- •1Тарау. Қылмыстық құқықтың түсінігі, міндеті, қағидалары
- •Қылмыстық құқықтың міндеттері
- •Қылмыстық құқықтың қағидалары
- •Қылмыстыққұқықтыңбасқақұқықсалаларыменарақатынасы
- •Қылмыстыққұқықғылымы
- •2Тарау. Қылмыстықзаңқылмыстық құқықтың бірегей қайнар
- •Қылмыстық кодекстің құрылымы.
- •Қылмыстықзаңныңкеңістіктежәнеуақытбойыншақолданылуы.
- •Қылмыстық заңдытүсіндіру
- •3Тарау.Қылмыстыңтүсінігі
- •Қылмыстың түсінігі, белгілері
- •Қылмыссанаттары
- •1. Қылмыстың түсінігі, белгілері
- •2. Қылмыссанаттары
- •Қылмысқұрамыныңтүсінігіжәнемәні
- •Қылмысқұрамыныңбелгілеріжәнеэлементтері
- •Қылмысқұрамыныңтүрлері
- •№1Тапсырма
- •№2Тапсырма
- •№3Тапсырма
- •№4Тапсырма
- •5Тарау. Қылмыстың объектісіжәнеқылмыстың заты
- •Қылмысобъектілерінжіктеу
- •Қылмыстыңзаты,оныңобъектіден айырмашылығы
- •№1Тапсырма
- •№2Тапсырма
- •№3Тапсырма
- •№4Тапсырма
- •6Тарау. Қылмыстың объективтік жағы
- •5.Қылмысқұрамыныңобъективтікжағыныңфакультативтібелгілері
- •Объективтікжақтыңтүсінігіжәнемәні
- •Қоғамғақауіптііс-әрекет
- •Қоғамғақауіптііс-әрекеттіңзардаптары
- •Қоғамғақауіптііс-әрекет(әрекетсіздік)пензардаптыңарасындағысебептібайланыс
- •Қылмысқұрамыныңобъективтікжағыныңфакультативтібелгілері
- •№1Тапсырма
- •№2Тапсырма
- •№3Тапсырма
- •№4Тапсырма
- •№5Тапсырма
- •7Тарау.Қылмыстың субъектісі
- •Есідұрыстық жәнеесідұрысеместік
- •Арнаулысубъектініңтүсінігіменоныңбелгілері
- •№1Тапсырма
- •8Тарау.Қылмыстың субъективтік жағы
- •Кінәніңтүсінігіменнысандары
- •Ниеткінәнің нысаныретінде,оның түсінігіментүрлері
- •Абайсыздық кiнәнiң нысаныретінде:түсінігіментүрлері
- •Жазықсыз зиянкелтіру
- •1. Қылмыстық құқықтағықатежәнеоның маңызы
- •Қылмысқаоқталудыңтүсінігіментүрлері
- •Қылмысжасауданӛзеркіменбастарту түсінігіменбелгілері
- •1. Қылмысқақатысудыңтүсінігіжәнемәні
- •1. Қылмысқақатысутүрлеріменнысандары
- •Қылмысқақатысудыңтүсінігіменмәні
- •Қылмысқақатысутүрлеріменнысандары
- •Қылмыстардыңкӛптігініңтүсінігіменбелгілері
- •Қылмыстардыңкӛптігініңнысандары
- •Қылмыстардыңкӛптігініңтүсінігіменбелгілері
- •Қылмыстардыңкӛптігініңнысандары
- •Қажеттіқорғану.
- •Қылмысжасаған адамдыұстаукезiндезиянкелтiру
- •Асақажеттілік
- •Жедел-іздестірушараларынжүзегеасыру
- •Күштепнемесепсихикалықмәжбүрлеу
- •Орындытәуекелету
- •Бұйрықтынемесеӛкімдіорындау
- •Жазаныңмақсаттары
- •Жазажүйесі
- •Қоғамдықжұмыстарғатарту
- •9.Ӛмірбойы бас
- •Жазаныжеңілдететін жәнеауырлататынмән-жайлар
- •Кінәлінің кәмелетжасынатолмауы.
- •Кінәлінің жасбалаларының болуы.
- •Ауырӛмірлікмән-жайларсалдарынаннемесежаныашығандықсебебімен қылмысжасау.
1Тарау. Қылмыстық құқықтың түсінігі, міндеті, қағидалары
Қылмыстық құқықтың түсінігі, пәні,әдістері
Қылмыстық құқықтың міндеттері
Қылмыстық құқықтың қағидалары
Қылмыстыққұқықтыңбасқақұқықсалаларыменарақатынасы
Қылмыстыққұқықғылымы
1.Қылмыстық құқықтың түсінігі, пәні, әдістері.
