- •1,Физиология ұғымы
- •2.Ауыздағы ас қорытылу.
- •3.Ұйқы безі, гормондары
- •1.Ағзаның ішкі ортасы туралы түсінік
- •2. Асқазандағы ас қорыту
- •3. Бүйрекүсті безі. Қыртысты қабатының гормондары
- •1.Қанның функциясы, физико-химиялық қасиеті
- •2. Аш ішекте астың қорытылуы
- •Асты сіңіру.
- •Ас сіңіру механизмі.
- •3. Бүйрекүсті безі, милы қабатының гормондары
- •1.Қанның құрамы, қан плазмасы және оның құрамы
- •2.Сіңірілу және оның физиологиялық маңызы
- •3.Жыныс бездері. Ер және әйел жыныс бездерінің гормондары
- •1.Қан және формды элементтері. Эритроцит
- •2.Ағзадағы зат алмасу жүйесіне түсінік.
- •3.Қозғыш тіндерге түсінік
- •1.Қанның формды элементтері. Лейкоцит, қасиеттері мен қызметі
- •2.Дәрумендерге түсінік және олардың маңызы
- •3.Жүрек биотогы және оның тіркелуі (экг)
- •2.Бүйрек физиологиясы, құрылысы
- •3.Биоэлектрлік құбылыстың тірі тінде пайда болуы
- •1.Тромбоциттердің қасиеті мен функциясы
- •2.Юкстагломерулалық аппарат
- •3.Бүйрекүсті безі. Қыртысты қабатының гормондары
- •1.Гемостаз. Қанның ұюы және ұюға жүйе
- •2.Нефрон құрылысы
- •3.Синапс туралы түсінік, құрылысы, құрылымы және түрлері
- •1.Қан топтары.
- •2. Зәрдің түзілуінің механизмі. Шумақтық сүзілу
- •3.Парабиоз туралы түсінік. Қозғалыс аппараты..
- •Еттің жиырылуы.
- •1.Гемостаз. Қанның ұюы және ұюға жүйе
- •Түтікшелердегі сіңірілу (Реабсорбция)
- •Бұлшық еттердің физиологиялық қасиеті. Бұлшық еттің жиырылу түрлері
- •Бұлшықеттің жиырылу түрлері.
- •1.Кіші және үлкен қанайналым шеңбері
- •2.Жинағыш түтіктердің қызметі
- •3.Нейронның қызметі мен құрамы
- •1.Жүрекке анатомиялық мінездеме
- •2.Бүйрек қызметін реттеу
- •3.Рефлекс. Рефлекстік доға
- •1.Жүрек бұлшықетінің физиологиялық қасиеті
- •2.Зәрдің құрамы
- •3.Рефлекстік жіктелуі
- •1.Жүрек айналымы, оның кезеңдері
- •2.Зәр шығарудың механизмі
- •3.Жүйке орталығы жайлы түсінік
- •1.Жүрек қызметінің сыртқы белгілері ( жүрек тондары , жүрек ұшы, соққысы)
- •2.Тері бездері, терінің бөлінуі
- •3.Жұлынның орталығы және функциясы
- •1.Жүрек қызметінің көрсеткіштері
- •2.Ішкі сөлініс бездеріне жалпы мінездеме
- •3.Сопақша мидың физиологиялық рөлі
- •1.Жүрек қызметінің реттелуі
- •2.Гормон түсінігі және қасиеті
- •3.Орталық мидың физиологиялық рөлі, құрылымы
- •1.Қантамырларының түрлері, құрылысы, ерекшеліктері
- •2.Гипофиздің физиологиялық рөлі. Гипофиздің алдыңғы, артқы, ортаңғы бөлім гормондары
- •3.Мишықтың физиологиялық маңызы
- •1.Қан қысымы, пульс туралы түсінік
- •2.Қалқанша безі, оның физиологиялық маңызы
- •3.Жжж анатомиялық және физиологиялық ерекшеліктері
- •1.Лимфа құрамы, қасиеті
- •2.Гемостаз туралы түсінік
- •3.Жжж жайлы түсінік, шартты рефлекс түрлері
- •1.Тыныс алудың ағза үшін маңызы
