2.3. Қозғалмайтын білікті тісті доңғалақты механизмнің кинематикасы.

Күрделі тісті механизмнің беріліс қатынасы, сол механизмді құрайтын жай тісті берілістердің беріліс қатынастарының көбейтіндісіне тең. Бұл ережені дәледеу үшін келесі теңдеуді жазамыз:

Теңдеудің оң жағындағы әрбір көбейткіш жай тісті берілістердің бөлек, бірінен кейін бірі орналасқан сатыларының беріліс қатынасы, онда:

,

Дәлелденді.

Доңғалақтары қатар қосылысты механизм.

Бұл механизмде барлық доңғалақ бір жазықтықта айналады және әр аралық доңғалақ екі көрші доңғалақпен іліністе болады (2.2-ші сурет).

2.2-ші сурет

Механизм схемасында цифрмен доңғалақтың номірі белгіленген, ал қозғал-майтын біліктер жуан нүктемен көрсетілген.

Жоғарыда дәлелденген ережеге сәйкес берілген механизмнің ортақ беріліс қатынасы келесі теңдікпен анықталады:

.

Әр жеке сатылар үшін беріліс қатынасын жазамыз:

, и .

Осы теңдіктің оң бөлігіне алдында алынған көбетінді орнына қойсақ, онда:

,

Математикалық орындаулардан кейін қортынды теңдеуді аламыз:

.

Осы теңдеуден келесі қортынды шығаруға болады: бұндай типті механизм-де беріліс қатынасы тек жетекші және жетектегі доңғалақтың санына тәуелді. тістер саны беріліс қатынасына тәуелді емес аралық доңғалақтар паразиттік деп аталады. Олар қозғалысты жақын қашықтыққа беріп, тек оның таңбасын өзгертеді. Кез келген доңғалақтың саны бар механизм үшін, беріліс қатынасын есептеу үшін келесі теңдеуді қолдануға болады:

,

мұндағы – сыртқы ілінісу саны, өйткені олар қортындының таңбасына әсер етеді.

Доңғалақтары сатылы қосылысты механизм.

Бұл механизмде доңғалақ колеса параллель жазықтықта айналады және әр аралық доңғалақ тек бір көрші доңғалақпен ілініске түседі. Әр аралық білікте екі доңғалақ болады.

2.3-ші сурет

2.3-ші суретте механизмнің схемасы көрсетілген, онда аралық білікте 2 және 3, 4 және 5, 6 және 7 доңғалақтары айналады, жетекші білікте тек 1-ші доңғалақ, ал жетектегі білікте - 8-ші доңғалақ. 1-ші доңғалақтан 8-ші доңға-лаққа дейінгі беріліс қатынасын анықтаймыз. Ол үшін алдымен жазамыз:

.

, , және болғандықтан, бұл бөлшектерге беріліс қатынасының көбейтіндісін қою арқылы қортынды теңдеуді аламыз:

.

2.4. Планетарлы типті механизмнің кинематикасы.

Қаралған механизмдер схемасынан бөлек механизмдер схемасы болады, олардың айырмашылығы кейбір доңғалақтың біліктері қозғалмалы. Бұндай механизм планетарлы немесе эпицикликалық типті механизмге жатады. Бұл механизмдер беріліс қатынасы бойынша тиімді, себебі олар, доңғалақтың аз санының өзінде үлкен беріліс қатынасын қамтамасыз ете алады.

Эпицикликалық механизмнің типтік схемасы.

2.4-ші суретте типтік схеманың бірі көрсетілген. Онда сыртқы тістері бар центрлік доңғалақ 1, ішкі тісті күн доңғалағы деп аталатын центрлік доңғалақ 3 және сателлит деп аталатын доңғалақ 2. Сателлит деп аталу себебін, ол араласатын екі айналмалы қозғалыстан алып отыр: өз білігі бойымен айналу және механизмнің ортақ осі бойымен айналу. Бұндай мүмкіншілікті сүйрегіш деп аталатын стержень типті звено береді.

2.4-ші сурет

Егер екі центрлік доңғалақ айналатын болса, онда механизмде және дифференциал деп аталады.

Егер центрлік доңғалақтың бірі айналмайтын болса, онда , және меха-низм планетарлық деп аталады.