1. «Простыя словы». Беларускі моўны этыкет, слэнг, ненарматыўная лексіка, трасянка

Mова - гэта не толькі сродак, з дапамогай якога людзі наладжваюць сувязі, абменьваюцца іфармацыяй, яна - своеасаблівае люстэрка жыцця i працы народа, яго грамадскага i культурнага развцця. Моўная культура беларускага народа надзвычай багатая i самабытная Захоўваючы духоўную спадчыну народа, замацоўваючы ў слове ўсе тое, што прынята называць культурай, мова яднае нашчадкаў i продкаў, звязвае мінулае з сучасным i будучым.

Моўны этыкет і культура маўлення – не вельмі папулярныя паняцці ў сучасным свеце. Хтосьці лічыць іх надта дэкаратыўнымі, хтосьці нават не адкажа на пытанне, якія ж формы моўнага этыкета можна сустрэць у паўсядзённым жыцці.

Але усё ж такі моўны этыкет іграе важную ролю ў паспяховай дзейнасці чалавека ў грамадстве, у яго асобасным і прафессійным росце і інш.

Моўны этыкет – сістэма потрабаванняў, якія тлумачаць, як наладжваіць, подтрымліваць і перапыніць контакт з іншым чалавекам у пэўнай сітуацыі. Нормы моўнага этыкета вельмі разнастайныя, у кожнай краіне ёсць свае асаблівасці культуры маўлення.

Базавыя формулы моўнага этыкета засвойваюцца ў раннім узросце, калі бацькі вучаць дзіця вітацца, гаварыць дзякуй, прасіць прабачэння. Потым чалавек даведаецца пра іншыя тонкасці ў маўленні, набывае разнастайныя стылі маўлення і паводзін. Уменне правільна ацаніць сітуацыю, завесці і падтрымаць размову з незнаёмым чалавекам, пісьменна выказаць свае думкі вызначае чалавека высокай культуры, адукаванага і інтэлектуальнага.

Формулы моўнага этыкета – пэуныя словы, фразы і ўстойлівыя выразы, якія прымяняюцца ў трох стадыях размовы:

•“прывітанне!”

• “дазвольце вас запрасіць”, “со святам!”,

• (развітанне “да пабачэння!”)

Але ж не ўсе людзі прытрымліваюцца моўнага этыкета, і вынікам такго існуюць такія супольнасці, як слэнг, ненарсатыўная лексіка, трасянка.

Трасянка — моўная з'ява, якая ўзнікае пры змешванні рускай і беларускай моў. Трасянка з'явілася як сродак камунікацыі паміж беларускамоўным сельскім насельніцтвам і рускамоўнай адміністрацыяй або чыноўнікамі. Вялікую ролю ў пашырэнні трасянкі адыгралі сталінскія рэпрэсіі 20-30-х гадоў, («некультурная мова».) Напрыклад, “жанчына” па-руску “женщина”, а на траснке “жэншчына”.

Слэнг – набор асаблівых слоў або новых значэнняў ужо існуючых слоў, якія выкарыстоўваюцца ў разнастайных людскіх аб’яднаннях (прафісійных, грамадскіх, узроставых і іншых групп). Паняцце “слэнг” змешваецца з такімі паняццямі, як “дыялектывізм”, “жарганізм”, “вульгарызм”, “гутарковае маўленне”, “прастамоўе”. Прыклады слэнгавых адзінак: “прыкол”, “тусоўка”, “фігня” і шмат іншых.

Ненарматыўная лексіка вельмі часта змешваецца з выкарыстаннем слэнгаТакім чынам, гэта толькі ваш выбар, гаварыць на літаратурнай мове, трасянке ці ўвогуле на “фене”, але ведаць і пажаваць моўны этыкет павінен кожны.