III.2. Глюкокортикостероидтар

Глюкокортикостероидтар қабынуға қарсы, аллергияға қарсы және десенсебилизирлеуші әсер көрсетеді. Сонымен қатар, шокқа қарсы және антитоксикалық әсер етеді. Иммунодепрессиялық белсенділікке ие. Иммунодепрессивті ықпалы лимфоциттер мен макрофагтардан цитокиндердің босап шығуының тежеуімен байланысты. Бұл топтың препараттары ісіктерге қарсы белсенділікке ие емес, тек симптоматикалық немесе паллиативті мақсатпен ғана қолданылатынын есте сақтау керек.

ГИДРОКОРТИЗОН

(HYDROCORTISONE)

Шығарылу түрі. Егуге арналған суспензия.

Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі.

Саркоидозды симптоматикалық емдеу. Парентеральды қолдану. К/т құю немесе тамшылату арқылы қолданылады. Бастапқы мөлшерді 100 мг-ды құрайды (30 секунд ішінде енгізіледі.) – 500 мг (10 минут ішінде енгізіледі), қайта 2-6 сағаттан кейін. Үлкен мөлшерлерді науқастың жағдайы тұрақтанғанша қолдану қажет, бірақ көбінесе 48-72 сағаттан артық емес. Балаларға тәулігіне дене салмағына есептегенде 25 мг/кг мөлшерден төмен тағайындайды.

Кері көрсеткіштері. Қысқа уақыт қолданған кезде өмірлік қажеттігі бойынша – гидрокортизонға жоғары сезімталдық. Салыстырмалы кері көрсеткіштер: гипертониялық аурудың ауыр түрлері, Иценко-Кушинга синдромы, психоздар, нефрит, асқазан мен ұлтабардың жара аурулары, жүйелік микоз, қант диабеті, препарат құрамына жоғары сезімталдық.

Сақтандыру. Минерало- және глюкокортикоидты белсенділікке ие.

Паразитарлық және инфекциялық, вирустық, зеңдік немесе бактериальды ауруларда сақтықпен тағайындау керек. Вакцинация кезінде 8 апта алдын және 2 апта кейін, БЦЖ егуден кейінгі лимфаденит кезінде, иммунодефициттік жағдайлар кезінде (сонымен қатар АИВ-инфицирленген) сақтықпен қолданылады. 48-72 сағат ішінде тиімділігі жеткіліксіз кезде және ұзақ емдеу қажет кезінде гидрокортизонды сұйықтық пен натрийдің ұстап қалуын туғызбайтын басқа ГКС ауыстыру керек. Гидрокортизонмен емдеу уақытында натрийдің төменгі және калийдің жоғары құрамынан тұратын емдәм тағайындау қажет.

Гидрокортизон туғызған салыстырмалы бүйрек үсті безінің жетіспеушілігі, оны доғарғаннан кейін бірнеше айға дейін сақталуы мүмкін. Осыны ескеріп, аталған кезеңдерде туындаған күйзелістік жағдайларда, гормональды емді қайта бастайды.

Әрекеттесуі: 1 қосымшаны қара.

Жүктілік: Қатаң көрсеткіштер бойынша мүмкін.

Емшекпен емізу: Кері көрсетілген.

Гидрокортизонды туберкулезге қарсы терапияда біріктіру қажет.

Жанама әсерлері.

Ағзада натрий мен сұйықтықтың ұстап қалынуы, тоқыраулы жүрек жетіспеушілігі, электролиттік бұзылыстар, иық және ортан жілік сүйегі басының асептикалық некрозы, стероидты миопатия, остеопороз, ульцерогенді әсері, психоздар, Иценко-Кушинга синдромы, иммунитеттің тежелуі.

Саудаға тіркелген атауы

ДЕКСАМЕТАЗОН

(DEXAMETHASONE)

Шығарылу түрі. Егуге арналған ерітінді 4 мг/мл; таблеткалар 500 мкг.

Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі.

Қатерлі ісктер (паллиативті ем ретінде). Мөлшерлеу тәртібі жеке. К/т және б/е парентеральды енгізіледі. Тәулік бойы 4-тен 20 мг-ға дейін 3-4 рет тәулігіне енгізілуі мүмкін. Парентеральды енгізу ұзақтығы 3-4 күн, кейін ұстап тұрушы парентеральды емге көшеді.

Кері көрсеткіштері. Қысқа қолданулар өмірлік көрсеткіштер бойынша – дексаметазонға жоғары сезімталдық. Жүйелік микоздар. Буынның инфекциялық зақымдалулары. Семіздіктің III-IV дәрежесі.

Сақтандыру. Дексаметазонның әсер ету ерекшелігіне гипофиз қызметін шамалы баяулату мен минералокортикоид белсенділігінің жоқ болуы жатады.

Паразитарлық және инфекциялық, вирустық, зеңдік немесе бактериальды ауруларда сақтықпен тағайындау керек. Вакцинация кезінде 8 апта алдын және 2 апта кейін, БЦЖ егуден кейінгі лимфаденит кезінде, иммунодефициттік жағдайлар кезінде (сонымен қатар АИВ-инфицирленген) сақтықпен қолданылады. АІЖ ауруларында, жүрек қан-тамыр аурулары кезінде, сонымен қатар миокардтық инфарктынан кейінгі кезде, СБЖ декомпенсациясында, ауыр гипертензияда, қант диабетінді, тиретоксикозда, гипотиреозда, Иценко-Кушинга ауруында, ауыр бүйрек/бауыр жетіспеушілігінде, нефроуролитиазда, гипоальбуминемияда, жүйелік остеопорозда, миастенияда, жедел психозда, семіздіктің III-IV дәрежесінде, полиомиелитте, глаукомада сақтықпен тағайындайды.

Науқастарды бақылау: емнің алдында және емдеу кезеңінде қан анализінің жалпы көрсеткіштерін, гликемия деңгейін және плазмадағы электролиттер құрамын, АҚ, бақылау керек, окулисттің қарауында болу.

Дексаметазонды бірден доғару кезінде, әсіресе үлкен мөлшерді қабылдау алдында, анорексиямен, жүректің айнуымен, тоқыраумен, жалпыланған қаңқа-бұлшық ет ауырсынуларымен, жалпы әлсіздікпен жүретін, алып тастау синдромы болуы мүмкін. Дексаметазон туғызған бүйрек үсті безінің салыстырмалы жетіспеушілігі, препаратты доғарғаннан кейін бірнеше айға дейін созылуы мүмкін. Осыны ескеріп, аталған кезеңдерде туындаған күйзелістік жағдайларда, гормональды емді қайта бастайды.

Туберкулездің белсенді түрімен ауыратын науқастарға дексаметазонды туберкулезге қарсы дәрілермен біріктіріп қолданады.

Балаларға ұзақ емдеуге қолданғанда, өсу мен даму қарқынын қатаң бақылау қажет. Емделу кезінде қызылшамен немесе жел шешекпен ауыратын науқастармен қатынаста болған балаларға, алдын алу шаралары ретіне арнамалы иммуноглобулиндер тағайындалынады.

Әрекеттесуі: 1 қосымшаны қара.

Жүктілік: Күтілетін емнің ықпалы мен ұрыққа теріс әсерін ескеру арқылы, қатаң көрсеткіштер бойынша мүмкін (әсіресе І үшайында). Жүктілік кезде ұзақ қолданғанда, ұрықтың өсу бұзылыстарының болуы мүмкін. Жүктіліктің соңында қолданған кезде, ұрықтың бүйрек үсті безінің атрофиясы дамуы мүмкін, ол нәрестелерде орын басушы емді қажет етуі мүмкін.

