4.1 Ойықтарды, жырашықтарды, кемерлерді жоңғылау технологиясы және дайындамаларды жоңғымен кесу.

Ойықтарды жоңғылау. Фасонды және жазық беттермен шектелген бөлшектегі металдың өуысын – ойық деп атайды. Ойықтар тік бұрышты, Т – тәрізді ‘’қарлығаштың құрығы’’ тәрізді, фасонды, өтрелі, ойық, жабық және т.б. болады. Ойықтарды өңдеу әр түрлі типтегі жоңғылау білдектеріндегі кең таралған операция болып табылады және дискті, шеткі, фасонды жоңғылармен іске асырылады. (4.2 – сурет).

Өтпелі тік бұрышты ойықтар көбінесе дискті үшжақты жоңғылармен (4.2 а), жоңғылайды. Нақты ойықтарды жоңғылау кезінде дискті жоңғы ені (шеткі жоңғы диаметрі) ойық енінен кіші болуы керек, ал берілген өлшемдегі жоңғылауды бірнеше өтулерде жүргізеді. Шеткі жоңғылармен ойықтарды өңдеу білдек айналдырығының айналу бағытын жоңғының бұрама жырашықтарына қатысты дұрыс таңдауды талап етеді. Ол өзара қарама – қарсы болуы керек.

Тұйықойықтарды жоңғылауды вертикальді – жоңғылау білдегінде шеткі жоңғылармен жүргізеді. (4.2 г – сурет). Жоңғы диаметрін ойық енінен 1...2 мм – ге кіші етіп алу керек. Берілген кесу тереңдігіне кесуді ойлық және вертикалды бағыттарда дайындамамен үстелдендіру жылжытумен іске асырылады, содан кейін үстелдің бойлық қозғалыс берісін қосады және ойықтың бүйір жақтары бойынша таза тізбекті өтулермен қажетті ұзындыққа ойықты жоңғылайды.

Қиықсызықты ойықтарды олардың толық тереңдігіне бір жүрісінде жоңғылайды.

Осы шартқа сәйкес көлденең және бойлық беріліс қозғалыс векторларының қосындысына тең қорытқы беріс қозғалысын тағайындайды. Ойықтар бағыттарының өзгеру орындарында кесуді төмендету үшін минимады шығымды жоңғымен өңдеу жүргізу керек және беріс жылдамдығын азайту керек.

Арнайы кесінді ойықтарды жоңғылау – Т –тәрізді ‘’қарлығаштың құрығы’’ тәрізді – верткалды немесе бойлық жоңғылау білдектерінде үш (Т – тәрізді ойықтар) немесе 2 (‘’қарлығаштың құрығы’’ тәрізді) өтуде іске асырылады.

Көрсетілген операцияларды орындау кезінде қолданатын Т- тәрізді және бір бұрышты жоңғылардың қолайсыз жұмыс шарттарын есепке ала отырып, тіске берілетін беріс S 0,03мм/тіс асырмау керек, кесу жылдамдығы – 20...25 мм/мин.

4.8. Фасонды беттерді жоңғылау технологиясы

Жалпы ережелер. Жоңғыш білдектерде фасондық беттерді өңдеу әр тірлі тәсілдермен іске асыруға болады. Соның ішінде ең қарапайым тәсілі фасондық беттерді фасонды жоңғымен жоңғылау болып табылады.( бір жоңғымен (сур.4.29) немесе жоңғы жинағымен (сур.4.30))

Баспақ пішіндер мен қалыптардың фасондық беттерін жоңғылау ерекшеліктері. Фасондық беттерді өңдеу барысында бөлшектердің қалыптарымен баспақ пішіндеріне ерекше назар аударылады, олардың пішіндері доға, доңғалақ түзу сызығымен күрделі болып келеді. Осыған мысал ретіде беттерді өңдеуде бөлінетін бастиегі бар айлабұйымды қолдану және пуансон пішінін бақылап отыру. (сур.4.31, а). Көлбеу беттердің өзара орналасуын және цилиндрлік пуансонды екі роликтің көмегімен тексеру жүзеге асырылады. Бақылау өлшемі келесі түрде анықталады:

M=d + О₁О₂

Мұнда d — бақылау шығыршықтардың диаметрі; О₁ 0₂ — шығыршықтарың орта арасындағы қашықтық.

; O₁K = 0,5d + AO + OB;

;

0₂К = О,5d+ 0,5Н₁+ 0,5Н₂+CD+ 2DE;

СД = L₁tgφ; DE = 0,5dtg(45 + φ/2).

Жоңғылаудың бақылау нәтижелерін алу үшін формулалардың қолдану мысалын қарастырамыз.

Мысалы, Пуансон пішінінің орындалу дұрыстығын тексеру қажет, егер мына әндер белгілі болсаR = 26 мм; L_x = 30 мм; L₂ = 10 мм; Н₁ = 16 мм; H₂= 20 мм; φ= 15°; d = 20 мм.