- •2.Есте сақтау, маңызы және физиологиялық механизмі
- •3.Жжж түрлері
- •1.Тыныс алу жүйесіне анатомиялық мінездеме
- •2.Ұйқы физиологиясы
- •3.Сана туралы түсінік
- •1.Дем алу және дем шығару механизмі
- •2.Бас ми қыртысының қызметі және құрылысының ерекшеліктері
- •3.Рецепторлардың жіктелуі
- •1. Өкпе көлемі. Өкпе вентиляциясы
- •2.Аралық мидың физиологиялық рөлі
- •3.Жақыннан, алыстан көргіштік. Бейімделу
- •1.Асқазан ішек жолының қызметі
- •2.Айырша бездің физиологиялық рөлі
- •1.Ас қорыту маңызы
- •2.Базальды ядролардың қызметі және түзілуі
- •3.Вестибулярлы аппараттың физиологиялық рөлі
- •2.Тыныс алу орталығы, оның орналасуы
- •2.Тоқ ішекте ас қорытылуы
- •3.Дәм сезу және көркемдік мүшелер
- •1.Тамақтану туралы түсінік, физиологиялық маңызы
- •2.Ұлтабарда ас қорытылуы
- •3.Тактильді, температуралық және ауру сезімталдығы
- •1.Адамдағы жылу алмасу
- •2.Қалқанша маңы безі, физиологиялық рөлі
- •3.Рефлекс.Рефлекстік доға. Көру мүшесінің құрылысы. Көздің аккомадация механизмі. Бинокулярлы көру
- •Көру анализаторы
1-билет
1,Физиология ұғымы
Физиология (грекше physis – табиғат, logos - ілім) тірі организм мен оның жеке жүйелері, ағзалары, тіндері және жасушаларының әрекеттерін, тірліктерін зерттейтін биологиялық ғылым. Физиология организм
жүйелері мен ағзаларының бір-біріне әсерін, өзара байланысын және сыртқы ортамен қарым- қатынасын тексереді. Сонымен қатар ол әрекеттерді жас кезеңдеріне байланысты онтогенез және эволюциялық даму барысында бақылайды.Физиология жедел дамып келе
жатқан ғылым. Ол дербес ғылым ретінде, анатомия мен гистологиядан бөлінгеннен бастап, организмнің тіршілік әрекеті туралы физика, химия ғылымдарының әдістерін қолданып, көптеген нақтылы деректер жинаған. Қазіргі кезде физиологиядан жеке ғылым
ретінде биохимия, биофизика, нейрофизиология, эндокринология, радиобиология бөлініп шықты. Физиология – тірліктану ғылымы. Физиология өзінің ғылыми бағытына қарай жалпы, жеке және қолданбалы болып жіктеледі.
Жалпы физиология көптеген түрлер ағзаның жасушалары мен тіндеріне, ағзаларына бірдей тән негізгі тіршілік үрдістерінің жаратылысын, тірліктерін, жалпы көрсеткіштерін, қасиеттерін зерттейді. Олардың сыртқы және ішкі ортаның әртүрлі әсерлеріне жалпы жауабын, тітіркену, қозу, тежелу, зат және қуат алмасу құбылыстары туралы мәселелерін қарайды. Жалпы физиология салыстырмалы және эволюциялық физиология болып бөлінеді.
Салыстырмалы физиология – жануарлар әлемінің әртүрлі өкілдерінің тірліктік
негізін, ұқсастығы мен айырмашылығын ажыратады.Эволюциялық физиология – адам мен жануарлардың онтогенез (жеке даму) және филогенез (тарихи даму) кезінде физиологиялық әрекеттерінің біліну, даму, қалыптасуының жалпы тіршіліктік заңдылықтары мен тетіктерін қарастырады.
