Бақылау сұрақтары

1. Мөлшерлеу деген не?

2. Норма деген не?

3. Норматив деген не?

4. Мөлшерлеудiң есептерi.

5. Еңбек нормаларына кіретін нормативтер?

6. процесстердiң әр түрлі түрлері үшiн қандай формулалар қолданылады.

7. қандай жұмыстар үшін нормалар технологиялық процестің ұзақтылық нормативіне сүйене отырып бекітіледі.

Глоссарий

1. Мөлшерлеу - өңдеу және қор және өнiмнiң өндiру және өткiзуiн процесстiң қамтамасыз етуi үшiн қажеттi өндiрiстiк және басқа қорлардың жұмсауының шектi шамаларының қажеттi анықтайтын әдiс.

2. Норма - бұл өнiм бiрлiгiне қор жұмсауды (максимал немесе ең төменгi) барынша қандай болмасын мүмкiн шама.

3. Норматив - бұл абсолюттiк шама емес, қойылған дәреженi, өндiрiстiк қорлардың қолдануының бiркелкi көрсеткiштерiнiң байланысы немесе өнiм сипаттама шағылатын салыстырмалы көрсеткiш.

4. Баға - өнiм бiрлiгi немесе уақыт бiрлiгiне еңбекақы төлемі.

5. Шаруашылық (коммерциялық) есеп – ресурс қажеттіліктерін анықтайтын кәсiпорындарға перспективалық жоспар нәтижесіндегі шығынды баланс жасауға мүмкiндiк беретін механизм.

6. Мөлшерлеудi есептеудің аналитикалық әдiс – бұл жоба-конструкторлық, технологиялық және өндiрiстiк құжаттама бойынша элементтік есептеу жүргізу.

7. Мөлшерлеудi тәжiрибелi әдiс – өндірістік және де зертханаларда жүргізілетін бақылау, өлшеу, тәжірибелер, зерттеулерге негізделген нормаларды бекітілуі.

8. Есептік-статикалық мөлшерлеудi әдісі – бұл еңбек нақты шығындары туралы статистикалық, бухгалтерлiк және жедел-өндiрiстiк және өткен мерзiмдердегi заттық қорлары есеп берудi мәлiметтердiң талдауы.

9. Мөлшерлеудi комбинирлеу әдiс – бірдей уақытта әртүрлі комбинацияларда есеп-аналитикалық, тәжiрибелi, мөлшерлеудiң есеп беру-статикалық нормалау әдiстерiн қолдану.

Дербес шешiм үшiн есептер

Есеп 1.

Егер бөлшектi өңдеудi негiзгi уақыт - 30 мин, қосымша уақыт – 10 мин, α_орг =1,5%, α_отл = 4, α_прт =2% оперативті уақыт, β_тех = 2% негізгі уақыт болған жағдайда өндірістің массалық шарты бойынша дана уақыт нормасын (Т_ш) есептеңіз.

Есеп 2.

Егер бөлшектi өңдеудi жедел уақыт 10 мин, жұмыс орнына қызмет көрсететін уақыт, демалыс пен қажеттіліктері үшін уақыт, және технологиялық пен өндірістік ұйымдастырумен негізделген үзілістер үшін уақыт сәйкесінше жедел α_обс = 3,5%, α_отл = 3, α_прт = 2,5 % құраса, майда сериялы өндiрiс шарттарындағы дана (Тш ) уақыттың нормасын есептеңіз.

Есеп 3.

Токарь станогiндегi бөлшектi өңдеу ұзындығы - 400 мм; беру - 0, 5 мм/об; айналымдар саны - 250 об/мин. Қосалқы уақыт негiзгi уақыттың 20% құрайды; жедел α_орг =2,4%, α_отл = 3, α_прт =2%, ал негiзгi уақыт β_тех – 2,5%.

Ірі сериялы өндiрiсi шарттарындағы негiзгi, жедел уақыт және дана уақыттың нормасын анықтау.

Есеп 4.

машина жасау кәсiпорындағы термиялық өңдеу учаскісіндегі бес адамнан тұратын термисттер бригадасы үш жабдық бiрлiгiне қызмет көрсетедi. Бұйымды термоөңдеу оперативті уақыты Т_оп = 5 мин, өңдеудi бір цикл кезіндегі шығарылатын жабдықтар бірлігінің бұйымдар саны – 10 дана, жедел уақыты - α_обс =3%, α_пз = 2,5, α_прт =2,5, α_отл = 3,5%.

Өнiм бiрлiгiне уақыт нормасын анықтау.

Есеп 5.

Егер топ бөлшектері өңдеудi жедел уақыт Т_оп = 10 мин, оперативті α_обс =3%, α_отл = 3,5, α_прт =2%, ал ауысым Т_пз = 20 мин құраса, онда Т_см = 480 мин болған кездегі өңдеудің ауысым нормасын анықтаңыз.

Өндiру нормасын 20%-ға жоғарылатуға ескерiледi. Уақыт нормасы қалай өзгеретiнiн анықтау.

Есеп 6.

Бірдей уақытта бұйымды бригада өңдеген кездегі оперативті уақыт Т_оп = 5 мин, бригада жабдықтың екi бiрлiк қызмет көрсетедi; өңдеудi 1 циклге жабдықтың бiрлiктерiмен 6 дана мөлшерiнденi өнiмдi шығарылады.

Т_см = 480 ,Т_обс = 15,Т_отл = 10,Т_прт = 8, Т_пз = 20 мин кезіндегі ауысымдық өндiру мөлшерін анықтау.

Есеп 7.

