2.Ағзадағы зат алмасу жүйесіне түсінік.

Зат алмасуы ағза тіршілігінің аса маңызды белгілерінің бірі. Ол ғұмыр бойы жүретін өзара байланысқан екі үрдістен тұрады: ассимиляция – жасушалар құрамына кіретін күрделі және арнайы заттардың жаңадан түзілуі (синтезделуі); диссимиляция – зат алмасуына қатысқан заттардың тотығуы арқылы қарапайым химиялық заттарға айналуы. Күрделі химиялық заттар тотыққан сәтте олардан потенциалдық энергия босап шығады да кинетикалық энергияға, айталық механикалық, эдектр энергиясына, ақырында бұлардың бәрі жылуға айналады. Бұл энергия жасушада жаңа заттар түзілуіне, жасушалар мен ағзалардың, ағза жүйелерінің тұтас адам денесі атқаратын қызметтеріне жұмсалады. Жасушалар құрылысы мен энергия қорының байырғы қалпына келуі және бүкіл дененің өсіп-дамуы үшін қажетті мөлшерде оларға сырттан қоректік минералды заттар, витаминдер мен су уақытында келіп түсуі шарт. Тіршіліктің көзі – тағам(тамақ), оның сапасы, мөлшері, құрамындағы қоректік заттар, олардың ара-қатынасы дене мұқтаждығын қамтамасыз етіп тұруы қажет. Денедегі тотығу өнімдері, әсіресе белок өнімдері көбінесе уытты келеді. Арнайы ағзалары арқылы ағза олардан уақытында арылып отырады.

Зат алмасуы тағамның, оның құрамындағы қоректік заттардың асқазанға келіп түсуінен басталады. Онан соң олар қорытылып, денеге сіңеді, жасушаларда ассимиляция және диссимиляция үрдістері өтеді, шығару ағзалары арқылы тотығу өнімдері сыртқа шығарылады. Бұл – жалпы зат алмасуы. Ал жасуша ішінде өтетін зат алмасуы (аралық алмасу) – негізінен химиялық үрдіс, оны биохимия зерттейді. Физиология қоректік, минералды заттар мен су алмасуының жалпы мәселелерін, олардың реттелуін қарастырады. Мұнымен бірге, физиология зат алмасуының көрсеткіштерін зерттеу әдістерін іздестіреді, сондай-ақ тиімді тамақтану негізін зерттейді.

3.Қозғыш тіндерге түсінік

Адам денесіндегі клеткалардың әр қайсының құрлысы мен қызметі, өзін-өзі реттеу мүмкіншіліктері біркелкі болмайды және клеткалардың өзара қарым-қатынасы, функционалдық жүйелердегі ағзалармен тканьдердің байланысы, бір-біріне көрсететін көп жақты әсерлері де әртүрлі.

Сондықтан белгілі бір қысқа мерзім арасында клеткалар мен тканьдерде, жүйелерде сансыз, әр-түрлі күрделі процестер өтеді. Олардың бір-бірімен қосылуы, жалғасуы және керекті бағытта өтуі ағзада ақпараттардың пайда болып таралуына байланысты. Ақпарат клетканың өзінде немесе сыртқы және ішкі ортанын әсерінен туады.

Әр жүйенің элементтері мен клеткалары арасында ақпараттар алмасуы үзілмейді. Ақпарат үш түрлі жолмен таралады.

1/ Бір клеткадан екінші клеткаға олардың түйіскен жерінен тікелей өтеді.

2/ Хабарларды қан мен лимфада және клеткааралық сұйықтықта еріген заттар жеткізеді.

3/ Ақпараттың ең тез таралу жолы-электрлік сигнал түрінде яғни жүйке импульстері арқылы керекті хабарларды шеткі ағзалардан орталық жүйке жүйесіне одан қайта шеттегі ағзаларға жеткізу. Ақпараттың электрлік сигнал түрінде таралуының тағы бір артықшылығы сигналды белгілеуге /кодтауға/ болатындығы.

Қозғыш тканьдердің жалпы қасиеттері.

Тірі ағзада тканьдерді «қозғыш», «қозбайтын» деп екі топқа бөлуге болады.

Қозғыш тканьдерге жүйке, қанқа, жүрек, біріңғай салалы еттер, сөл бөлетін бездер жатады.

Қозбайтын тканьдер қатарына дәнекер ткань, шеміршек, тері эпителийлері жатады.

Қозғыш ткань тітіркендірілсе, оған жауап ретінде қозу процесі пайда болады, яғни ткань тыныштық қалпынан қызмет жағдайына көшеді, оның

белсенділігі /активтілігі/ жоғарлайды.

Гранулоциттер					Агронулоциттер
Базофилдер	Эозинофилдер	Нейтрофильдер - 70
		Мета- миело- цит	Таяқша ядролы	Сегмент ядролы	Лимфо-циттер	Моно-циттер
0-1	1-5	0-1	1-5	45-65	20-40	2-10

Тканьнің тітіркендіргіш әсеріне жауап беру қабілеті, оның қозғыштық қасиеті болып саналады.

Қозғыштық-қозатын тканьдердің физиологиялық қасиетінің ең көрнектісі.

Қозғыш тканьдердің екінші физиологиялық қасиеті қозу процесін өткізу.

Үшінші қасиет-ет тканьдері қозу салдарынан жиырылу, қысқару, қатаюы болады ал без тканьдері қозу салдарынан сөл бөледі.

Қозғыш тканьдердің физиологиялық қасиеттерін зерттеу үшін көбіне жүйке-ет препараты қолданылады.

6-билет