Жеке физиология – кейбір тіндердің (ет, жүйке т.б.), ағзалардың (ми, жүрек, бауыр, бүйрек т.с.с.) қасиеттерін, олардың жүйелерге (қанайналымы, тынысалу, асқорыту т.с.с.) бірлесіп ұйымдастырылу және реттелу негіздерін тексереді.
Қолданбалы физиология – адамның әлеуметтік жағдайлары мен мақсатты іс-әрекетіне байланысты заңдылықтарды анықтайды. Оның қатарына бірнеше физиология саласы жатады.
2.Ауыздағы ас қорытылу.
Ас қорыту ауыздан басталады. Ауызға келіп түскен тағам 15-30 секундай кідіреді. Осы уақыттың ішінде тағам шайналып, ұсатылады, сілекеймен шыланып, жұмсарады. Көмірсулы заттар ыдырай бастайды. Ұсатылған ас жұтқыншаққа жетіп жұтылады.Ауыз ішінде дәм рецепторлары бар. Рецепторлар ас кесегімен жанасып тітіркенеді, бұдан пайда болған қозу сигналдары үшкіл жүйкелер мен кезеген жүйке арқылы орталық жүйке жүйесіндегі рефлекстер орталығына барып жетеді.
Сілекей дегеніміз – сілекей өзегі арқылы келіп құйылатын жұптасқан үш сілекей безінің, шықшыт, жақасты, тіл бездерінің, ауыздың шырышты қабығында бытырай орналасқан ұсақ бездердің сөлі. Жан-жануарда, адамда сілекей көбінесе тамақ ішкен сәтте шығады. Бір тәулік ішінде бөлініп шығатын сілекей көлемі әр түлікте әр түрлі. Ит сілекейінің аз-көптігі ауа-райына, оның ыстық салқындығына байланысты. Итте тер бездері болмайды.
Адамда сілекей әсіресе тамақ ішкен кезде көбірек шығады, іші үнемі дымқылданып тұрады, онсыз адам дыбыс шығара алмайды. Сілекей қоймалжың, сұйық зат. Оның құрамында 0,5-1,5% құрғақ зат бар, қалғаны су. Құрғақ зат органикалық және бейорганикалық заттардан тұрады. Бейорганикалық заттардан сілекейде натрий, калий, кальций, магний хлоридтері, сульфатары, карбонаттары, иодит, бромид, фторидтер және аз мөлшерде роданит тұздары, микроэлементтер бар. Сілекейдің қышқылдық дәрежесі муциннің мөлшеріне байланысты. Әдетте рН-5,8 – 7,4 аралығында болады.
Сілекей құрамында органикалық заттар бейорганикалық заттардан 2-3 есе көп. Амин қышқылы, мочевина, несеп қышқылы, креатин, креатин қалдықтары бар. Бұлар сілекейге қаннан өтеді. Сілекейдегі негізгі фермент - амилаза. Амилаза сәл сілтілік жерде полисахаридтерді декстрон сатысынан дисахарид сатысына дейін ыдыратады.
Сілекей құрамында микроағзаларды өлтіретін лизоцим ферменті болады. Ит пен мысық сілекейінде көбірек, сондықтан да олар жарасын жалап, дертінен тез айығып кетеді. Адам сілекейінде лизоцим өте аз.Муцин – гликопротеид, шырышты сілтілі зат, ол шайналып ұсатылған ас кесегін жұмсартып, шырышпен қоршайды, жұтқыншақты ауыртпайтындай сырғанақ күйге келтіреді.
Сілекей құрамындағы заттардың мөлшері әр безде әр түрлі. Мәселен, шықшыт безінің
сілекейінде бейорганикалық заттар көп, муцин ферменттері аз, ал сілекейдің өзі сұйық, көлемді, реакциясы қышқылдау рН – 5,81. Жақасты безі шырынында органикалық заттар көп. Тіласты безі сілекейінде муцин көп.