Емшекпен емізу: Дексаметазонды аз мөлшерде 7-10 күндей қолдану мүмкін.

Жанама әсерлері.

Қысқа емделу кездерінде болуы мүмкін: жүректің айнуы, құсу, брадикардия, артериальды гипотензия, коллапс, аритмия, жүректің тоқтауы, стероидты асқазан жаралары, иммунитеттің төмендеуі. Ұзақ қолданған кезде Иценко-Кушинга синдромы, гипергликемия және т.б. дамуы мүмкін.

Саудаға тіркелген атауы

МЕТИЛПРЕДНИЗОЛОН

(METHYLPREDNISOLONE)

Шығарылу түрі. Таблеткалар 4 мг; егуге арналған ерітіндіні дайындау үшін ұнтақ 40 мг, 125 мг, 250 мг, 500 мг.

Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі.

Қатерлі ісіктірді паллиативті емдеу кезінде. Ісік ауруларының салдарынан болған гиперкальциемия. Симптоматикалық саркоидоз, балалардағы жедел лейкоздар. Ісіктер немесе жарақаттар салдарынан болған ми ісінулері. Ішке және парентеральды қолданады. Ішке. Таңертең, тамақтан соң, күнделікті немесе күн ара 16-80 мг/тәулігіне, 100 мг/тәулігіне дейін бір реттік немесе бөлінген мөлшерде, ең жоғарғы тәуліктік мөлшер – 250 мг. К/т шок кезінде – 4-20 мг/кг. Енгізу ұзақтығы 10 минуттан артық емес. Енгізулердің ара қашықтығы – 30 минуттан 24 сағатқа дейін. Суспензия-депо: б/е – 40-120 мг-нан 1-4 апта бойы.

Кері көрсеткіштері. АГ ауыр түрі, ауыр жүрек жетіспеушілігі, қант диабеті, остеопороз, асқазан мен ұлтабардың жара аурулары, психикалық аурулар, жүйелік микоздар, жүктілік, лактация, Иценко-Кушинга синдромы.

Сақтандыру. Препарат септикалық шок кездерінде тиімсіз (өлім жоғарлауы мүмкін); емдеу кезіндегі күйзеліс кездерінде ГКС мөлшерін жоғарлату көрсетілген; Паразитарлық және инфекциялық, вирустық, зеңдік немесе бактериальды ауруларда сақтықпен тағайындау керек. Вакцинация кезінде 8 апта алдын және 2 апта кейін, БЦЖ егуден кейінгі лимфаденит кезінде, иммунодефициттік жағдайлар кезінде (сонымен қатар АИВ-инфицирленген) сақтықпен қолданылады. АІЖ ауруларында, жүрек қан-тамыр аурулары кезінде, сонымен қатар миокардтық инфарктынан кейінгі кезде, СБЖ декомпенсациясында, ауыр гипертензияда, қант диабетінді, тиретоксикозда, гипотиреозда, Иценко-Кушинга ауруында, ауыр бүйрек/бауыр жетіспеушілігінде, нефроуролитиазда, гипоальбуминемияда, жүйелік остеопорозда, миастенияда, жедел психозда, семіздіктің III-IV дәрежесінде, полиомиелитте, глаукомада сақтықпен тағайындайды.

Науқастарды бақылау: емнің алдында және емдеу кезеңінде қан анализінің жалпы көрсеткіштерін, гликемия деңгейін және плазмадағы электролиттер құрамын, АҚ, бақылау керек, окулисттің қарауында болу.

Метилпреднизалонды бірден доғару кезінде, әсіресе үлкен мөлшерді қабылдау алдында, анорексиямен, жүректің айнуымен, тоқыраумен, жалпыланған қаңқа-бұлшық ет ауырсынуларымен, жалпы әлсіздікпен жүретін, алып тастау синдромы болуы мүмкін. Метилпреднизалон туғызған бүйрек үсті безінің салыстырмалы жетіспеушілігі, препаратты доғарғаннан кейін бірнеше айға дейін созылуы мүмкін. Осыны ескеріп, аталған кезеңдерде туындаған күйзелістік жағдайларда, гормональды емді қайта бастайды.