DE=0,5*20*1,3 = 13,03 мм; CD = 30 - 0,2679 = 8,038 мм;

0₂К = 0,5*20 + 0,5*16 + 0,5*20 + 13,03 + 8,038 = 49,068 мм;

ОВ = (26 + 0,5 • 20)² - (0,5 • 16 + 0,5 • 20)² = 31,17 мм;

О₁O₂ = (51,17)² + (49,068)² = 70,89 мм; М = 20 + 70,89 = 90,89 мм.

Пуансонның пішінін жоңғылау операциясы келесі түрде іске асады. Вертикаль – жоңғылау білдектің үстеліне 2 синустық қысқыштың астыңғы тақтасын 1 бұрандалармен J орнатып бекітеді, оған жоңғыланған ары қарай өңдеуге жіберілетін әдібі бар пуансон дайындамасын орнатады. Содеан білдектің тік бастиегінің айналдырығына жоңғыны орнатады 6.

Сур.5.29. Фасондық беттерді фасондық сур.5.30. Фасонды бетті

жоңғымен жоңғылау жоңғылар жинағымен

жоңғылау

Содан кейін мына өлшемдерге H₂/2, H₁/2, L₁және L₃.Содан қысқыда орытылған пуансон дайындамасын 5 екінші жағына аударып Н_и Н₂, L₁и L₃ өлшемдерін сақтай отырып сол беттерді жоңғылайды. Осыдан кейін дайындаманың жағдайын өзгерпей синустық қысқыны ақырындап көтере отырып, шығыршықтар 10 менжазық тақтаның 2 арасында шеттік өлшемдердің 9 екі блок тақталарын жатқызады да бұрандамалармен 4 бекітеді. Пуансон дайындамасына жоңғыны жақындатып көлбеу бетін ср бұрышымен жоңғылайды. Содан пуансон дайындамасын аударып екінші көлбеу бетін жоңғылайды; жоңғыны дайындамаға әкеліп (1 және 2 жағдай), тісөлшегіштің көмегімен Н₂ өлшемін әдібі алады.

Сур. 4.31. Күрделі пішіді пуансонды өңдеу.

а-пуансон пішіні: H₁,H₃,B,A,O,C,D,E,K,L,M,R ( р – пуансо өлшемдері; / -өлшенетін қысқылар; б – синустық қысқыда параллель беттерді жоңғылау; в – синустық қысқыда көлбеу беттерді жоңғылау; г – пуансон пішінін тісөлшегішпен бақылау.

Қуанышшшшшшшшшшшшшшшшшшшшшшшшшшшшшшшшшшш

4.33 – сурет. Дөңес және ойыс беттерді алуға арналған үлкен дайындамаларды жоңғылау әдістері:

а,б – дөңес беттерді жоңғылау; 1 – бұрылмалы үстел; 2 – бұрыштық; 3 – бұрандамалар;4 – пуансон дайындамасы; 5 – қысқыш; 6 – шеткі жоңғы; 7 – айналдырық; в, г – ойыс беттерді жоңғылау; 1 – үстел; 2 – бұрыштық; 3 – бұрандамалар;4 – шеткі жоңғы; 5 – айналдырық; 6 – құрал – жабдықты бастиек; 7 – дайындама; 8 – бұрандамалар; 9 -бұрыштық

Көшірме – жоңғылап өңдеу технологтясының ерекшеліктері.

Бірқалыпты жүрісті көлемді бұйымдарды дайындау үшін көшірме – жоңғылау білдектерін қолданады. Олар атқарушы органдары бар (сүңгіш,көшірмелі сусақ,көшірмелі шығыршық, фотоэлемент) көшірмелі кұрылғы арқылы байланысқан тапсырушы құрылғыға ие, (көшірме, үлгі, эталонды бөлшек, сызба, нобай т.б).

Атқарушы орган кесуші құрал берілген бұйым пішінімен жүруі үшін көшірме құралдың жүрісін қайталайды.

Көшірме – жоңғыш білдектердің екі жұмыс сұлбасы бар: қадағалау жүйесімен және қадағалау жүйесіз. Бірінші сұлба келісімі бойынша жұмыс кезінде сүңгіш жағдайын (көшірме саусақ) тапсырушы және атқарушы құрылғылар арасындағы қатты байланыспен іске асырады. Екінші сұлба командаларды орындау жүйесіндегі қадағалау механизміне ие. Тапсырушы құрылғыда қадағалаушы механизіміне келетін басқарушы дабылдар пайда болады. Ол берілген бағдарламаны орындағанымен салыстырады және олардың ауытқуы кезінде кесуші құрал траекториясын түзету үшін атқарушы құрылғыға дабыл береді.