«Қылмыстыққұқық»түсінігіүшмағынадақолданылады.Біріншіден,заңнамасаласыретінде,құқықсаласыретінде,үшіншіденғылымжәнеоқупәніретінде.
Заңнамасаласыретіндеқылмыстыққұқықмемлекеттікбиліктіңжоғарғыорганыменқабылданатынжәнеқылмыстықжауаптылықтыңжалпыережелеріменнегіздерінанықтайтыннормалардыңжүйесін,жазаныңтүрлерінжәнежауаптылықпенжазаданбосатудыңнегіздерінбілдіреді.
Құқықсаласыретіндеқылмыстыққұқықтекқылмыстықзаңнаманығанаемес,соныменқатарзаңшығарушылықпенжәнеқұқыққолданушылықпенбайланыстықылмыстыққұқықтыққатынастардыбіріктіреді.
Ғылымретіндеқылмыстыққұқыққылмыстықжауаптылықтыңнегіздеріменқағидалары,қоғамдыққауіптіәрекеттердіңбелгілері,жазаныңмазмұныментиімділігі,тұжырымдарменұсыныстардызаңшығарушылықжәнеқұқыққолданушылықтәжірибедеоданәріқолданужайлыбасқадасұрақтартуралыой-пікірлержүйесінбілдіреді.
Оқупәніретіндеқылмыстыққұқыққолданыстағызаңнамаменқұқыққолданутәжірибесінегізінде,қылмыстыққұқықғылымыныңжетістіктерінескереотырыпоқуорындарындажәнефакультеттердеоқытылатынжекедаракурстыбілдіреді.
Әрбіржекеқұқықсаласысияқты,қылмыстыққұқықтыңдаӛзініңпәніменқұқықтықреттеу әдістерібар.
Қылмыстыққұқықтыңпәні–бұлқоғамдыққауіптііс-әрекеттердіжасауменбайланыстытуындайтынқоғамдыққатынастар.
Қылмыстық-құқықтықреттеудіңпәнінүштүрліқылмыстық-құқықтыққатынастарқұрайды.
Қорғаушылыққұқықтыққатынастарқылмысжасауаясындапайдаболады.Аталғанқұқықтыққатынасимперативтіксипатқаие,себебібұлжердетұлғаныңәрекетінеқұқықтықбағаберетінжәнеонымәжбүрлеуқұқығыниеленетінмемлекеттікорганбасымдықжағдайдыалады.
Жалпыескертушілікқұқықтыққатынастартұлғанықылмысжасауданұстапқалуменбайланысты.Мұндайұстапқалуқылмыстық-құқықтықәсеретушараларынқолдануқатеріменқамтамасыз етіледі.
Реттеушілікқұқықтыққатынастартұлғаменжасалғаніс-әрекетформальдытүрдеқылмысбелгілерінежатқызылады,алайдазаңменбелгіленгенбелгілі-бірмән-жайларғабайланыстыолайесептелінбегенкезде
орыналады.Қылмыстықзаңкейбіржағдайлардаадамғазалалкелтіругеқұқықбереді,алайдабұлбасқабіржағдайлардақылмысболыпсаналуымүмкін.Мысалы,қажеттіқорғану, мәжбүрліқажеттілікжәнебасқадаіс-әрекеттіңқылмыстылығынжоятынмән-жайларкезіндешабуылжасаушығазалалкелтіру.
Құқықтықреттеудіңәдістері-бұлбелгілібірқұқықтыққұралдарменәдіс-тәсілдердіңжиынтығы,олардыңкӛмегіменқұқықсаласыоныңпәніболыптабылатынқоғамдыққатынастарғаәсеретеді.
Қылмыстыққұқықтыңәдістеріқылмыстыққұқықтыңпәніментығызбайланысты.Олартӛмендегілердентұрады:
белгісізтұлғалартобыныңқоғамғақауіптііс-әрекетжасауынатыйымсалу;
кезкелгенқылмыстыжасағаныүшінжекелегентұлғағақылмыстықжауаптылықтыбелгілеу;
сырттайқылмыссипатынаие,бірақондайболыптабылмайтынмүмкінболатынзалалмӛлшерініңшегінанықтау.
Қылмыстық құқықтың міндеттері
Қылмыстыққұқықміндеттерініңмазмұныменбағытталғандығыалдыменбастықұндылығыретіндеадамды,оныңқұқықтарыменбостандықтарынжариялап,адамменазаматтыңқұқықтарыменбостандықтарынтану,сақтауменқорғаумемлекеттіңміндетіболыптабылатындығынкӛрсеткенҚРКонституциясының1бабыныңнормаларынанегізделеді.СондықтандаадамменазаматтыңқұқықтарыменбостандықтарынқорғауҚазақстанРеспубликасыҚылмыстықкодексініңбастыміндетіболыптабылады.Қылмыстықкодекстіңерекшебӛліміжекетұлғағақарсықылмыстартарауынанбасталуытеккеемес(ҚРҚК1-тарауы).