Туберкулездің белсенді түрімен ауыратын науқастарға метилпреднизалонды туберкулезге қарсы дәрілермен біріктіріп қолданады.

Балаларға ұзақ емдеуге қолданғанда, өсу мен даму қарқынын қатаң бақылау қажет. Емделу кезінде қызылшамен немесе жел шешекпен ауыратын науқастармен қатынаста болған балаларға, алдын алу шаралары ретіне арнамалы иммуноглобулиндер тағайындалынады.

Әрекеттесуі: 1 қосымшаны қара.

Жүктілік: FDA категориясы С. Плацент кедергісінен өтеді, терапиялық құнарлығының теріс ықпалы тіркелмеген. Соған қарамастан жүктілік кезде ұзақ қолданғанда, ұрықтың өсу бұзылыстары мүмкін. Жүктіліктің соңында қолданған кезде, ұрықтың бүйрек үсті безінің атрофиясы дамуы мүмкін, ол нәрестелерде орын басушы емді қажет етуі мүмкін.

Емшекпен емізу: Кері көрсетілген.

Жанама әсерлері.

Ағзада натрий мен сұйықтықтың ұсталуы, тоқыраулы жүрек жетіспеушілігі, электролиттік бұзылыстар, иық пен ортан жілік сүйектер басының асептикалық некрозы, стероидты миопатия, остеопороз, ульцерогенді әсері, психоздар, Иценко-Кушинга синдромы, иммунитеттің тежелуі. Парентеральды енгізу кезінде – сирек жағдайларда соқырлық, анафилаксия, терінің және тері асты жасұнығының атрофиясы.

Саудаға тіркелген атауы

Солу-Медрол (Pharmacia N.B/S.A., Бельгия), егуге арналған ерітіндіні дайындау үшін ұнтақ 250, 500, 1000 мг.

ПРЕДНИЗОЛОН

(PREDNISOLONE)

Шығарылу түрі. Таблеткалар 5 мг.

Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі.

Лимфогранулематоз (Ходжкина ауруы), лейкоздың әртүрлері, агранулоцитоз. Әртүрлі этиологиялық шоктар. Шок кезінде к/т – 30-90 (150-300 дейін) мг-ды қолданады. Б/е, тереңірек (баяу сіңіріледі). Қайта енгізілуі – 30-60 мг-нан к/т немесе б/е, жедел көріністерді шеттеткеннен кейін – преднизолон таблеткасына өтеді. Ісікті аураларды емдеу кезінде мөлшерлеу тәртібі жеке. Бастапқы мөлшер 20-30 мг/тәулігіне; ұстап тұрушы – 5-10 мг/тәулігіне. Емді мөлшерін біртіндеп төмендету арқылы доғарады. Балаларға арналған мөлшер: бастапқы мөлшер – 1-2 мг/кг/тәулігіне 4-6 қабылдауға, ұстап тұрушы – 0,3-0,6мг/кг/тәулігіне. Кейбір ауруларда ересектер мен балалар үшін мөлшерді жоғарлатады.

Кері көрсеткіштері. Қысқа мерзімге өмірлік көрсеткіштер бойынша қолданылады – преднизолонға жоғары сезімталдық. Салыстырмалы (тәуекел ұзақ емдеуде қолданған кезде жоғарлайды): АГ ауыр түрлері, ауыр жүрек жетіспеушіліктері, қант диабеті, остеопороз, асқазан мен ұлтабардың жара аурулары, психикалық аурулар, жүйелік микоздар, жүктілік, лактация, Иценко-Кушинга синдромы, СБЖ.