Үздiксiз өндiрiстiк процесс шарттарындағы өндiру нормасы және жабдықтың өнiмдiлiгiнiң нормасын анықтау, егер: есептесу кезеңiнiң ұзақтығы - 8, есептеу периодына жататын жоспарлы-ескерілетін жөндеудегі жабдықтардың тұру уақытын ескеретін коэффициент 0,89-ға тең; қызмет көрсету нормасы – 2 станог; өнімнің сағаттық шығарылым – 11 дана; ауысымдағы бір станогтың теориялық өнімділігі – 84 дана; пайдалы уақыттың коэффициенті – 0,96; шы тең бол жабдық жоспарлы тұрып қала - ескертiлген жөндеу уақыт есепке алатын коэффициент қызмет көрсету нормасы - 2 станок; өнiм өндiру сақшы - 11 дана.; ауысымға бiр станоктiң теориялық өнiмдiлiгi - 84 дана; пайдалы уақыттың коэффициентi - 0, 96 және өндірістің технологиялық және ұйымдастырулық мәселелріне байланысты жабдықтарды техникалық мүмкіндіктерін толық емес қолдануды ескеретін коэффициент 0,97 тең.

Есеп 8.

Егер ауысымның iшiнде ол бiр жөндеудi және әрбiр станоктегi үш жөндеу орындауы керек болса жөндеушi үшiн қызмет көрсету нормасын анықтау. Бiр жөндеудi және бiр жөндеуге уақыт нормасы сәйкесiнше сәйкесiнше 35 және 8 мин құрайды. Уақыттың қосымша шығын есепке алатын коэффициентпен 1, 11 тең деп қабылдау.

Егер 100 станоктердiң цех болса екi ауысымдық жұмыс iстегенде жөндеушiлердiң сан нормасын анықтаңыз.

Есеп 9.

Бригадокомплектке кіретін әрбір бұйымдарды дайындау уақыт нормасын анықтау және келесі мәліметтер бойынша бригадокомплекттегі кешенді уақыт нормасын анықтау:

Бригадокомплектіге кіретін бұйымдар мен операциялардың атаулары	Уақыт нормасы, адам-сағ.
Бұйым А Операция 1 Операция 2 Операция 3 Бұйым Б Операция 1 Операция 2 Бұйым В Операция 1 Операция 2 Операция 3 Операция 4 Бұйым Г Операция 1 Операция 2 Операция 3 Бұйым Д Операция 1 Операция 2 Операция 3	0,15 0,20 0,18 0,17 0,22 0,23 0,24 0,22 0,26 0,17 0,18 0,21 0,19 0,22 0,16

Т_см = 8 сағат кезідегі 15 адамнан тұратын бригада үшін кешенді өндіру нормасын және еңбек бригадасының эффективтілік коэффициентін К_эф = 0,91 анықтау.

Есеп 10.

Егер бригаданың құрамында екi жұмысшы және бір маман болса бригада комплектке кешендi уақыт нормасын анықтау. Еңбек шығындары бойынша кешендi уақыт нормасын жұмыс-келiсімдi жұмыскерлер алдыңғы есептiң шарттары бойынша есептеу; К_эф = 0,89; өнiм өндiрудi ауысымдық тапсырма - 40 бригада комплекттер.

Есеп 11.

Анықтау: көп станогты жұмысшының қызмет көрсету нормасын, бір циклдың ұзақтығы, бірдей түрдегі станогта жұмыс жасайтын жұмысшылардың әрбір циклдағы бос уақытын.

Есептеулердегi келесi мәлiметтердi қолдану: жұмысшының бос еместік уақыты Т_ма = 13 мин, жіберілетін бос еместік коэффициенті К_дз = 0,9.

Есеп 12.

Анықтау: бірдей станоктарда жұмыс істеу кезіндегі жұмысшының бос еместiгін, оперативті уақытын, цикл ұзақтығын, қызмет көрсету уақытын, дана уақыт нормасы мен жұмысшының ауысым өңдеу уақытын.

Есептеулердегi келесi мәлiметтердi қолдану: автоматты-машина жұмыс уақыты Т_ма = 14 мин; негізгі болатын қосымша уақыт Т_внп = 2 мин; белсенді қадағалау уақыты Т_а = 0,8 мин; өту уақыты Т_п = 1,5 мин; жіберілетін бос еместік уақыты К_дз = 0,9; α_обс =3,5 %; α_отл = 1,5 %; Т_см = 480 мин.

Есеп 13.

Анықтау: 1) автоматты ағынды өндiрiстегi бiр цикл ұзақтығы; 2) теориялық өнiмдiлiк; 3) пайдалы уақыттың коэффициентi; 4) ағынды өндiрiстiң өнiмдiлiктер норманы.

Есептеулердегi келесi мәлiметтердi қолдану: бiр циклге өнiм өндiру Т_ц = 48 мин; бiр циклға ұзақтығы q_ц = 50 дана; Т_тех = 10 мин; Т_орг + Т_отл = 30 мин; Т_см = 480 мин; жұмысшыға тәуелсіз техникалық себептерге байланысты жабдықтарды толық емес қолдану сипаттайтын коэффициент К_н = 0,98.

Есеп 14.

Химия өндiрiсiнде периодты әрекеттегі аппараттағы бір процеесс айналымы Т_по = 40 мин; бір процесс айналымдағы өнім шығарылымы q_по = 200 кг; бір процесс айналымға бос уақыт – 30 мин; бос еместік уақыт Т_з = 10 мин; жіберілетін бос еместік коэффициент К_дз = 0,94; қызмет көрсету уақыты Т_обс =20 мин; Т_см = 480 мин.

Өндiру нормасы және қызмет көрсету нормасын анықтау.