1.Қимақ қағанаты (саяси жағдайы, шаруашылығы, мәдениеті)

Қимақ қағанаты ІХ ғасырдың соңы-ХІ ғасыдың басында өмір сүрген.

Моңғолияның солтүстік батысында мекендеген. Батыс Түрік қағанатының ыдыраған кезінде қимақтар өз алдына тайпа ретінде көріне берді. Қимақ қағанаты Қазақстанның солтүстік –шығыс , орталық аймақтарын алып жатты. Орталығы Имақия қаласы, екінші астанасы - Карантия қаласы болды.

Қимақ қағанаты көбінесе көрші мемлекеттерге шақыншылық жасап отырды. Х ғасырда қимақтар тоғыз-ғұздардың шекаралық қаласы – Шығыс Түркістандағы Жамлекес қаласын басып алды және де Енесей бойындағы қырғыздарға шабуыл жасап тұрған.Сыр бойындағы оғыздармен бейбіт тұрып-ақ, олардың жерлеріне кіріп алған. Осыған байланысты қимақ, қыпшық, оғыздардың тіл және тұрмыс-салт жағынан бір-біріне ұқсас жақтары көп. Х ғасырдың ІІ жартысында қимақтарға қарсы Қарахан мемлекеті шабуыл жасайды. Деректер бойынша олар Ертіс өзеніне дейін жеткен. ХІ ғасырда қарахандықтардың шабуылы жиілей түсті. Қағанат сыртқы жорықтардан әлсірей бастайды. Қимақ қағанатының құлауына екі себеп болды.

• Қыпшақтардың билікке таласуы.

• Сыртқы қайшылық, ол әсіресе шығыстан бастықа қарай қоныс аудара бастаған түрік тілдес тайпалардың әсерінен болды.

Шаруашылығы, мәдениеті-қағанаттың халқы негізінен мал өсірумен айналысты. М.Қашқаридің дерегінде малы аз, көшіп-қонуға мүмкіндіктері жоқтарды жатақ деп атады. Олар қолөнерді, балық аулауды кәсіп еткен.Гардизи былай деп жазған : «шаруалар мырзаларының малын бақты, әркім қысқа арнап шамасы келгенше қой, сиыр, және жылқы етін сүрлеп алды» . Бұдан қимақтар қазақтардың ата-тегінің бірі екендігі көрінеді.

Қағандар мен ақсүйек-феодалдар өздерінің ордаларын айналдыра биік дуалдармен қоршап, қамалға айналдырған. Қамалдың жұмысын малы жоқ кедейлер істеген. Қимақ кедейлері егіншілікпен айналысып, тары, арпа, бидай өсіріген. Кейбір деректерде олардың жүзім өсіргендігі айтылады.

Қимақтар басқа тайпалар сияқты о дүниедегі өмірге сеніп, ата-баба аруағына сиынды. Қимақтар өлген адамның мәйітін өртеп, күлін жерлеген. Көкке (аспанға), Тәңірге табыну белгілері сақталды. Х ғасырда қимақ шонжарлары ислам дінін қабылдай бастады. Оған дәлел қимақ қағаны Жанақтың ибн Хакан әл-Қимақи аталуы, сондай-ақ жерлеу дәстүрінен көреміз. Қимақтардың рухани мәдениеті екі түрлі деректерден көрінеді. Зираттардан табылған археологиялық материалдар, жазба деректер.

2.«Алаш» және «Үш жүз» партияларының сипаты және алдына қойған мақсаттарының айырмашылықтары.

«Алаш партиясы» 1917 жылы 21-26 шілде Орынбор қаласында І Жалпықазақ съезінде құрылды. Партия 1917 жылы 5-қазан «Алаш» деп аталды. «Алаш» партиясының облыстық ұйымдары қазан айында құрылды. Партияның бағдарламасының жобасы 1917 жылы 21-қарашада «Қазақ» газетінде жарық көрді. Жетекшісі: Ә.Бөкейханов болды, партияны құруға А.Байтұрсынов, М.Дулатов т.б. алаш зиялылары атсалысты. Бағдарлама 10 пункттен(бөлімнен) тұрды(мемлекет қалпы,жергілікті бостандық, негізгі құқық, дін ісі, билік және сот, ел қорғау, салық, жұмысшылар, ғылым-білім, жер мәселесі).

«Үш жүз»партиясы 1917 жылы қараша айында Омбы қаласында құрылды.Төрағасы – Мұқан Әйтпенов, орталық комитет құрамы Көлбай Тоғысов, Ысқақ Қабенов кірді.«Үш жүздің» бағдарламалық тезистері шашыраңқы болды. Онда еңбекшілердің талаптарын ескеретін пункттер: қазақ шаруаларына жер беру, отырықшы өмір салтына ауысу, мектеп ашу,тұрғындар арасына білім тарату т.б. енгізілді.Бұған қоса «Үш жүз» заңдар жинағын құқық пен шариғатты негізге ала отырып құруды ұсынды.Олардың ойынша, Құранның қатал пункттерін алып тастап, оның некеге, отбасына, мұраға қатыстыларын қалдыру керек деп жазды.

К.Тоғысовтың басшылыққа келуімен «Үш жүз» партиясының саяси бағдары өзгерді. Кеңес өкіметіне сенім білдірді.

Айырмашылықтары:

«Алаш» партиясының сипаты - ұлттық партия, олар қазақ халқын ешқандай тапқа, топқа жіктемей ұлт мүддесін білдірді.

«Үш жүз» партиясының сипаты – социалистік партия, олар еңбекші халықтың мүддесін білдіріп, кеңес өкіметін қолдады.Әлеуметтік құрамы – Омбының қала кедейлерін, шеберлерді, жәмшіктерді, бақташыларды біріктірді.

«Алаш» партиясының мақсаты – тәуелсіз, эволюциялық жолмен дамитын, ұлттық мемлекет құру болды.

«Үш жүз» партиясының мақсаты - түркітілдес халықтардың біртұтас автономиясын – Түркістан Федерациясын құруды ұсынды. Алаш автономиясын - «контрревоюциялық автономия» деп сынады.

«Алаш» партиясының баспасөз органы- «Қазақ» газеті болды

«Үш жүз» партиясының баспасөз органы – «Үш жүз» газеті, 1917ж. желтоқсаннан Петропавл қаласында шыға бастады.

1918 жылдан бастап Кеңес билігі платформасында мығым тұрған

«Үш жүз» «Алашқа» қарсы белсенді күрес жүргізді.

5-билет