтыіс-әрекеттіжасау,қылмыстықзаңныңтиістібабыментыйымсалынғандығынбілдіреді;

  • Саналыжасалуы.Аталғанбелгітұлғақоғамдыққауіптііс-әрекетті,оныңнақтымазмұныменмүмкінболатынзардаптардыңсипатынтүсінеотырып,қалыптыпсихикалықжағдайдажасауынбілдіреді.Әйтпегенде,іс-әрекетқылмысболыптанылмайды,себебіҚылмыстықкодекскесәйкес,егер

әрекетжасағанадамӛзiнiңiс-әрекетiнiң(әрекетсiздiгiнiң)қоғамдыққауiптiлiгiнұғынбағанжәнеiстiңмән-жайыбойыншаұғынаалмағанболса,неқоғамдыққауiптiзардаптардыңпайдаболуымүмкiнекенiналдыналабiлмесежәнеiстiңмән-жайыбойыншаолардыалдыналабiлугетиiсболмасанемесебiлуiмүмкiнболмаса, әрекетжазықсыз жасалғандептанылады;

  • Іс-әрекеттіңеріктісипаты.Тұлғаныңӛзініңәрекетінбасқараалмайжасағаніс-әрекеті,қоғамдыққауіптіболыпсаналмайды.Сондықтандаегерзиянеңсерілмейтінкүштіңжәнет.б.әсерінен,физикалықнепсихикалықмәжбүрлеуарқылыжасалса,тұлғақылмыстықжауаптылықтанбосатылады.

Қоғамғақауіптііс-әрекетекінысандажасалуымүмкін:әрекетпеннемесеәрекетсіздікпен.

Әрекет-бұлқолсұғатынобъектіге(адамӛлтіру,ұрлықжәнет.б.)физикалықәсеретуденпайдаболатынтұлғаныңбелсендііс-қимылы.Әрекетсондай-ақауызшанемесежазбашанысандабілдірілуімүмкін,мысалы:қорлау,ӛлтіруменқорқыту,қызметтік жалғандықжасаужәнет.б.

Әрекетсіздік-іс-әрекеттіңбәсеңнысаны,себебіаталғанжағдайдакінәлітұлғаолжасауықажетболыпжасайалатынәрекетжасауданжалтарады(тыйылады).Қылмыстықәрекетсіздіккезінде,еңбастысытұлғаныңбелгілібіржағдайменәрекететуміндетінанықтауқажет.Мұндайміндеттұлғағанормативтікактінің,шарттыңнұсқауыменнемесетуыстыққатынастарменкелісілуі, қызметтікжағдайменнебасқаданегіздерменжүктелуімүмкін.

Әрекетсіздік,талапетіліпотырғаніс-әрекеттіжасамаудантұрса,ондаайқынболыпсаналады,бұлмысалықауіптіжағдайдақалдырукезіндекӛріністабады.Айқынәрекетсіздікӛтебәсеңболыптабылады.Араласәрекетсіздікталапетіліпотырғаніс-әрекеттердіішінараорындаунеолардыдұрысорындамауменсипатталады, мысалы-немқұрайлылық.