Ishni bajarish tartibi

Jumrak K₁ va K₂ larni ochib, manometrni ikkala naychasida suv satxlari bir hil holatga keltiriladi, so`ng jumraklar yopiladi.
Jumrak K₁ ochib, havo xaydagich yordamida suv manometr naychalarida satxlar farqi 25-35 sm bo`lguncha ballonga havo kiritiladi.
Jumrak K₁ ni yopib, satx farqi h₁ aniqlanadi va jadvalga yoziladi.
Jumrak K₂ ni qisqa muddatda ochib yopiladi. Bunda manometrda satxlari tenglashadi.
Manometrda satx ayirmasi hosil bo`lishi kuzatiladi. Suyuqlik harakati tugagach h₂ aniqlanib, jadvalga yoziladi.
Tajriba eng kamida 5 marta takrorlanib, har bir hol uchun  (13) formuladan hisoblanadi.

O`lchash va hisoblash natijalari quyidagi jadvalga yoziladi:

№	h₁	h₂		_o`r		_o`r
1
2
3

16-LABORATORIYA ISHI

Kontakt xodisalarga tegishli tajribalar o’tkazish.

Ishning maqsadi: O’tkagichlarning bir-biriga tekkizilganda hosil bo’ladigan jarayonlarni o’rganish

Ikki o’tkazgich bir – biriga tekkaniga issiqlik xarakati tufayli elektronlar va o’tkazgichdan ikkinchisiga o’tadi. Agar bir- biriga tegayotgan o’tkazgichlar turli xil bo’lsa yoki ularning tepperaturalari turlicha bo’lsa, u xolda elektronlar diffuziyasining ikkala oqimi birday bo’lmaydi va o’tkazgichlarning biri musbat, ikkinchisi manfiy zaryadlanadi. SHuning uchun o’tkazgichlar ichida va o’tkazgichlar orasidagi tashqi fazoda elektr maydon paydo bo’ladi. Muvozanat xolatida o’tkazgichlarning ichida diffuziya oqimlarini farqini aniq kompensatsiyalaydigan maydon qaror topadi.

Kontakt potentsiyallar farqini aniqlash uchun kompensatsion sxemalardan foydalaniladi. Bunday sxemalardan biri 338- rasmda ko’rsatilgan. O’rnatilayotgan moddadan yasalgan ikkita kichik plastinka bir- biriga parallel qilib joylashtiriladi, plastinkalardan birini qo’zgalmas qilib maxkamlanadi va ikkinchisini oddiy mexanik kurilma yordamida normal yo’nalishda kichik amplituda (millimetrning ulushlariga teng) va bir necha o’n gerts chastota bilan tebranishga majbur qilinadi. Agar kontakt potentsiallar farqi U ga teng, plastinkalar orasidagi masofa esa d ga teng bo’lsa, u xolda plastinkalar orasidagi maydon kuchlanganligi U/d ga teng bo’ladi va, binobarin, plastinka ichki sirtining xar bir birligida U/d zaryad bo’ladi. D davriy ravishda o’zgarganida plastinkalarning zaryadi xam davriy o’zgaradi. SHuning uchun tashqi zanjirda o’zgartiruvchan tok paydo bo’ladi, r nagruzka qarshiligida esa o’zgaruvchan kuchlanish paydo bo’ladi. Bu kuchlanishni U kuchaytirishgich bilan kuchaytirish va O ostsillograf bilan qayd qilish mumkin. Agar endi plastinkalarga kontakt potentsiallar farqi ishorasiga teskari ishorali B batareyadan tashqi potentsiallar farqi berilsa va uni kuchlanish taqsimlagich yordamida o’zgartirilsa, u holda tashqi zanjirda tokning nolga teng bo’lib qolishiga ishonch hosil qilish mumkin. Bu holda berilgan tashqi kuchlanish kontakt potentsiallar farqiga teng bo’lgani ravshan, bu kuchlanishni ham, demak, V voltmetrning ko’rsatishlaridan bevosita aniqlash mumkin.