Қылмыстықзаңсоңғыкездерібіздіңеліміздеболыпжатқансапалытүбегейліӛзгерістердіескеріп,дамығандемократиялықмемлекеттердеқабылданған,еңбірінші-жекебастыңқызығушылығы,соданкейінбарыпқоғаммеммемлекетдепқұндылықтардың иерархиясынбейнеледі:.
ЖекетұлғанықорғауданбасқаҚылмыстықкодекстіңміндетіболыпменшіктіңбарлықнысандарынқорғаутанылады.Алдыңғықылмыстықзаңнамаданӛзгешелігі,Қылмыстықкодексмемлекеттікменшіккеқарсықылмыстардыерекшебӛлімгебӛлмей,меншіктіңбарлықнысандарыныңбірдейқорғалуынқамтамасыз етеді.
Қылмыстық-құқықтықәдістерменқорғалатынмаңыздыобъектілерге,сондай-аққоғамдықтәртіппенқоғамдыққауіпсіздік,соныменқатарҚазақстанРеспубликасыныңконституциялыққұрылысыжатады.
Қылмыстықзаңоныменқосақоршағанортаменадамзатқауіпсіздігінқорғайды.
Сонымен,бізқылмыстыққұқықтыңбастыміндетіболыпқорғаушылықміндетітанылатындығынайтааламыз.
Сондай-аққылмыстыққұқықтыңасамаңыздыміндетіболып,қылмыстардыжасаудыңалдыналутанылады.
Олжазаменқорқытужолыментұлғанықылмысжасауданұстапқалуданкӛріністабады.Олнәтижесіндеқылмыстықзаңдакӛрсетілгенжазатүрлерінқолданудыкӛздейтінқылмыстықзаңдатыйымдардыбелгілеужолыменқамтамасызетіледі.Мұндайтыйымдардыбелгілеуазаматтарғақылмысжасаудантыйылуміндетінжүктейді,демекескертушілікміндеттіатқарады.Қылмыстыққұқықтаескертушілікміндеттіңекітүрібӛліпкӛрсетіледі:жалпыжәнежекелейпревенция.
Жалпыпревенция(ескерту)қылмыстық-құқықтықтыйымдардыңықпалыментұлғалардықылмыс жасауданұстапқалуданкӛрінеді.
Жекелейпревенция(ескерту)–бұлбұрындақылмысжасағантұлғаныжаңақылмысжасауданұстапқалу.АталғанміндеткеҚазақстанРеспубликасыҚылмыстықкодексінің38бабының2бӛлігіндекӛрсетілгенжазаныңмақсатынамұндайәрекетіүшінжазақолданужолыменқолжеткізіледі.
Қылмысжасаудыңалдыналуміндетіқылмыстыққұқықтыңтәрбиелікміндетімен(қызметімен)детығызбайланысты,себебіқылмыстықзаңнаманыңбарболуфактісініңӛзі,олтуралыақпараттандыру,әсіресеоныкінәлілергеқолдану,азаматтардамемлекеттеқалыптасқанқоғамдыққатынастардыбұзбауқажеттілігінқалыптастырады,қылмысжасауғаәуестұлғалардықоғамдыққауіптіәрекеттержасаудансақтандырады,қоғаммүшелеріндеӛзініңқұқықтарыменбостандықтарыныңқорғалғандықсенімінтәрбиелейді.
Кӛтермелеуміндетіқылмыстыққұқықтыңайрықшаміндетіболыптабылады.Олекіжақтырӛльгеие,себебі,біржағынаназаматтарғақылмыстықәрекеттердіжасаудыңбетінқайтаруғамүмкіндікбереді(қажеттіқорғану,қылмыскердіұстауинституттары),алекіншіжағынан-қылмыстықзаңменқорғалғанмүдделергезалалкелтіргенкездедеқылмыстықжауаптылыққатартылмаудыкӛздейді(негіздітәуекел,тұтқындағыадамдыбосатужәнет.б.)
Жоғарыдакӛрсетілгенқылмыстыққұқықтыңміндеттерінталдаунәтижесінде,олардыңайрықшасипатқаиеекендігінбайқауғаболады.Басқақұқықсалаларынақарағанда,қылмыстыққұқықкӛбінесереттеушіемес,қоғамдыққатынастардыоданәрінығайтужәнедамытып,олардықорғауміндетінатқарады.