28. Көмірдің жіктелуі. Коксхимия заводтарының технологиясын түсіндіру.

Қатты отынның табиғи түріне ағаш, торф, тас көмір, антрацит және жанғыш (тақта тас) сланец жатады. Ағаш отынның химиялық құрамы: 49,4-50,4% С; 5,9-6,1% Н₂; 40,1-42,7% 0₂; 0,7-1,0% N₂. Ағаш отынның қүрамында күкірт6 фосфор сияқгы зиянды қоспа жоқ, күлділігі аз болғандықтан, бұл отын бағалы металлургиялық отындар түріне жатады, бірақ ағашты металлургиялық отын ретінде пайдалану тиімсіз болғандықтан, қазіргі кезде отынның бүл түрі сирек қолданылады. Ағаш отын металлургиялық пештерде тамыздық ретінде, генератор газын алу үшін, кейде металдың ерекше бағалы түрлерін қорыту үшін пайдаланылады.

Көмірдің қоңыр көмір, тас көмір, антрацит сияқты түрлері металлургия өндірісінің негізгі отыны болып табылады.

Көмір - ерте заманда жер бетінде болған көп клеткалы өсімдіктердің қалдығы. Тас көмірдің күрамы оның кенінің географиялық орнына байланысты өзгеріп отырады. Оның орташа қүрамында 75-90% С, 2-6% Н₂, 20-30% О₂, 10-20% күл болады.

Көмір-дің барлық түрлерінің ішінде металлургия үшін қүндысы -

кокстелетін көмір. Өйткені металлургияда көмір кокс түрінде пайдаланылады. Кокс кокстелетін көмір 1000С°-1200°С температурада кокстеу пештерінде құрғақ айдау арқылы алынады. Кокстелетін көмір бөлшектері ұсақталып, 6-8% ылғалдандырылады. Осылайша дайындалған көмір арнаулы қондырғының көмегімен люк арқылы кокс пешіне салынады. Көмірді 1000 - 1200°С температураға дейін қыздырғанда, оның қүрамындағы ұшқьш заттар бөлініп шығады да, қуысталып кокске айналады. Үдеріс аяқталғаннан соң, есік арқылы температурасы жоғары кокс пештен бағыттаушы тор арқылы болат вагонға төгіліп, өшіргіш мұнарада судың жәрдемімен өшіріледі.

Кокстеу камерасы үзындығы 13-13,8 м, ені 0,4-0,45 м, биіктігі 3,9 - 4,5 м параллелопипед тәрізді етіп жасалып, екі жағынан қыздырылады. Осындай камералар жиынтығы кокс батареясын құрайды. Әрбір камераның өнімділігі тәулігіне 29 тоннаға дейін барады. Кокстың орташа қүрамы: 82-88% С, 2-6% ылғал, қуыстылығы 50%, жылу, шығарғыштық қабілеті 27,3-31,5 ккал

Жалпы өндірілген кокстың 25 мм-лік және одан ірі түйіршіктері 85% шамасында болады да, олар домна пештерінде қолданылады

29. Металлургия зауытындағы оттегі мен сығымдалған ауаны және металлургиялық газдарды тазалауға арналған өндіріс орындарын баяндау

Газдарды тазарту, алдымен, оның құрамындағы қатты бөлшектерді аластатудан тұрады. Қатты бөлшектерді тазарту шаң камералары, циклондардың сүзгіштердің көмегімен жүргізіледі. Сүзгіштер екі түрлі болады: жең тәрізді және электрофильтрлер. Электрофильтрлерде екі электрод болады: тәж жасайтын және отырғызылатын. Отырғызылатын электродтар уақыт релесімен қосылып белгілі уақыттарда сілкінеді. Жең тәрізді сүзгілер нитрон, оксалон матасынан жасадып, уақыт релесімен қосылып белгілі уақыттарда сілкінеді. Тәж жасайтын электродтар күшті электр өрісінің көмегімен айналасына күшті электромагниттік өрісті құрайды. Электродтар арқылы өтетін қатты бөлшектер электрленіп, отырғызылатын электродтарға қонады