Сақтандыру. Препарат септикалық шок кезінде тиімсіз (өлім жоғары болуы мүмкін). Паразитарлық және инфекциялық, вирустық, зеңдік немесе бактериальды ауруларда сақтықпен тағайындау керек. Вакцинация кезінде 8 апта алдын және 2 апта кейін, БЦЖ егуден кейінгі лимфаденит кезінде, иммунодефициттік жағдайлар кезінде (сонымен қатар АИВ-инфицирленген) сақтықпен қолданылады. АІЖ ауруларында, жүрек қан-тамыр аурулары кезінде, сонымен қатар миокардтық инфарктынан кейінгі кезде, СБЖ декомпенсациясында, ауыр гипертензияда, қант диабетінді, тиретоксикозда, гипотиреозда, Иценко-Кушинга ауруында, ауыр бүйрек/бауыр жетіспеушілігінде, нефроуролитиазда, гипоальбуминемияда, жүйелік остеопорозда, миастенияда, жедел психозда, семіздіктің III-IV дәрежесінде, полиомиелитте, глаукомада сақтықпен тағайындайды.

Науқастарды бақылау: емнің алдында және емдеу кезеңінде қан анализінің жалпы көрсеткіштерін, гликемия деңгейін және плазмадағы электролиттер құрамын, АҚ, бақылау керек, окулисттің қарауында болу.

Преднизалонды бірден доғару кезінде, әсіресе үлкен мөлшерді қабылдау алдында, анорексиямен, жүректің айнуымен, тоқыраумен, жалпыланған қаңқа-бұлшық ет ауырсынуларымен, жалпы әлсіздікпен жүретін, алып тастау синдромы болуы мүмкін. Преднизалон туғызған бүйрек үсті безінің салыстырмалы жетіспеушілігі, препаратты доғарғаннан кейін бірнеше айға дейін созылуы мүмкін. Сонымен қатар, өмірге қауіпті ауыр бүйрек үсті безінің жетіспеушілігі даму мүмкін. Осыны ескеріп, аталған кезеңдерде туындаған күйзелістік жағдайларда, гормональды емді қайта бастайды.

Туберкулездің белсенді түрімен ауыратын науқастарға преднизалонды туберкулезге қарсы дәрілермен біріктіріп қолданады.

Балаларға ұзақ емдеуге қолданғанда, өсу мен даму қарқынын қатаң бақылау қажет. Емделу кезінде қызылшамен немесе жел шешекпен ауыратын науқастармен қатынаста болған балаларға, алдын алу шаралары ретіне арнамалы иммуноглобулиндер тағайындалынады.

Әрекеттесуі: 1 қосымшаны қара.

Жүктілік. FDA категориясы С. Плацент кедергісінен өтеді, терапиялық құнарлығының теріс ықпалы тіркелмеген. Соған қарамастан жүктілік кезде ұзақ қолданғанда, ұрықтың өсу бұзылыстары мүмкін. Жүктіліктің соңында қолданған кезде, ұрықтың бүйрек үсті безінің атрофиясы дамуы мүмкін, ол нәрестелерде орын басушы емді қажет етуі мүмкін.

Емшекпен емізу: Кіші мөлшерлер қауіпсіз, жоғары – ұсынылмайды.

Жанама әсерлері

Ағзада натрий мен сұйықтықтың ұсталуы, тоқыраулы жүрек жетіспеушілігі, электролиттік бұзылыстар, иық пен ортан жілік сүйектер басының асептикалық некрозы, стероидты миопатия, остеопороз, ульцерогенді әсері, психоздар, Иценко-Кушинга синдромы, иммунитеттің тежелуі. Парентеральды енгізу кезінде – сирек жағдайларда соқырлық (бас пен мойын аймағына енгізу кезде және препарат кристаллдарының көз тамырларына түсу салдарынан), анафилаксия, терінің және тері асты жасұнығының атрофиясы.

Саудаға тіркелген атауы